Dagblaðið Vísir - DV - 25.09.1998, Blaðsíða 9

Bjartmar Guðlaugsson, hnyttni og krullhærði trúbadorinn, er snúinn aftur
heim úr sjálfskipaðri útlegð í Danmörku og myndlistinni. Hann vill rifja
sig upp með því að gefa út sín best heppnuðu lög. Og í samtali við
Dr, Gunna rifjar hann ýmislegt annað upp; hugsjónir hippanna og þann
tíma að hann var svo frægur á íslandi að hann lifði við sífellt bögg.
En þeir tímar eru liðnir og hann saknar þeirra. Einkum böggsins.
Er ekki pláss fyrir eina
feita poppstjörnu
af gamla skólanum?
Bjartmar Guðlaugsson. Sjái
maður nafnið sprettur upp fyrir
augum manns krullhærður trú-
bador og maður spyr sjálfan sig;
já, hvað varð eiginlega um hann?
Á níunda áratugnum gladdi hann
þjóðina með hnyttnum textum um
hversdagshetjur og „daglegt líf
hins venjulega íslendings". Út
komu fjölmargar plötur með gríp-
andi slögurum sem maður man
enn eftir. Árum saman heyrðist
ekkert af Bjartmari, nema að hann
væri fluttur til Danmerkur. Nú er
hann kominn aftur á klakann og
út er að koma eins konar „best-of ‘
plata, „Ljóð til vara“. Bjartmar var
svo elskulegur að hitta mig á Borg-
inni.
„Ég varð smeykur þegar Jón
Baldvin og Davíð komu úr Viðey
forðum daga og forðaði mér úr
landi,“ segir hann og hlær.
Var svo bara ekkert betra aö búa
í Danmörku?
„Jú, það var ferlega flnt, en þeg-
ar dvalið er langdvölum erlendis
kemur að spurningunni: Nú eða
aldrei, og ísland á sterkar taugar í
rnanni."
Það sem beið hans hér minnir
hann á söguna um átján bama fóð-
ur í álfheimum.
„Það hefur margt breyst alveg
rosalega mikið, sumt til batnaðar
en annað skil ég hreinlega ekki.
Mér flnnst orðið áberandi hvað við
erum mikið bananalýðveldi. Það
er ekkert inn að vera gulur meðal-
þroskaður banani, það á bara að
vera stór Chiquita eða ekkert. Þú
verður að vera stór, harður og
frekur ef þú ætlar að komast
áfram í þessu þjóðfélagi. Ég held
það eigi eftir að skila sér á næstu
árum að ekki er allt eins og það lít-
ur út fyrir að vera. Mér finnst
samt Reykjavík vera orðin miklu
skemmtilegri. Hér áður fyrr var
t.d. ekkert hægt að gera eftir
klukkan tvö á laugardögum."
Nýir og betri hippar
Segöu mér, varstu ekki að spila
eitthvaö úti?
„Jú, ég spilaði mikið. Lenti í
samstaríi við hljómsveit sem hefð
var fyrir rekstri á, hljómsveitinni
Nord-mix. Við spiluðum í útvarpi
og víða á tónleikum og festivölum
um Skandinavíu. Þar lenti ég í því
hlutverki að leika lög eftir aðra, en
ég kom minu að líka. Það var mik-
ið jafnrétti í gangi.“
Á ekki aö spila eitthvað í tilefni
af nýju safnplötunni?
„Já, nú ætla ég að fara að fara í
gang, nýtt efni bíður. Þó það hafi
ekki heyrst mikið í mér er ég þó
alltaf að semja, ég hef bara lítið
gefíð út.“
Ertu enn aö kroppa í hrúðrin á
þjóöarsálinni?
„Kroppa og ekki kroppa. Ég
velti steinum og sé hlutina á ann-
an hátt en gengur og gerist, en ég
tel mig aldrei hafa verið mikinn
ádeilumann. Sannleikurinn er
kannski stærsta ádeilan."
Einhverjar nýjar hvunndagshetj-
ur í textunum?
„Ég á ekkert sérstaklega von á
því. En ég gæti hins vegar endur-
lífgað þær gömlu, þetta eru lífseig-
ar týpur.“
Hvernig finnst þér þín kynslóö,
68-kynslóðin, hafa plumaö sig?
„Ég er ekki af þeirri kynslóð,
myndi frekar segja að ég væri af
73-kynslóðinni, þá kem ég á göt-
umar og það var unaðslegt að
hippast um í henni Reykjavík. Það
var allt miklu einfaldara, staðimir
færri en alls staðar lifandi tónlist.
Þá gekkst ég upp í því að ég væri
virkilega mikið og gott ljóðskáld
og fór með ljóð í eldhúsum hist og
her um borgina. Menn voru að
rembast við að vera menningar-
lega sinnaðir og halda utan um
kærustumar sínar. Ég er mjög
ósáttur við hippakynslóðina
gömlu, að hún skuli vera svona
dugleg í forræðishyggjunni. Ég
skil ekki hvemig fólk getur gleymt
algjörlega eigin líferni, hoppað
upp á Vog, sofið úr sér samvisku-
bitið og komið svo gjörbreytt í bæ-
inn með staðreyndastíflu. Þetta er
kynslóðin sem ætlar að gera ísland
eiturlyfjalaust árið 2002 - ekki
vantar takmörkin. Ég hélt að
gamli hippinn hefði eitthvað betra
að gera en að vera að bögga böm-
in sín sí og æ með krossaprófum
um hvað þau hafa prófað. Ég er
ekki ánægður með það hvernig
forræðishyggjan er orðin að versl-
unarvöru hérna. Fólk verður bara
að fá að vera það sjálft. Það er
virkilega ljótt að vera að troða
þessu upp á unglingana. Ég get
ekki betur séð en stærstur hluti
þeirra sé í teygjuleikflmi, eróbikk
og ljósum eða bara að vinna. Það
er alltaf þessi litla prósenta sem
eyðileggur partíið, sem fær kredit-
ið í fjölmiðlum."
Nœsta öld - hvaö helduröu aö
gerist?
„Ég er mjög bjartsýnn. Við vit-
um náttúrlega að heill hellingur
gerist, t.d. að hippakynslóðin
þurrkast út og þá koma vonandi
nýir og betri hippar. Ég vona bara
að listsköpunin fari ekki mikið
meira inn í tölvumar því mér
finnst maðurinn oft gleyma að
hann er kominn frá náttúranni.
Ég er t.d. búinn að sjá tvo hérna
labbandi fyrir utan - svona
uppatýpur í svöram fótum, lakk-
skóm og með skjalatöskur - manni
dettur í hug að þetta sé ekki kom-
ið frá náttúrunni, að þetta sé ekki
mannlegt."
Rokkarar hafa tilgang
Bjartmar hefur atvinnu sína af
húsamálun, en málar einnig mál-
verk, hélt síðast sýningu í Dan-
mörku í sumar. Ég spyr hvemig
hann skipti málverkinu og músík-
inni á milli sín.
„Ég geri hlutina ekki nema af
fullkominni ástríðu. Síðustu átta
árin hefur ástríðan legið í mál-
verkinu, ég kláraði nám sem ég
byrjaði á fyrir löngu síðan, var að
stúdera myndlist úti í Danmörku.
Eftir sýninguna í sumar fékk ég
aftur ástríðu á ljóðagerð og nú
ætla ég að skrifa textana sem ég
hef alltaf ætlað mér að skrifa. Ég
hef ekki verið mjög heiðarlegur
ljóðagerðarmaður, hef yfirleitt
sungið þessa texta óskrifaða í stúd-
íóinu, beint í upptökunum, og
lagði oft litla vinnu í þá, þetta voru
bara móment sem ég greip. Svo-
leiðis gerir maður ekki þegar mað-
ur er orðinn eldri og búinn að
ganga í gegnum ákveðna ögun.
Textarnir i framtíðinni verða
miklu yfirvegaðri en áður.“
Hvað titlarðu þig í vegabréfinu?
„Ég man það ekki, held það sé
„músíkant“.“
Líturóu á þig sem lífskúnstner?
„Ég veit það ekki, en'ég hef oft
verið að velta því fyrir mér af
hveiju ég er að þessu. Svo fann ég
út að grunnurinn að þessu öllu er
myndlistin, sem ég hef alltaf
stundað ásamt ljóðlist. Tónlistin
kom miklu seinna og ég þróaðist á
plötunum. Tónlist er eitthvað sem
ég þurfti að vinna upp og söngur-
inn er sjálfsbjargarviðleitni. Ég
tók ákvörðun um að gerast popp-
ari á Melarokkstónleikunum '82.
Þá sá ég að það var loksins komið
pláss fyrir þá sem kunnu ekkert.
Þeir sem vora að semja lög fyrir
þann tíma, Gunnar Þórðarson
o.fl, vora svo klárir, kunnu svo
mikið af hljómum og níundum og
öllu þessi drasli, sem ég kann ekki
að nefna, hvað þá meira. Það kom
inn nýtt element sem minnti mig á
Kinks og þessi bönd sem ég hélt
upp á. Þá fattaði ég að ég gæti far-
ið að gera það sem ég kunni ekki.
Ég vildi vera með og vil það enn.
Er kannski ekki enn þá pláss fyrir
eina svona feita poppstjömu af
gamla skólanum? Mér finnst
margt gott hjá krökkunum, en ekk-
ert af því er betra en það sem þeg-
ar er komið fram. Ég er hissa á því
að það komi ekki fleiri skáld inn í
bransann. Ég veit ekki á hvaða
takka á að ýta, en það vantar
skáld, því við rokkaramir höfum
virkilegan tilgang. Við eram nauð-
synlegir í hverjum þjóðfélagi. Við
erum fæddir í þetta og eigum að
vera i þessu alla tíð. Þegar við
verðum eldri á fólk að hunskasí til
að hera virðingu fyrir okkur.“
Já, en er ekki svo mikil góöæris-
gleói í gangi aö það er ekkert til aö
semja um nema rassgatið á sjálfum
sér?
„Alls ekki. Mórallinn er að vísu
breyttur. Ég myndi ekki syngja
„Sumarliði er fullur" í dag, því þá
gæti ég farið á skjön við þá hvítu
þjóðfélagsmynd sem gefin er upp.
En við erum enn þá með fullt af
vandamálum á bakinu. Eigum
kannski ekkert að vera að velta
okkur upp úr þeim, en megum
ekki horfa fram hjá þeim heldur.
Við erum með eina hæstu sjálfs-
morðstíðni unglinga í allri Evrópu
og alls konar próblem sem við
þurfum að leysa. Til að ýta á þetta,
skoða þetta og kýla á þetta þurfa
listamenn að vera aktífir í því
þjóðfélagi sem þeir vinna í. Það
eru að koma aldamót og við þurf-
um að merkja hvar við erum og
hvert við förum. Við getum ekki
setið uppi endalaust með einhverj-
ar pólitískar hugsjónir eldgamalia
morðingja."
Varstu ekki trúaöur á þœr hug-
sjónir sjálfur?
„Jú, óskaplega. En ég held það
sé kominn tími til að hugsunin
verði var við framfarir alveg eins
og tæknin. Pólitíkin í dag er
sprenghlægileg og stórhættuleg.
Menn eru að velta sér upp úr typp-
inu á Clinton daginn út og inn, en
á meðan eru pólitískar þvinganir í
gangi, menn sitja inni vegna skoð-
ana sinna, svo maður tali nú ekki
um allt helvítis hungrið og volæð-
ið sem því fylgir. Það er búið að
vera svo lengi með okkur að við
eram hætt að sjá það. Mér finnst
þetta allt vera hérna líka, bara í
smærri mynd. Við erum smækkuð
mynd af stóra, sjúku, amerísku
samfélagi."
Böggið var yndislegt
Helduröu aö tölvutœknin geti
gert eitthvaö fyrir okkur? Ertu
tölvukarl sjálfur?
„Nei, ég er ekkert inn í tækni,
get varla hringt dyrabjöllu
skammlaust. Samt er ég bjartsýnn
á tölvurnar. Ég veit að þetta þróast
þannig að jafnvel tölvutregir menn
eins og ég eiga eftir að læra á þær.
Þetta er eins og heimspeki, allt
byggist á að einfalda hlutina."
Var þaö einhvern tímann bögg
aö vera vinsœll á íslandi?
„Já, það var heilmikið bögg, en
þú gengst upp í þessu böggi, þér
fmnst það ekkert vont. Þú bölvar
því kannski svo aðrir heyri en þú
meinar ekki rassgat með því. Það
var nákvæmlega sama sýndar-
mennskan hjá mér og öðrum popp-
uram þessa lands, þó ég feldi hana
kannski aðeins betur. Allt svona -
semja texta, semja lag, flytja það
fyrir fólk - þetta er allt byggt á
egóisma. Þú myndir ekki gera það
ef þú værir ekki egóisti, þér myndi
ekki detta það í hug. Ég er egóisti
og böggið var yndislegt á meðan
það var. Þegar það var horfið, þeg-
ar maður var kominn til útlanda í
strætó og enginn böggaði mann, þá
hugsaði ég; enginn veit hvað átt
hefur fyrr en misst hefur.“
Þannig að nú er stefnt á nýtt
bögg?
„Já, nú stefnum við á nýtt bögg.
1 hugum íslendinga er ég ekki
myndlistarmaður eða eitt eða ann-
að en þokkalega góður textasmið-
ur og sæmilegur flytjandi. Ég á
vini í gegnum þetta, marga þekki
ég ekki einu sinni. Það er til fólk
sem vill að ég yrki og syngi fyrir
það og þess vegna er ég til í meira
bögg.“ -glh
25. september 1998 f ÓkUS