Dagblaðið Vísir - DV - 13.11.1998, Síða 14

14
FÖSTUDAGUR 13. NÓVEMBER 1998
óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiölunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Stórmál utan dagskrár
Evrópubúar undrast það að íslendingar hafni boði
um aðild að Evrópusambandinu. Davíð Oddsson for-
sætisráðherra vék að þessu í ávarpi sem hann flutti í
Konrad Adenauer-stofnuninni í fyrradag. Forsætisráð-
herra sækir Þjóðverja heim og hittir þar ráðamenn.
Ykkur kann að undra þetta, sagði Davíð í ræðu sinni, í
ljósi þess hve fast aðrar Evrópuþjóðir sækjast eftir að-
Úd og að því gefnu einnig að Evrópumarkaðurinn er
stærsti markaður íslenskra útflytjenda. Forsætisráð-
herra sagði síðan að íslendingar hefðu ekki áhuga á að-
ildinni, einkum vegna fiskveiðistefnu sambandsins.
Vegna þeirrar stefnu gæti aðild íslands skaðað undir-
stöðuatvinnuveg þjóðarinnar.
Davíð lýsti því einnig í ræðunni að efnahagur íslands
blómstraði þótt landið stæði utan Evrópusambandsins.
Hagur þess væri tryggður vegna samningsins um hið
evrópska efnahagssvæði og enginn þrýstingur væri á
aðildarumsókn heima fyrir.
Það er rétt hjá forsætisráðherra að efnahagsástandið
um þessar mundir er gott hér. Það er hins vegar við-
kvæmt eins og hlýtur að vera í efnahagskerfi sem er
svo háð einni atvinnugrein. Sé velgengni þar njóta
landsmenn hennar en fljótt skipast veður í lofti gangi
miður í sjávarútvegi. Það er líka rétt að þrýstingurinn
á Evrópusambandsaðild er lítill sem enginn. Stjórn-
málaflokkarnir eru varla með Evrópusambandið eða
umræðu um það á dagskrá.
Það er hins vegar miður að umræðan fari ekki fram,
að rök með og á móti aðild íslendinga að Evrópusam-
bandinu séu rædd. Það er stutt í kosningar og þessi mál
eru alls ekki á dagskrá þótt þau beri hátt í öllum ná-
grannaríkjum okkar. Það er eins og þessi umræða sé
„tabú“, eitthvað sem hættulegt sé að ræða. Aðildinni
fylgja kostir og gallar. Því er hins vegar haldið fram að
aðildin muni skaða okkur án þess að látið sé á það
reyna hvað næst fram með samningum við sambandið.
Hvort sem íslendingum líkar það betur eða verr eru
þeir mjög háðir fjármálakerfi helstu Evrópulanda. Þar
eru mikilvægustu markaðirnir. Gengi hins nýja gjald-
miðils, evrunnar, verður fest nú um áramót milli gjald-
miðla ríkjanna 11 sem nú eru innan myntbandalags
Evrópu. Seðlabanki Evrópu verður stofnaður í sumar.
Evran mun hafa mikil áhrif á íslandi. Fjármálaráð-
herra hefur lýst því yfir að freista verði þess að ná
samningum við hinn nýja seðlabanka um tvíhliða teng-
ingu íslensku krónunnar við evruna. Slíkt muni
styrkja tiltrú á hagstjórn hér á landi.
Evrópumálin verða ekki kosningamál hér í vetur og
vor. Til þess er ekki vilji. Þau mál verða þó áleitnari í
upphafi nýrrar aldar. Sigurður B. Stefánsson, fram-
kvæmdastjóri VÍB, sagði á ráðstefnu í fyrradag að með
tilkomu evrunnar yrði fyrsti áratugur 21. aldarinnar
áratugur tækifæranna. Evran verður í lykilhlutverki
fjármálaþróunar Evrópu á komandi misserum og
árum, ekki síst eftir sjálf gjaldmiðlaskiptin árið 2002.
Til umræðu og uppgjörs hlýtur að koma hér á landi
sem annars staðar. Samningurinn um Evrópska efna-
hagssvæðið var okkur í hag. Vera kann að viðbótar-
samningar um evrutengingu verði það hagstæðir að
þeir dugi um nokkra hríð.
Óvíst er hins vegar hvort við getum setið hjá um alla
framtíð, áhrifalaus um framgang mála. Við vitum ekki
hverju við getum náð fram í samningum nema láta á
það reyna.
Jónas Haraldsson
Verkalýðshreyfingin undir forustu Alþýðusambands íslands hefur tekið fullan þátt í því evrópska samstarfi sem
EES-samningurinn hefur kallað á, segir Guðmundur m.a. f greininni.
Ahugaleysi um EES-
réttindi launafólks
ist af meiri sveigjan-
leika en annars staðar
á Norðurlöndum og í
Evrópu. Hér er minna
um margvíslegar regl-
ur sem ætlað er að
auka grundvallarrétt-
indi launafólks og
reglubinda vinnumark-
aðinn. Má nefna sem
dæmi að almenn vernd
launafólks gagnvart
uppsögnum er engin á
almennum vinnumark-
aði hér á landi en
einnig má segja að þær
reglur sem við höfum
gangi oft mun skemur
en þær gera víða ann-
ars staðar í Evrópu.
Verkalýðshreyfingin
undir forustu Alþýðu-
„Fullyrða má að almennt hafí
EES-reglur styrkt stöðu launa-
fólks á vinnumarkaði og skapað
því aukinn rétt og þá um leið at-
vinnurekendum auknar skyldur."
Kjallarinn
Guðmundur Þ.
Jónsson
formaður Iðju, félags
verksrniðjufólks
Hvorki ríkis-
stjórn né atvinnu-
rekendur virðast
hafa brennandi
áhuga á að kynna
áhrif EES-samninga
og Evrópusamstarfs
á íslenskan vinnu-
markað eða þann
aukna rétt sem EES-
reglur færa launa-
fólki hér á landi.
Tómlætið sem ríkir
um þessi mál má ef
til vill skýra sem
eins konar timbur-
menn eftir harðar
deilur um EES-aðild
fyrr á áratugnum.
Þó er sú skýring ef
til vill nærtækari að
það séu ekki hags-
munir atvinnurek-
enda og stjómvalda
að halda félagsmála-
þáttum Evrópusam-
starfsins á lofti.
Áhrifm af samn-
ingnum um hið Evr-
ópska efnahags-
svæði á íslenskan
vinnumarkað og
réttarstöðu launa-
fólks eru nokkur og verða stöðugt
ljósari eftir því sem lengra líður
frá gildistöku hans. Með samn-
ingnum skuldbundu íslendingar
sig til að uppfylla fjölda reglna,
m.a. á sviði vinnumarkaðs mála,
einkum á sviði vinnuverndar og
aðbúnaðarmála, auk jafnréttis-
mála og vinnuréttar almennt. Full-
yrða má að almennt hafi EES-regl-
ur styrkt stöðu launafólks á vinnu-
markaði og skapað því aukinn rétt
og þá um leið atvinnurekendum
auknar skyldur.
Meiri áhrif hér
Áhrif reglusetninga á Evrópu-
véttvangi á sviði félagsmála eru
oftast meiri hér á landi en t.a.m.
annars staðar á Norðurlöndum. ís-
lenskur vinnumarkaður einkenn-
sambands íslands hefur tekið full-
an þátt í því evrópska samstarfí
sem EES-samningurinn hefur kall-
að á, ein og sér eða í samvinnu við
norræna verkalýðhreyfingu, og
tryggt sem kostur er að sjónarmið
íslensks launafólks hafi komið þar
fram ásamt því að tryggja fram-
gang mála hér á landi. Meginvið-
horfið er að réttindin séu staðfest
í almennum samningum og siðan
lögfest en í vissum tilfellum væri
eðlilegt að sjá miklu ákveðnari
pólitískan vilja til þess að koma
málum fram á Alþingi.
Þannig hefur Iðja, félag verk-
smiðjufólks, nýlega minnt alþing-
ismenn á að þeir hafa ekki staðfest
eina af grundvallarsamþykktum
Alþjóðavinnumálastofnunarinnar
(ILO) um lágmarksaldur við
vinnu. Af 28 samþykktum ILO á
árunum 1980 til 1997 hafa íslend-
ingar aðeins staðfest tvær. Þar
hafa stjómvöldi bmgðist.
Mikilvæg tækifæri
Mörg mál sem eru á döfinni inn-
an Evrópusambandsins og í EES-
samstarfmu eiga eftir að verða
mikilvæg fyrir launafólk. Má hér
helst nefna þær menntaáætlanir
sem Evrópusambandið hefur stað-
ið fyrir og þá sérstaklega Leon-
ardo DaVinci-áætlunina sem var
sérstaklega ætlað að stuðla að
samvinnu Evrópuþjóða í starfs-
menntamálum, ekki síst þeirra
sem hafa minnsta skólagöngu fyr-
ir.
Nú þegar hefur verið ákveðið að
hleypa svokallaðri Leonardo II
áætlun af stokkunum og bindum
við miklar vonir við hana. Þá má
nefna vinnu Evrópusambandsins
að gagnkvæmri viðurkenningu á
starfsréttindum og starfsreynslu
sem kemur til með að verða mik-
ilvægari með vaxandi flutningi
launafólks á milli landa.
í þeim réttindum sem þegar
hafa náðst ffam í Evrópusam-
starfinu og eiga eftir að fara vax-
andi má sjá árangur alþjóða-
starfs verkalýðahreyfingarinnar
víðs vegar um álfuna ásamt með
samstarfi hennar við stjórnmála-
hreyfingar henni hliðhollar.
Þessar réttarbætur sýna einnig
nauðsyn þess að íslensk verka-
lýðshreyfrng taki af fullum krafti
þátt í alþjóðlegu samsfarfi, hvort
heldur rætt er um aukin bein fé-
lagsleg réttindi launafólks eða
þætti á borð við þær menntaáætl-
anir sem Evrópusambandið hefur
staðiö fyrir og mun gera á kom-
andi árum, þar sem griðarleg
tækifæri eru fyrir allt launafólk
hér á landi sem annars staðar.
Þannig má segja að hið samevr-
ópska umhverfi bjóði upp á tæki-
færi til að auka réttindi og bæta
stöðu launafólks.
Guðmundur Þ. Jónsson
Skoðanir annarra
Skeytingarleysi um Austurland
„Austfirðingum er gjarnan sagt að ferðamál eigi að
verða þeirra framtíðaratvinnuvegur. Magnús Odds-
son ferðamálastjóri lýsti þessu meðal annars yfir í
viðtali i sjónvarpi og ferðamálamenn eru nokkuð
áberandi í andófshópnum. Ég hafna því algjörlega að
uppbygging í ferfðamálum geti ekki farið saman við
iðnaðaruppbyggingu og fullyrði að það er pláss fyrir
hvort tveggja á Austurlandi...Skeytingarleysi Ferða-
málaráðs um þennan landshluta hefur verið fullkom-
ið það sem af er, og ég er ekki búinn að sjá að verði
breyting þar á. Austfirðingar hafa sjálfir flutt drjúgan
hóp af ferðamönnum til landsins. Ég hef séð land-
kynningarbæklinga Ferðamálaráðs þar sem ekki er
að sjá að ráðið hafi enn vitneskju um að þessi lands-
hluti sé til.“
Jón Kristjánsson í Degi 12. nóv.
í helgreipum meinatækna
„Enn einu sinni hefur heilbrigðiskerfið verið tekið
í gíslingu. Nú eru það meinatæknar sem halda Land-
spítalanum í helgreipum með hópuppsögnum. For-
ráðamenn spítalans standa ráðþrota frammi fyrir
þessari gíslatöku, sem og stjórnvöld...En um leið og
ríkisstjórnin leitar leiða til að koma í veg fyrir að hóp-
uppsögnum sé beitt í kjarabaráttu ætti heilbrigðisráð-
herra, með stuðningi stjórnarflokkanna, að nýta tæki-
færið sem aðgerðir meinatækna hafa skapað...í þessu
sambandi er verið að íhuga hvort og hvemig hægt er
að kaupa þjónustu af öðrum aðilum. Þessar hugmynd-
ir eru skynsamlegar og raunar löngu tímabærar."
Úr forystugreinum Viðskiptabl. 11. nóv.
Sjómannaafsláttur kostar 1,5 milljarða
„Sérstakur sjómannafsláttur kostar ríkissjóð um
1,5 milljarða króna á ári hverju í glötuðum tekjum.
Þessi sérstaki afsláttur er ígildi nál. 2,5 milljarða
króna á ári fyrir útgerðina. Það er sú fjárhæð, sem út-
gerðin þyrfti að greiða sjómönnum í viðbótartekjur
til að þeir yrðu jafnsettir eftir að sjómannaafsláttur-
inn væri fefldur niður. Og hvað er þetta nema beinn
ríkisstyrkur, sem greiðir niður laun í þágu útgerðar-
innar sem þessari fjárhæð nemur ár hvert? Að afneita
þessu sem ríkisstyrk er orðhengilsháttur eða feluleik-
ur með staðreyndir."
Jón Sigurðsson í Mbl. 12, nóv.