Dagblaðið Vísir - DV - 02.06.1998, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 2. JUNI 1998
15
Sótthiti
Síðasta kosningahríð
landsmanna er afstaðin
og menn virðast óðum
vera að ná sér eftir sótt-
hitann sem um sig
greip og rændi fjölda
manns ráði og rænu.
Það hefur lengi verið
áleitið undrunarefni
hvílíkt ómak menn eru
reiðubúnir að leggja á
sig við undirbúning
kosninga, með hliðsjón
af því að þær skipta að
jafnaði sáralitlu máli.
Sömu menn og sömu
flokkar setjast allajafna
að kjötkötlunum eftir
hverja hrinu. Hvað sem
á dynur heldur lýður-
inn tryggð við sína
flokka, jafnvel þó þeir
gangi blygðunarlaust í berhögg
við yfirlýstan vilja mikils meiri-
hluta þjóðarinnar, einsog stjórnar-
flokkamir hafa gert á undanfóm-
um árum. Með blauð og mýld vél-
menni í báðum þingliðum hyggst
ríkisstjómin fara sínu fram í
gjafakvótamálum, hálendismálum,
sveitarstjórnarmálum, auðlinda-
málum og húsnæðismálmn. Það er
heilt ár í alþingiskosningar og ráð-
herrar vita sem er, að minni kjós-
enda er skammdrægt og smá-
þægni þeirra takmarkalítil.
Skæö farsótt
Æsingin og uppnámið fyrir
kosningar á íslandi minna einna
helst á skæða farsótt sem að vísu
fer sér hægt í byrjun, en magnast
á undraskömmum tíma uns hún
hefur lagt undir sig byggðir lands-
ins og að mestu unnið bug á við-
námsþrótti og heilbrigðu hyggju-
viti landsmanna. Harðast leikur
hún að sjálfsögðu frambjóðendur
og formælendur þeirra í íjölmiðl-
um.
Þegar kosningasóttin fer á þessa
aðila er sem náttúruöfl losni úr
læðingi og undur gerist í sálunum.
Þá keppast menn hver um annan
þveran við að lofsyngja eigin verð-
leika og yfírgengilegan dugnað,
ósérhlífni og ást á alþýðunni.
Strengd eru ný og stórorð heit,
reistir skrautlegir loftkastalar,
heitið gulli og grænum skógum, á
sama tíma og æran er nídd af and-
stæðingum og sýnt frammá að
þeir séu duglausir, óþjóðhollir,
spilltir og sérdrægir. í þessu efni
var Reykjavíkur-
listinn gleðileg und-
antekning í ár.
Á hinn bóginn
baksa menn baki
brotnu við að
gleyma öllum
gömlu loforðunum
sem ekki var staðið
við, og útheimtir að
sönnu bæði talsvert
hugvit og allmikla
bíræfni. í kosning-
ahríðinni er það
keppikefli allra
flokka að þurrka
eftir fongum út for-
tíðina og sannfæra
kjósendur um, að
eftir kosningar
gangi í garð ný öld
með ferskum mönn-
um og eldri mönnum sem gengið
hafi í endumýjun lífdaganna.
Þessi saga endurtekur sig á fjög-
urra ára fresti - og samt verða
aldrei nein teljandi umskipti. í
hæsta lagi að flokkur missi einn
eða tvo fulltrúa sem hann síðan
vinnur aftur í næstu orrahríð!
Ógnvænleg sóun
Nú sé fjarri mér að gera lítið úr
lýðræðislegum kosningum og gildi
þeirra fyrir þroska og viðgang
samfélagsins. Mér sýnist einungis
að heyja mætti baráttuna um hylli
kjósenda af eilítið meiri forsjá,
meira viti og umfram allt meiri
virðingu fyrir dómgreind þeirra.
Manni óar líka sú ógnarlega sóun
á peningum, vinnuafli og andlegri
orku sem leiðir af kosningafárinu.
Hugsum okkur að öllum þeim
fjármunum, elju og hugkvæmni,
sem sóað er i lítilsnýtan kosninga-
áróður, væri varið til þjóðþrifa
einsog skóla, barnaheimila, leik-
valla, sjúkra-
húsa, öldrunar-
heimila, vísinda-
stofnana og
menningarfram-
taks. Væri þegn-
unum og þjóðfé-
laginu ekki
snöggtum meiri
fengur í því?
Vísast eru þetta
draumórar.
Stjórnmálamenn
og skósveinar
þeirra munu
vitaskuld halda áfram að leika
sinn fjárfreka skollaleik meðan
kjósendur láta sér lynda að vera
hafðir að leiksoppum og með-
höndlaðir einsog undirmálslýður.
Sigurður A. Magnússon
Kjallarinn
Sigurður A.
Magnússon
rithöfundur
„Hugsum okkur að öllum þeim
fjármunum, elju og hugkvæmni,
sem sóað er í lítilsnýtan kosn-
ingaáróður, væri varið til þjóð-
þrifa einsog skóla, barnaheimila,
leikvalla, sjúkrahúsa, öldrunar-
heimila, vísindastofnana og
menningarframtaks. “
Rússland lifir enn
Austan úr álfu berast nú fréttir
af pþólítískum sviftivindum. Rúss-
neski björninn virðist háður duttl-
ungum einráðs stjómmálamanns,
sem þykir vínfenginn í meira lagi.
í mestu vindhviðunum er hann
sagður feykja heilu ríkisstjómun-
um af sjónarsviðinu og persónum-
ar í þessu örlagaleikriti em eins
og strengjabrúður á þessu
óstöðuga leiksviði. Stjommála-
skýrendur tala út og suður, en
flestum ljáist að benda á þá ein-
foldu skýringu að samkvæmt
stjómarskrá rússneska sambands-
lýðveldisins er rikisstjómin sjálf-
krafa leyst frá störfum þegar for-
sætisráðherra er látinn víkja.
Ætla mætti að rússneski bjöm-
inn væri að riða til falls en svo er
þó ekki. Hin sjö ára rússneska um-
bótaþróun hefur í raun aldrei stað-
ið á styrkari fótum en einmitt nú.
Skoðum þetta aðeins nánar.
Svartnættisþvaður
Kommúnisminn í Austur- Evr-
ópu hrundi og Sovétríkin liöuðust
í sundur því kerfið sem átti að
tryggja þegnum sínu lífshamingju
og velferð brást væntingum. Þegar
íbúar austur-
blokkarinnar
áttuðu sig á að
kerfíð hamlaði í
raun framþróun,
tók fólkið málið í
sinar hendur og
þrýsti á um
hreytingar. Við
stjómartaumana
á þeirri þróun
vora ekki stjóm-
málamenn, held-
ur almenningm sem hafðiu séð í
gegnum sjónarspilið. Stefnan var
þvi sett á vestrænt markaðs- og
lýðræðiskerfi, enda aðrir mögu-
leikar ekki í boði.
Síðan umbótaþróunin fór af stað
hafa úrtöluraddir komið reglulega
upp á yfirborðið og fullyrt að rúss-
neska þjóðin hvorki gæti né vildi
umbreyta sér í lýðræðis-
legt markaðsþjóðfélag.
Forsvarsmenn þessa
svartnættisþvaðurs segja
m.a. að löng hefð alræðis
hefti lýræðisþróun, að
vöntun á einstaklings-
hyggju hamli markaðs-
þróun og að landfræði-
legir þættir stuðli að ein-
angran og sundurlyndi
þjóðarinnar.
í stuttu máli hefur hin
stutta umbótasaga Rúss-
lands algjörlega afsannað
þessa kenningu því að
frjálsar og lýðræðislegar
þing- og forsetakosningar
í Rússlandi hafa fest sig í
sessi, viðskiptalíf hefur
blómstrað, auk þess sem
Rússland er orðið að nú-
tímalegu iðnríki með vel þróað
samgöngu- og samskiptakerfi.
Hraöar umbætur
Frá því að Sovétríkin liðuðust í
sundur eftir hina misheppnuðu
valdaránstilraun í áðust 1991 hafa
umbætur verið hraðar í Rússl-
andi. Með einfaldri tilskipun var
verðlag að mestu gefið fijálst, sem
leiddi til 2500% óðaverðbólgu, á
meðan laun hækk-
uðu aðeins lítil-
lega. Tölur frá
Rússlandi í dag
benda hins vegar
til að verðbólgan
sé komin niður
fyrir 40% og laun
fara hækkandi.
Einkavæðing
hefur gengið held-
ur hægar, en þó er
svo komið að níu
af hverjum tíu
verkamönnum í
Rússlandi vinna á
hinum frjálsa
markaði. Hagkerf-
inu hefur því nú
þegar verið snúið
við og stjómast
nær alfarið af
markaðsöflunum.
Rússland er auðugt land með
gríðarlegar náttúraauðlindir. En
mikilvægari er þó hinn mikli
mannauður sem Rússland býr
yfir. Þeir sem fást við að skoða
þróunina í þessu langstærsta landi
heims, ættu því ekki að láta
glepjast af tímabundinni ólgu í
efnahags- og stjómkerfi landsins.
Einar Bergmann Einarsson
„Síðan umbótaþróunin fór afstað
hafa úrtöluraddir komið reglulega
upp á yfirborðið og fullyrt að rúss-
neska þjóðin hvorki gæti né vildi
umbreyta sér í lýðræðislegt mark-
aðsþjóðfélag.u
Kjallarinn
Einar Bergmann
Einarsson
stjórnmálafræðingur
Með og
á móti
Er hækkun námslána í ár
of lítil?
Asdís Magnúsdótt-
ir, formaður Stúd-
entaráös.
Námsmenn
skildir eftir
„Hækkun námslána var engin
umfram verðlagsbreytingar en
lánin hafa fylgt þeim undanfarin
ár. Að tala um
hækkanir er
því út í hött.
Þær hækk-
anir sem gerð-
ar vora á bót-
um almanna-
trygginga og at-
vinnuleysisbót-
um í kjölfar
kjarasamning-
anna síðastlið-
ið vor eru
greinileg visbending um nauð-
syn þess að hækka lágmarks-
framfærslu í landinu. Við höfum
hins vegar verið skilin eftir og
eins og staðan er i dag era náms-
lán undir atvinnuleysisbótum
eða 57.600 krónur á mánuði.
Fulltrúar raenntamálaráð-
herra í stjórn Lánasjóðsins hafa
þessu til réttlætingar fariö inn á
þá braut að tala um að náms-
mönnum sé unnt að auka ráð-
stöfunartekjur sinai' með vinnu.
Það er mjög alvarlegt að okkar
mati ef menntamálaráðherra og
fulltrúar hans líta ekki lengur á
nám sem fulla vinnu. Og talandi
um vinnu þá er meira að segja
borin von að fá fullar 57.600
krónur í lán á mánuði ef náms-
maður vinnur á lágmarkslaun-
um yfir sumartímann því frí-
tekjumarkið var ákveðið einung-
is 185.000 krónur á ári.“
Fá hlutdeild
í góðærinu
„Námslán hækka á næsta
skólaári í samræmi við verðlags-
þróun eins og undanfarin ár.
Lánin eru fyrst og fremst fram-
færslulán og
því eðlilegt að
þau taki mið af
þróun fram-
færslukostnað-
ar. Auk þess
að taka náms-
lán fiármagna
námsmenn um
helming af
neyslu sinni
með launatekj-
um. Þar sem
kaupmáttur launa hefur aukist
er ljóst að námsmenn fá hlut-
deild í góðærinu eins og aðrir. Á
næsta skólaári munu þeir því
hafa meiri fiárráð en á því skóla-
ári sem nú er að ijúka. Vonandi
nýta einhverjir þeirra sér það til
að draga úr skuldasöfnuninni.
Það er í mínum huga öfugsnúið
að óska ef'tir því í miðju góðær-
inu aö ungt fólk auki skuldsetn-
ingu sína.
Á næsta skólaári má gera ráð
fyrir að ráðstöfunarfé náms-
manns í leiguhúsnæði með með-
altekjur verði nálægt 74.000 krón-
um á mánuði. Sambærileg tala
fyrir hjón með eitt barn, sem
bæði era i námi og hvort um sig
með meðaltekjur, er með bama-
bótum um 186.000 krónur á mán-
uði. Ég leyfi mér að fullyrða að
fáar þjóðir geri jafn vel við náms-
menn og íslendingar." -KJA
Steingrímur Ari
Arason, varafor-
maður stjórnar LÍN.
Kjallarahöfundar
Athygli kjallarahöfunda er
vakin á þvl að ekki er tekið við
greinum í blaðið nema þær ber-
ist á stafrænu formi, þ.e. á tölvu-
diski eða á Netinu.
Netfang ritstjómar er:
dvritst@centrum.is