Dagblaðið Vísir - DV - 22.06.1999, Blaðsíða 6

22
ÞRIÐJUDAGUR 22. JÚNÍ 1999
llvlllllll

Myglusveppa-
gró í teppum
Meiri líkur eru
á því að myglu-
sveppagró ber-
ist út í and-
rúmsloftið
ur
venjulegum heimilisgólftepp-
um en þeim sem gerð eru fyr-
ir fyrirtæki, nú eða úr
vinylgólfdúk. Myglusveppagró
geta valdið ofnæmi, öndunar-
færakvillum og öðrum ama
þegar maður andar þeim að
sér.
Vísindamenn við háskólann
í spilavítisborginni Las Vegas
komust að þessu í rannsókn-
um sínum. Þeir slepptu
myglusveppagróum inn í til-
raunaherbergi og leyfðu þeim
að setjast.
Flest myglusveppagróin
fundust eftir að venjulegt
heimilisgólfteppi var ryksug-
að. Vísindamennirnir greindu
frá niðurstöðum sínum á þingi
bandarískra örverufræðinga
fyrir skömmu.
Vill klóna
pokaúlfinn
Hugmyndir
eru uppi í Ástr-
alíu um að
reyna að reisa
hinn útdauða
pokaúlf upp frá
dauðum með því að klóna
hann. Hvatamaðurinn að
þessu er safnstjórinn Mike
Archer í Sydney. Á safni hans
er varðveitt eitt eintak af
poka-
úlfsunga.
Sex ungar
til viðbótar
eru á öðr-
um
áströlskum
söfnum.
Það þýðir
að auknar
líkur eru á að klónun heppnist
þar sem úrval erfðaefnisins er
meira.
Mike Westerman, erfða-
fræðingur við La Trobe há-
skóla, segir að vel kunni að
vera hægt að klóna pokaúlfa
innan tíðar.
Síðasti pokaúlfurinn er tal-
inn hafa drepist í dýragarði á
Tasmaníu árið 1936. Ýmsir
hafa þó þóst sjá pokaúlf á
Tasmaníu og á meginlandi
Ástralíu en ekki hafa fundist
neinar sannanir fyrir tilvist
dýrsins.
Örverur í óblíðu
umhverfi
Vísindamönn-
um hefur tek-
ist að rækta ör-
verur, ein-
hverjar frum-
stæðustu lífverur sem fyrir-
finnast á jörðinni, við óblíðar
aðstæður svipaðar þeim sem
finnast á reikistjörnunni
Mars.
Árangur þessi gæti veitt
innsýn í hvers konar lífverur
kynnu að þrífast á rauðu
plánetunni, þótt sem stendur
séu það ágiskanir einar, að
sögn vísindamannanna.
„Við höfum ekki neitt frá
Mars til að vinna með svo
maður verður að leika leikinn
út frá sjónarhóli jarðarinnar,"
segir Tim Kral við Arkansas-
háskóla.
Kral og doktorsneminn
Curtis Bekkum reyndu að
líkja eftir aðstæðum á Mars
með því aö nota ösku úr eld-
gígum á Hawaii sem vitað er
að svipar til jarövegsins á
Mars.
Partíhald háskólanema dregur dilk á eftir sér:
Heimavistir gróðrarstía
fyrir heilahimnubólgu
Bandarískir háskólanemar eru þekktir fyrir tryllt partí á heimavistunum, eins
og dæmin og Hollywoodkvikmyndirnar sanna.
Ef eitthvað er að
marka spek-
úlantana í
Hollywood ein-
kennist líf
bandarískra há-
skólanema á heimavistum af reyk-
mettuðum fylliríspartíum. Þar kann
líka að leynast hluti skýringarinnar
á því hvers vegna svo margir ný-
nema við bandaríska háskóla fá
heilahimnubólgu.
Háskólanemar eru allajafna ekki
líklegri til að fá sjúkdóm þennan en
Pétur og Páll úti í bæ. Rannsókn á
vegum bandarískra heilbrigðisyfir-
valda leiddi hins vegar í ljós að ný-
nemar sem búa á heimavist eru 6,33
Enginn vafí leikur á að
nýnemar búa við aukið
frelsi sem verður til
þess að þeir drekka
meira og eru i meirí
snertingu við reyk á
heimavistunum. Það
er líklega það sem frá-
brugðið fyrra umhverfí
þeirra.
sinnum líklegri til að fá heila-
himnubólgu en aðrir námsmenn.
Sérfræðingar segja að frekari
rannsókna sé þörf til að ganga úr
skugga hvað það nákvæmlega er í
lifi nýnema í háskóla sem skipar
þeim í áhættuhóp.
„Enginn vafi leikur á að nýnemar
búa við aukið frelsi sem verður til
þess að þeir drekka meira og eru í
meiri snertingu við reyk á heima-
vistunum. Það er líklega það sem
frábrugðið fyrra umhverfi þeirra,"
segir MarJeanne Collins hjá sam-
tökum sem kanna heilsufar há-
skólanema.
Heilahimnubólga berst milli
manna með útskilnaðarefnum úr
öndunarvegi og eru þröngar heima-
vistirnar því kjörin gróðrarstía.
Collins segir að tóbaksreykur
sem ertir öndunarveginn geti átt
sinn þátt í útbreiðslu sjúkdómsins
og áfengi kann að gera menn við-
kvæmari fyrir smiti. „Við vitum
það þó ekki með vissu,“ segir Coll-
ins.
Heilahimnubólga leggst einkum á
böm en með bólusetningu er hægt
að koma í veg fyrir sjötíu prósent
sjúkdómstilfella. I Bandaríkjunum
deyja þrettán prósent þeirra sem fá
sjúkdóminn, sumir innan hálfs til
eins sólarhrings. Þá getur sjúkdóm-
urinn haft mjög alvarlegar afleið-
ingar, eins og heilaskaða, heyrnar-
leysi, nýrnabilun og aflimun.
Samkvæmt rannsókninni er al-
gengi heilahimnubólgu meðal cillra
háskólanema 0,6 tilfelli á hverja eitt
hundrað þúsund manns, samanbor-
ið við 1 til 1,5 tilfelli hjá almenningi.
Algengið er hins 3,8 tilfelli á hverja
eitt hundrað þúsund nýnema í há-
skóla.
Rannsóknin náði til 83 heila-
himnubólgutilfella. Helmingur
þeirra sem fengu sjúkdóminn
bjuggu á heimavist og rúmlega
helmingur var nýnemar. Meðalald-
ur sjúklinganna var átján ár.
Fellibyljir á Suður-Kínahafi gagnast veðurfræðingum:
Spá fyrir um monsúnrigningar í Suður-Kína
Samstæðir
hvirfilbyljir sem
koma á hverju
ári á Suður-
Kinahafi kunna
einhvem tima
að verða notaðir til að spá fyrir um
hvenær monsúnvindarnir fara að
blása.
Bændur yrðu manna fegnastir ef
hægt yrði að spá fyrir um hvenær
monsúnvindamir fæm að blása,
með tilheyrandi rigningu. Þá gætu
þeir skipulagt uppskem sína og yf-
irvöld gætu einnig verið tilbúin til
að mæta flóðum og setja björgunar-
sveitir í viðbragðsstöðu.
Hópur vísindamanna frá Goddard
geimflugsmiðstöð bandarísku geim-
ferðastofnunarinnar (NASA), í sam-
vinnu viö starfsbræður í Asíu og
Ástralíu, segist loks hafa tekist að
tengja saman monsúnrigningar síð-
asta árs og samstæðu hvirfilbyljina.
„Rannsóknin leiddi í ljós sam-
band milli hinna hrikalegu flóða í
Yangtse-ánni 1998 annars vegar og
tímasetningar og styrks sumar-
monsúnvindanna hins vegar,“ segir
í yfirlýsingu sem William Lau, loft-
hjúpsvísindamaður við Goddard
búar í sunnanverðu Kína verða að
lifa við gífurleg flóð á hverju ári. Nú
telja vísindamenn sig hugsanlega
geta spáð fyrir um þau. Þar með
gefst yfirvöldum betra tækifæri til
að bregðast við vandanum í tíma og
bændur geta skipulagt ræktarstarf
sitt betur.
miðstöðina í Maryland, sendi frá
sér.
Monsúnvindarnir voru með
seinna fallinu yfir Suður-Kínahafi
árið 1998 og þeir voru ekki jafn-
öflugir og venjulega. Hugsanlega
var þar um að ræða viðvörun um
gífurlegt úrhelli sem varð í Suður-
Kína og mannskaðaflóðin sem
fylgdu í kjölfarið.
Flóðin í Yangtse í fyrra voru þau
verstu síðan 1954. Þau urðu 4100
manns að bana og tjón af völdum
þeirra var metið á sem svarar 2.100
milljörðum króna.
Lau greindi frá því á fundi sam-
taka bandarískra jarðeðlisfræðinga
nýlega að með aðstoð gagna frá
Ofsaveður varð a/-
gengara yfír Indlands-
hafí rétt áður en sum-
armonsúnvindurinn
kom með rakt loft sitt
og úrkomu.
gervihnöttum og úr staðbundnum
mælingum hefði tekist að finna vís-
bendingar i vindmynstri við yfir-
borð sjávar í Indlandshafi og Suður-
Kínahafi.
Ofsaveður varð algengara yfir
Indlandshafi rétt áður en sumar-
monsúnvindurinn kom með rakt
loft sitt og úrkomu. Lau segir að
greinilegt samband hafi verið milli
tveggja risastórra hvirfilbylja, sem
hafa myndast á hverju ári með mis-
munandi styrkleika, og upphafs
monsúntímans.
Hvirfilbyljimir ferðuðust austur
á bóginn sinn hvorum megin við
miðbaug. Nokkrum dögum fyrir
upphaf monsúnvindanna í Suður-
Kínahafi tvístruðust hvirfilbyljim-
ir. Sá sem var sunnan miðbaugs
fjaraði út en nyrðri hvirfilbylurinn
fór yfir Bengalflóa.
Lau ætlar að fylgjast með þessu
fyrirbæri í ár og kanna hvort hægt
sé að spá fyrir um flóð í Suður-Kína.
IMK
Morgunstund gefur gull í maga:
Trefjarnar úr morgunkorninu gleðja hjartatetriö
Mikið er
betra. Það á
að minnsta
kosti við þeg-
ar trefjaríkt
morgunkom
er annars
vegar. Og þá gleðst hjartatetrið.
Bandarískir vísindamenn,
sem fylgdust með heilsufari
meira en sextíu og átta þúsund
hjúkrunarkvenna í rúman ára-
tug, skýrðu nýlega frá því að
þær konur sem innbyrtu mest-
ar trefjarnar úr morgunmatn-
um fengu síður hjartasjúkdóma
en þær sem fengu minni trefjar.
„Niðurstöður okkar eru vís-
bending um að aukin neysla
matar með miklum trefjum,
einkum kornmetis, getur vernd-
að konur gegn hjarta- og æða-
sjúkdómum," segir í grein um
rannsóknina í tímariti banda-
rísku læknasamtakanna.
Rannsóknin var gerð við
Brigham og kvennasjúkrahúsið
í Boston, læknadeild Harvard
Boxarinn frægi Múhamed Alí veit
sem er að trefjarnar úr morgunkorn-
inu eru einstaklega góðar fyrir hjart-
að, og þar með heilsuna. Og eftir því
sem morgunkornið er trefjarfkara,
þeim mun betra er það.
háskóla og Karolinska sjúkra-
húsið í Stokkhólmi. Samsvar-
andi rannsóknir á áhrifum
treQa í mataræði karla sýndu
sömu niðurstöður. Vísinda-
mennirnir segja aftur á móti að
gögn um konur séu af skornum
skammti, jafnvel þótt hjarta- og
æðasjúkdómar séu helsta dán-
arorsök kvenna í Bandaríkjun-
um.
Rannsóknin leiddi í ljós að 34
prósent minni líkur voru á að
konurnar í þeim fimmtungi
hópsins sem fengu mestar trefj-
ar úr kornmeti sínu fengju
hjarta- og æðasjúkdóma en kon-
urnar í þeim fimmtungi sem lét
minnstar trefjar ofan í sig.
í skýrslu vísindamannanna
segir að vitað sé að trefjaríkt
fæði dragi úr kólesterólmagni í
blóði. Áhrif trefjanna á hjúkr-
unarkonurnar voru hins vegar
miklu meiri og þykir það benda
til að þetta tengist einhverri
annarri liffræðilegri starfsemi.
IUjjj-
h'j-dih