Dagblaðið Vísir - DV - 23.11.1999, Blaðsíða 6

22
ÞRIÐJUDAGUR 23. NÓVEMBER 1999
i

RT3
líekiiHHÍía*
■ ■ ■ ■ mm ■
;
)
|
f
-
:
}
V
|
I
1
f
í
í
)
I
Golfstraumur-
inn fluttur
Nýjar mælingar
danskra vísinda-
manna í Græn-
landshafi stað-
festa að
Golfstraumurinn, sem er svo
mikilvægur fyrir loftslagið á
norðurslóðum, hefur þokast nær
ströndum Noregs en áður.
Ástæðan mun vera sú að vestan-
vindunum í Atlantshafinu hefur
vaxið ásmegin hin síðari ár.
Þetta þýðir þó ekki að loftslagið
í Norður-Evrópu fari kólnandi.
Erik Buch, deOdarstjóri á
dönsku veðurstofunni sem ný-
kominn er úr ferð á Grænlands-
haf, segir í viðtali við tímaritið
Ingenioren að magn hlýsjávar
sem streymi inn í Norður-Atl-
antshaflð sé óbreytt.
Á síðari árum hefur munur-
inn miUi háþrýstisvæðanna við
Asoreyjar og lágþrýstisvæðanna ;
við ísland aukist af ókunnum
ástæðum og mun aukin harka í
vestanvindanna vera þvi að
kenna.
Einfalt ráð
gegn malaríu
Alþjóða heil-
brigðismála-
stofhunin (WHO)
hefur hafið um- :
fangsmikla her-
ferð gegn mýrarköldu, eða
malaríu, í Afríku. Á næstu fimm
árum stendur tO að sjá nærri
sextíu mOljónum afriskra íjöl- !
skyldna fyrir rúmum með
moskítóneti.
„Við reiknum með aö þannig
megi fækka dauðsföOum af völd-
um malaríu um 25 prósent," seg-
ir læknirinn Fred Binka, sem
starfar hjá WHO.
Malaría, sem berst með
moskítóílugum, verður um einni
miOjón manna að bana á ári
hverju, þar af um sjö hundruð
þúsund börnum. Þá veikjast
meira en fimm hundruö mOljón-
ir manna árlega af malaríu.
Dönsk tæki í
geimnum
Þegar nýja al- j
þjóðlega geim-
stöðin ISS verð- :
ur tekin í notk-
un eftir tvö ár \
munu íbúar hennar hafa hjá j
sér nýtt tæki frá danska fyrir- ;
tækinu Innovision á Fjóni.
Tækið mælir dæligetu hjartans !
á mun einfaldari hátt en áður
hefur tíðkast. Innovision hefur \
sérhæft sig í gerð lækninga- !
tækja fyrir mannaðar geimferð- ;
ir, að sögn danska blaðsins j
JyOands Posten.
Hingað til hefur verið erfitt
að mæla dæligetu hjartans, þar
sem þurft hefur'að koma fyrir
slöngum inn i æðar sjúklings- í
ins. Nýja danska tækinu nægir
hins vegar að blásið sé í sér-
stakt mimnstykki og mælir það
efnasamsetningu fráblásturs-
ins. Þannig fæst góð mynd af
ástandi hjartans á örfáum sek- !
úndum.
Búnaður frá danska fyrir- j
tækinu hefur verið notaður um
borð i rússnesku geimstöðinni
Mír og í bandarískum geim-
skutlum.
BWaBHaHMWMMgBmi'MMMUMMaMWBl I
aiuiljlijur
ítaluil

Bresk sérfræðinganefnd stendur fyrir umfangsmikilli rannsókn:
Oryggi farsíma kannað
Kanna á hvort farsímar eru jafnhættulegir heilsu manna og sumir vilja vera
láta. Að þessu sinni ætla breskir vísindamenn að skoða málið ofan í kjölinn.
Breskir vísinda-
menn hafa nú
hafið umfangs-
mikla rannsókn á
því hvort farsím-
ar séu skaðlegir
heOsunni. Efnt verður til flmm opin-
berra vitnaleiðslna þar sem sérfræð-
ingar jafnt sem óbreyttir farsímanot-
endur verða spurðir spjörunum úr.
í tíu manna sérfræðinganefnd
sem Tessa JoweU, þáverandi heO-
brigðisráðherra Bretlands, skipaði í
apríl síðastliðnum eiga sæti eðlis-
fræðingar, læknar og sérfræðingur
frá Alþjóðaheilbrigðisstofnuninni.
„Á ég farsíma? Já.
Ætla ég að halda
áfram að nota hann?
Já. En ég á börn og
barnabörn og ég held
að við viljum öll að al-
menningur njóti jafn-
mikíls öryggis og kost-
ur er,“ segir Stewart.
Hún mun skOa af sér skýrslu um ör-
yggi bæði símanna sjálfra og
sendimastranna í mars eða apríl á
næsta ári.
„Þetta er umfangsmesta könnun-
in í Bretlandi til þessa á öryggi þess-
ara tækja,“ segir WUliam Stewart,
fyrrum aðalvisindaráðgjafi breskra
stjórnvalda. „Við vUdum hafa könn-
unina sem víðtækasta og skoða þær
miklu upplýsingar sem berast.“
Ýmsir sérfræðingar hafa haldið
því fram að örbylgjugeislun sem
heUinn verður fyrir af mikiUi far-
símanotkun geti valdið heUaæxlum,
svo og öðrum cdvarlegum aukaverk-
unum, eins og höfuðverk, ógleði,
þreytu og svefntruflunum.
TO þessa hafa rannsóknir þó ekki
sýnt óyggjandi fram á að farsímar
geti verið skaðlegir heOsunni. Nið-
urstöður einnar rannsóknar, sem
kynnt var fyrr á árinu, bentu aftur
á móti tU að farsímanotkun gæti
haft jákvæð áhrif á viðbrögð fólks.
Stewart segist ekki ætla að gera
sér fyrir fram neinar hugmyndir um
öryggi farsímanna, hvorki tU eða frá.
„Á ég farsíma? Já. Ætla ég að
halda áfram að nota hann? Já. En ég
á böm og bamaböm og ég held að
við vUjum öU að almenningur njóti
jafnmikils öryggis og kostur er,“
segir Stewart.
Þótt öðru hverju berist fréttir um
meint heUsuspillandi áhrif lang-
vinnrar farsímanotkunar virðist al-
menningur ekki láta það á sig fá.
Farsímasalan og þar með notkunin
eykst hröðum skrefum, ekki bara á
íslandi heldur um heim aUan. Sam-
kvæmt könnnun bandarísks fyrir-
tækis jókst farsímasala í heiminum
um 51 prósent á síðasta ári. Þá voru
seldar 163 mUljónir farsíma.
Vísindamenn eru farnir að láta hænur framleiða lyf og annað sem gagnast í
baráttunni við sjúkdóma mannfólkinu.
Erfðabreyttar hænur sem lyfjafabrikkur:
Eggin gulls ígildi
Erfðabreyttar
hænur gætu
reynst sannkaU-
aðar gullnámur
í framtíðinni.
Þær munu ekki
aðeins færa eig-
endum sínum guU og græna skóga
heldur verða uppspretta bættrar
heUsu mannfólksins sem mikUvirk-
ar lyfjafabrikkur.
Tímaritið New Scientist segir frá
því að tvö bandarísk líftæknifyrir-
tæki séu þegar farin að framleiða
hænur sem verpa eggjum með lytj-
um, prótínum og mótefnum af ýmsu
tagi tU að bægja frá sjúkdómum.
Fyrirtækið GeneWorks í Ann
Arbor í Michigan á aUt aö sextíu
fugla með gen sem gera þeim kleift
að framleiða mannaprótín eða
mótefni í eggjum sínum. Fyrirtækiö
vUl ekki greina frá því hvaða prótín
þama er um að ræða en segir þau
eiga mikla möguleika í lækningum.
Steve Sensoli, framkvæmdastjóri
GeneWorks, segir í viðtali við New
Scientist að fyrirtækið hafi gert
samninga við sex lyfjafyrirtæki um
að framleiða flórtán prótín.
Annað fyrirtæki, AviGenics i
Athens í Georgíu, á fugla sem fram-
leiða efnið interferon sem notað er í
baráttunni við krabbamein. For-
ráðamenn fyrirtækisins segja að
önnur kynslóð fuglanna hafi tekið
genið að erfðum.
„Hænur verpa að meðaltali tvö
hundruð eggjum á ári og í hverju
eggi eru hundrað millígrömm eða
meira af lyfi. Bæði fyrirtækin telja
því að þau geti hagnast vel,“ segir í
greininni í New Scientist.
Fyrirtækin koma genunum sem
framleiða prótínin fyrir i skaðlaus-
um veirum sem síðan er komið fyr-
ir í fuglunum. Hvorugt fyrirtækj-
anna hefur birt greinar um rann-
sóknir sínar í vísindaritum þar sem
þau telja þær of viðkvæmar fyrir
flárhagsafkomu þeirra.
„Það er synd að við skulum ekki
geta barið okkur meira á brjóst,"
segir Steven Sensoli.
„Hænur verpa að
meðaltali tvö hundruð
eggjum á ári og i
hverju eggi eru
hundrað millígrömm
eða meira aflyfi."
Óvenjumikil virkni sólarinnar á næstu þremur árum:
Straumrof yfirvofandi
Bandaríkjamenn
geta átt von á
truflunum á
starfsemi gervi-
hnatta og orku-
kerfa sinna á
næstu þremur árum vegna óvenju-
mikillar virkni sólarinnar sem vís-
indamenn kalla solar maximum.
„Þegar solar maximum verður er
sólin að því komin að springa og þeg-
ar hún ólgar svona er hætta á
straumrofi, truflunum í flarskiptum
og starfsemi gervitungla," segir
James Baker, forstöðumaður banda-
rísku haffræði- og lofthjupsstofnun-
arinnar (NOAA).
Starfsmenn NOAA segja að sól-
stormarnir breyti segulsviði jarðar
og kunni að senda frá sér nægilega
mikla rafhleðslu til að slá út við-
kvæmum orkukerfum.
Gríðarlegir sólstormar urðu til
þess að kanadiska héraðið Québec
varð rafmagnslaust á árinu 1989. Að
sögn Johns Kappenmans, yfirverk-
fræðings hjá fyrirtækinu Metatech í
Duluth í Minnesota, sýndi sá atburð-
ur fram á nauðsyn þess að orkufyrir-
tæki taki alvarlega hættuna af völd-
um segulstorma af þessu tagi.
Vísindamenn NOAA eru þegar
famir að búa sig undir væntanlega
sólstorma og beita nýjustu tækni til
að spá fyrir um áhrifin á starfsemi
orku- og fiarskiptafyrirtækja og á ör-
yggi almennings.
Öll þessi vinna mun svo um síðir
leiða til þess að hönnuð verða traust-
ari gervitungl í framtíðinni.
Gervitungl geta verið í
hættu vegna mikillar virkni
sólarinnar á næstu árum.