Dagblaðið Vísir - DV - 13.01.1997, Síða 14

14
MÁNUDAGUR 13. JANÚAR 1997
útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjðri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aöstoóarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýs i ngastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI11,
blaöaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLTI14,105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
GRÆN númen Auglýsingan 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjóm: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaöam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Rlmu- og plötugerö: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverö á mánuöi 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverö 150 kr. m. vsk., Helgarblaö 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aösent efni blaösins í stafrænu formi og I gagnabönkum án endurgjalds.
Oldungur í öldudal
Leikfélag Reykjavíkur fagnaði hundrað ára afmæli
sínu um helgina. Það er merkur áfangi eins helsta menn-
ingarfélags höfuðborgarinnar. Að vonum var stórafmæl-
inu fagnað. Sérstök hátíðardagskrá var í Borgarleikhús-
inu í gær og fylgdi hún í kjölfar tveggja frumsýninga,
Dómínós eftir Jökul Jakobsson og Fögru veraldar eftir
Karl Ágúst Úlfsson og Gunnar Reyni Sveinsson. Þá er
sérstök sögusýning í leikhúsinu þar sem sýndir eru
munir og minjar úr sögu Leikfélags Reykjavíkur í heila
öld.
Frumsýningar íslensku verkanna og hátíðin í gær
marka upphaf aftnælisárs Leikfélags Reykjavíkur og í
tilefni þess voru meðal annars veitt verðlaun í leik-
verkasamkeppni sem félagið efhdi til vegna hinna
merku tímamóta. Á afmælisárinu verða eingöngu ís-
lensk verk sett á svið og öll frumflutt, að Dómínó Jökuls
Jakobssonar undanskildu.
Ekki mun oftnælt að leiklistararfúr okkar í dag bygg-
ist á starfsemi Leikfélgs Reykjavíkur. Allan fyrri hluta
aldarinnar, eða til stofnunar Þjóðleikhússins, var Leikfé-
lag Reykjavíkur burðarás leiklistarlífsins. Það kynnti
landsmönnum öndvegisverk erlendra höfunda og ekki
síður verk innlendra höfunda. Óperur voru fluttar og
vinsælir söngleikir glöddu geð borgarbúa og gesta í höf-
uðstaðnum. Baldvin Tryggvason orðar það svo í grein
um helgina að Leikfélag Reykjavíkur hafi verið vagga ís-
lenskrar leiklistar. Undir það skal tekið.
Að vonum hefúr gengið á ýmsu hjá félagi sem á sér
aldarlanga sögu. Helstu leikarar félagsins hurfú til Þjóð-
leikhússins þegar það tók til starfa. Það reið félaginu
nær að fullu en með átaki tókst að rétta félagið við.
Grunnur að atvinnuleikhúsi var lagður fyrir rúmum
þrjátíu árum og hið nýja Borgarleikhús gjörbreytti allri
aðstöðu til starfseminnar.
Þótt hið nýja hús hafi verið bylting í starfseminni er
það dýrt í rekstri og síðustu ár hafa verið Leikfélagi
Reykjavíkur þung í skauti. Þá hefur félagið og glímt við
listrænan vanda. Sýningar hafa ekki gengið sem skyldi
og leikhússtjóraskipti hafa verið tíð síðustu misserin.
Sljóm félagins hefúr verið gagnrýnd enda er það hún
sem ber ábyrgðina með leikhússtjóra hveiju sinni.
Vigdís Finnbogadóttir, fyrrverandi forseti íslands, var
leikhússtjóri hjá Leikfélagi Reykjavíkur frá 1972-1980. í
viðtali við DV á laugardag kemur hún inn á erfiðleika
félagins að undanfómu og segir stöðuna heldur dapur-
lega en erfiðleikamir séu til þess að sigrast á þeim. „Mér
dettur ekki annað í hug en að Borgarleikhúsið eigi aftur
eftir að rísa. Stoðir Borgarleikhússins kunna að svigna
ef mikið er álagið en þær brotna ekki. Ég sé ekki betur
en það sé bjargfastur vilji til þess að lyfta sér yfir þetta
óheppilega tímabil í sögu þess,“ segir Vigdís.
Fjárhagsvandi Borgarleikhússins er mikill og verður
tæpast leystur nema með atbeina aðalstuðningsaðila
Leikfélags Reykjavíkur, Reykjavíkurborgar. Um leið
verða stjómendur félagsins að líta í eigin barm og taka
til í eigin ranni. Þar verður að ríkja listrænn metnaður
og um leið fjárhagsleg ábyrgð. Formaður félagsins segir
það í vítahring svo augljóst má vera að taka verður til
hendinni.
Starf Leikfélags Reykjavíkur í Borgarleikhúsinu hefur
ríkt menningarlegt gildi. í tileftii merks áfanga skal því
óskað velfamaðar og langra lífdaga með von um að það
komist sem fyrst upp úr öldudalnum.
Jónas Haraldsson
Bráöungur drengur vindur sér
að mér í strætó og segir: Má ég
spyrja þig persónulegrar spurn-
ingar? Ég gef honum grænt. Hann
spyr: Hvað heitir þetta þama
(bendir), þessir eymalokkar sem
þú ert með þama (bendir enn)?
Hjá mér verður fátt um svör. Við
erum þð sammála um að varla geti
þetta eymalokkar talist þar sem
þeir dvelja við augabrúnarendann
(Heimdallur?). Málið er bara að
hér er ekki einungis spuming um
skort á betri nafngift á fyrirbærið
,gatanir‘, sem á ágætri ensku nefh-
ist „body piercing", hér vantar
einnig kafla inn í íslandssögima,
menningarandann eða jafiivel tíð-
ardrauginn. Því ,gatanimar‘ em
ekki bara spuming um að stinga á
sig ,gat‘ - þótt það sé vissulega
óhjákvæmilegur fylgihnöttur
stungunnar - heldur felur sú aö-
gerð í sér margvíslega hugmynda-
fræði sem hér á skerinu virðist lítt
umrædd.
Brennimerkingar og
örgeröir
Sá stfll sem „body piercing" er
partur af heitir enn öðra óþýddu
nafni: „body manipulation“ eða
„modification" sem bókstaflega
„Því ,gatanirnar‘ eru ekki bara spurning um aö stinga á sig ,gat‘ - þótt
þaö sé vissulega óhjákvæmilegur fylgihnöttur stungunnar - heldur felur
sú aögerö f sér margvíslega hugmyndafræöi sem hér á skerinu viröist lítt
umrædd," segir Úlfhildur meöal annars. - Hér hefur eyra veriö gatað
nokkuö.
Gata geit
gátum gotið
arinnar - þeirra sem til
ICSíkllsarÍnn dæmis lýsa sér í krist-
njaiiailllll inni hugmyndafræði -
og tóku því pönkarar
markvisst upp það sem
fordæmt hafði verið sem
framstætt og lágstéttar-
legt; svo sem ýkta and-
litsmálningu, tattúver-
ingar og ,gatanir‘. Og þó
að pönkið sem skýrt af-
markaður menningar-
kimi (sem er þýðingin á
,,subculture“) hafl dáið
út þá lifðu einstakir
hlutar þess af, svo sem
. títtnefiidar líkamsmeið-
Ulfhlldur ingar sem í dag era
Dagsdóttir orðnar að sjálfstæðum
bókmenntafræöingur menningarkima. Er nú
.................. komið að orsökum og út-
„Éger ekki alveg búin aö gera þaö
upp viö mig hvort ég er i félags-
legri eöa prívatkrísu (enda ekki
viss um aöégséí krísu yfirleitt)
en ég veit aö ég er fórnariamb
tísku. Og ég er stolt af því. “
þýðist sem ,hand-
fjöllun1 og ,hljóð-
varp‘. Hinir part-
amir era tattú,
brennimerkingar
og örgeröir („sca-
rification"). í ár-
daga kristni skildu
kristnir sig að frá
heiönum með því
að leggja blátt
bann við öllum
slikum líkamleg-
um umsköpunum,
líkt og segir í
þriðju Mósebók,
kafla 19, versi 28
(mitt á milli banns
við fjölkynngi og
fyrirskipun um
skírlífl kvenna),
því líkaminn er
skapaður í mynd
guðs og bannað
að ragla með
hans heilaga
form.
En manneskjan
hefúr stundað að
ummóta og um-
skapa líkama
sinn allt frá upp-
hafl og sér ekki
fyrir endann á
því. Hvað síðan
varöar vinsældir þessa stíls í dag
er óhætt að segja að þar hafi pönk-
ið átt ríkastan þáttinn. Pönkið
þreifst á því að ögra viðteknum
gildum og fagurfræði borgarastétt-
skýringum þeim sem uppi era um
þessar mundir.
Aö brennimerkja sig
Sumir segja að á tímum upp-
lausnar og óvissu snúi mann-
skepnan sér að eigin líkama í von
um haldreipi og hálm. Aðrir segja
að þegar félagsmótun og vísindi
hafa æ meiri stjóm á einstaklingn-
um reyni hann í örvæntingu að ná
tökum á líkama sínum á ný. (Það
síðamefnda er svokallaður fúkó-
ismi en eins og glöggir lesendur
hafa tekið eftir þá má umforma
þessar tvær hugsanir þar til þær
renna saman í eina.) Þriðja við-
horflð er skylt númer tvö því sam-
kvæmt því er þetta allt saman
spuming um tískustrauma og fólk
er bara að brennimerkja sig tísku-
hönnuðum. Ég er ekki alveg búin
að gera það upp við mig hvort ég
er í félagslegri eða prívatkrísu
(enda ekki viss um að ég sé í krísu
yfirleitt) en ég veit að ég er fómar-
lamb tísku. Og ég er stolt af því.
Því þaö sem þessir ,sumir‘, ,aðrir‘
og .þriðju' gleyma er að þrátt fyrir
alla félagsmófim, krísur og tísku-
hönnuði þá er mannskepnan lík-
lega frægust fyrir þann hæfileika
að geta hugsað sjálfstætt og unnið
úr upplýsingum; þannig er tískufé-
lagskrísan ekkert annað rammi
sem má umskapa og umforma.
Tíska er ekki ,bara‘ tíska heldur
hugmynda- og fagurfræði, tjáð
með stíl, og í veröld þar sem útlit
og stíll hefur æ meira að segja þá
vil ég vera með í þeim orðaleik.
Og næst; næst þegar ég er spurð
eða störað þá vippa ég fram hand-
jámunum og held fyrirlestur.
Úlfhildur Dagsdóttir
Skoðanir armarra
Ekki bestu mengunarvarnir
„Með framgöngu sinni í stóriðjumálum er ríkis-
stjómin að setja stefnu sína og skuldbindingar í um-
hverfismálum í uppnám. Þar ganga þeir saman í
takt, umhverfisráðherrann og iðnaðarráðherrann.
Ekki er hikað við að gefa alþjóðlegum skuldbinding-
um í umhverfismálum langt nef eins og loftslagssátt-
mála Sameinuðu þjóðanna...Þaö er átakanlegt að
enn skuli eiga að reisa hér stóriðjuver eins og ál-
bræðslu á Grundartanga án þess að miðað sé við
bestu fáanlegu mengunarvamir."
Hjörleifur Guttormsson í Degi-Tímanum
10. jan.
Faraldur af krabbameini
„Faraldur af lungnakrabbameini er framundan
hjá konum á íslandi, ungum konum. Aðdraganda
þessa faraldurs er að leita fyrir um 20 til 25 árum
þegar reykingar kvenna tóku stökk upp á við. Þá var
lungnakrabbi svo til óþekktur hjá konum. Nú er
lungnakrabbi í Danmörku tíðari hjá komun heldur
en körlum. Það stefnir í sömu átt núna hér á landi,
og það sem skelfilegt er, við fáum þennan faraldur
yfir okkur þó konur hætti strax reykingum þvi að-
dragandi krabbans er 15-20 ár.
Þorsteinn Njálsson í Mbl. 10. jan.
Ættar- og auöveldi íhaldsins
„Jafnaðarmenn era þeir menn sem fylkja sér sam-
an undir kennimerki jafnaðarstefnunnar: Þjóðfélags-
legt réttlæti; blandað hagkerfi; frjáls markaður;
skynsamleg beiting ríkisvalds; alþjóðleg sýn; félags-
leg samhjálp og lífskjarajöfnuður. íhaldið er andstað-
an: Ættar- og auðveldi sem stefiiir nú grímulaust að
þjóðfélagslegum ójöfnuði (eins og alltaf áður og fyrr);
einokunar- og fákeppnismarkaður hinna útvöldu
(fjölskyldumar XIV); geðþótti í beitingu ríkisvalds;
þjóðemisstefna; og algert niðurbrot velferðarkerfis-
ins.“ Halldór E. Sigurbjömsson i Mbl. 9. jan.