Dagblaðið Vísir - DV - 12.01.1998, Síða 22

30
*
eftir snemm-
glötuðum mey-
og sveindómi
Fólk sem hefur kynmök fyrir
sextán ára aldurinn segir að
ástin komi lítið þar við sögu og
síðar á lífsleiðinni sér það svo
eftir að hafa glatað mey- eða
sveindómi sínum svona ungt.
Þetta eru niðurstöður rann-
sókna nýsjálenskra vísinda-
manna sem sagt er frá í Breska
læknablaðinu. Þar segir að pilt-
ar leiti eftir fyrstu kynlifs-
reynslu sinni af forvitni en
stúlkur láti oftar undan þrýst-
ingi. Margar konur sem höfðu
fyrstu mökin áður en þær urðu
14 segjast hafa sætt þvingunum.
Meðalaldur piltanna sem
tóku þátt í rannsókninni var
sautján ár þegar þeir höfðu
fyrstu samfarirnar en meðalald-
ur stúlknanna var sextán ár.
Fleiri stúlkur en piltar töldu
síðar að bíða hefði átt lengur
áður en mey- eða sveindómur-
inn var látinn fjúka.
ur
froskseitri
Banvænt eitur sem finnst í
húð froskategundar einnar í
Ekvador gæti síðar meir orðið
að áhrifamiklu kvalastillandi
lyfl sem hugsanlega gæti leyst
morfín af hólmi. Tilraunir á
rottum og músum lofa góðu og
verið er að gera frumtilraunir á
mönnum.
Nýja lyfinu yrði beitt gegn
sömu verkjum og morfín er not-
að gegn nú, svo sem af völdum
krabbameins og alvarlegra
slysa. Nýja lyfið er þó ekki
ávanabindandi eins og morfín.
Að sögn vísindamannanna
sem vinna að tilraunum á lyfi
þessu er enn langt í land og alls
ekki ljóst hvenær þaö kemur á
markað.
Bær frá tímum
Nerós
Fornleifafræðingar hafa graf-
ið upp rústir rómversks bæjar
sem var byggður fyrir meira en
1900 árum í sunnanverðu Eg-
yptalandi. Á þeim tima sat Neró
á keisarastóli í Róm.
Uppgröfturinn er samvinnu-
verkefni kanadískra og eg-
ypskra fræðimanna. Hann hef-
ur meðal annars leitt í ljós
heimili sem voru allt að tveggja
hæða há, að sögn egypska safn-
stjórans Mohammeds el-Sag-
hirs. Þau voru í góðu ásigkomu-
lagi.
Áletranir með myndletri
fundust einnig á vegg hofs eins
sem tileinkað var staðarguðin-
um Tutu og vinna vísindamenn-
imir nú að því að þýða þær.
Bærinn er tæplega 600 km
suðvestur af Kaíró. Talið er að
þar hafi búið Egyptar sem sáu
Rómverjum fyrir hveiti og
ávöxtum.

MANUDAGUR 12. JANUAR 1998
Sólstormar geta stofnað geim-
skipum í mikla hættu og truflað
starfsemi fjarskipta- og orkukerfa.
Þess vegna verður æ mikilvægara
fyrir vísindamenn að geta spáð
fyrir um hvenær þeirra er von.
Fyrir skömmu var einmitt skýrt
frá því að þróuð hefði veið ný að-
ferð til þess ama.
Nýja geimveðurspáaðferðin,
sem notast við tæki sem fylgjast
með gosum á yfirborði sólarinnar,
mun gera vísindamönnum kleift
að greina seguláhrif þeirra á jörð-
ina.
„Við erum að koma fyrir spá-
kerfi sem byggist á eðlisfræðinni.
Vonandi tekst okkur þannig að
koma i veg fyrir að bæði geimfor
okkar og geimfarar verði fyrir
skaða,“ segir vísindamaðurinn
Spiro Antioehos.
Notast er við nema sem eru í
rannsóknargeimfarino SOHO sem
hefur verið á sporbaug milli jarð-
ar og sólar frá árinu 1995. Vísinda-
menn hafa fyrir tilstilli þeirra öðl-
ast aukinn skilning á sólkórónu-
gosum sem verða með reglulegu
millibili á yfirborði sólar.
í gosum þessum þeytist gífurleg
orka frá sólinni á allt að tvö þús-
und kílómetra hraða á sekúndu.
Þessum orkugosum er kennt um
myndun segul- og eindastorma í
himingeimnum sem geta valdið
miklum usla í viðkvæmum tækja-
búnaði á jörðu niðri.
Mælingar sem hafa borist frá
SOHO rannsóknarfarinu og öðrum
nemum benda til að segulsvið á
yfirborði sólarinnar eflist fyrir
gos. Þannig geta jarðarbúar fengið
viðvörun um mikla virkni á sól-
inni með nokkurra daga fyrirvara.
Menn verða þessara sólstorma
tæpast varir á jörðinni, nema
norðurljósanna. Áhrif þeirra á
geimför og stór kerfi, svo sem fjar-
skiptakerfi og orkunet, geta hins
vegar verið alvarleg. Stóru sólgosi
árið 1989 var til dæmis kennt um
að rafmagnið fór af stóru
kanadísku orkuveitukerfi og ann-
að gos á þessu áru varð hugsan-
lega til þess að rándýr fjarskipta-
hnöttur virkaði ekki.
Vísindamenn bandarísku geim-
ferðastofnunarinnar NASA hafa
nú þegar, í samvinnu við geimeðl-
isfræðinga, stöðvað allar tilraunir
geimfara til að fara i geimgöngu á
meðan geimstormar geisa.
Vísindamennirnir leggja
áherslu á að spákerfi þeirra sé enn
í mótun. Það gæti þó reynst ákaf-
lega gagnlegt þegar gosvirkni á
sólinni eykst einhvern tíma í
kringum árið 2000.
„Við verðum að standa okkur
betur í að þróa raunverulegar spá-
aðferðir," segir Spiro Antiochos.
Svona hugsar listamaður sér tunglfariö sem bandaríska geimvísindastofnunin sendi til næsta nágranna okkar í
geimnum í síöustu viku. Geimfarinu er ætlaö aö leita aö vatni á tunglinu.
innréttaðir
beinast gegn minnihlutahópum.
„Myndlíkingar eins og „hreinsanir"
eru oft notaðar til að réttlæta ofbeld-
ið,“ segir Fried.
Morðingjarnir sýna engin ytri
merki óeðlilegrar hegðunar og þeir
hafa ekki stundað iðju sína lengi áð-
ur en þeir verða gjörsamlega ónæm-
ir fyrir voðaverkum sínum.
„Þeir eiga sér kannski eðlilegt
fjölskyldulíf á sama tíma og þeir
stunda það að drepa heilu fjölskyld-
urnar," skrifar Fried.
Hann telur að birtingarmyndir E-
heilkennisins hafi orsakast af því
sem hann kallar „rof‘ milli ýmissa
hluta heilans sem ákvarða tilfinn-
ingar, skap og viðbrögð við atburö-
um. Hann segir nauðsynlegt að ein-
angra fórnarlömb heilkennis þessa
þar sem blóðþorsti þeirra gæti smit-
að þá sem kynnu að vera svipaðs
sinnis.
Fjöldamorðingjar eins
Fjöldamorðingjar, hvort sem þeir
eru í Búrúndí eða Kambódíu, kunna
að eiga sitthvað fleira sameiginlegt
en morðæðið. Þeir þjást sennilega
allir af heilkenni sem umbreytir
þeim í tilfinningalausa og kaldrifj-
aða morðingja, að sögn vísinda-
manna.
Þeir sem þjást af „E-heilkenninu“,
eins og það er kallað, kippa sér
hreint ekkert upp við það að drepa
hvað eftir annað. Þeir gætu þess
vegna varið heilum degi í að reka
ung börn inn í gasklefa til aftöku en
snúið svo heim að kvöldi og sest að
borðum með fjölskyldu sinni. Rétt
eins og ekkert hefði í skorist.
„Umbreyting hópa áður friðsamra
manna í morðingja varnarlausra
einstaklinga er engin ný bóla í
mannkynssögunni," segir Itzhak
Fried, læknaprófessor við Kaliforn-
íuháskóla.
Pol Pot lét myröa drjúgan part
kambodísku þjóöarinnar í eina tíö.
Skyldi hann vera meö E-heilkenniö?
Fried segir í grein í vísindaritinu
Lancet aö þessi umbreyting auð-
kennist af nokkrum einkennum
sem gefi til kynna að morðingjarnir
þjáist af sameiginlegu heilkenni.
Fjöldamorðingjar þessir eru oft
gagnteknir af hugmyndum sem
Kanna hvort
kúkurinn er úr
Neanderdals-
manni
Skemmtilegt verkefni bíður
vísindamanna í Múnchen í
Þýskalandi i þessum mánuði.
Þá verður hafist handa við að
rannsaka steingerðan saur sem
fannst í helli einum á Gíbraltar
á síðastliðnu ári og talinn er
geta verið úr Neanderdals-
manni. Ætlunin er að kanna
hvort einhver tengsl séu milli
nútímamannsins og hins löngu
útdauða Neanderdalsmanns.
Chris Stringer, sem starfar
við breska náttúrusögusafnið í
Lundúnum, segir saurfundinn
á Gíbraltar stórmerkilegan.
„Hann gæti fært okkur vís-
bendingar um hvenær um-
skiptin frá Neanderdalsmönn-
um til nútímamanna urðu,“
segir hann.
Steingerði saurinn fannst
nærri eldstæði þar sem sjá
mátti leifar skelfisks og skjald-
böku. Það þykir benda til að
Neanderdalsmaðurinn hafi
neytt fjölbreytts fæðis en ekki
lifað bara á hnetmn og berjum
eins og talið var til þessa.
Þegar saurinn hafði verið
grafinn upp var honum pakkað
í silfurpappír og komið fyrir í
plastpokum til að koma í veg
fyrir að hann mengaðist af um-
hverfinu.
Vísindamenn vita enn ekki
hvers vegna hinir fornu menn
dóu út fyrir 27000 til 35000
árum. Elstu leifar Neander-
dalsmanna fundust á Gíbraltar
árið 1848. Manntegundin er þó
kennd við leifar sem fundust í
Neanderdalnum í Þýskalandi
árið 1856.
Sá er þó gallinn á gjöf Njarð-
ar að vísindamenn eru ekki al-
veg vissir um að steingerði
saurinn frá Gíbraltar sé frá
Neanderdalsmönnum kominn.
Hann gæti verið úr kjötætum á
borð við úlfa eða hýenur.
Rannsóknimar í Múnchen
munu þó skera úr um það. Við
bíðum spennt eftir niðurstöð-
unum.