Dagblaðið Vísir - DV - 28.08.2000, Síða 15

15
MÁNUDAGUR 28. ÁGÚST 2000
PV_______________________________________________________________________________________________________________________Menning
Urnsjón: Þórunn Hrefna Sigurjónsdóttir
Tónlist
Gleði og lífskraftur
Raddir Evrópu
„Frábær byrjun á vonandi glæsilegri tónleikaförsegir Arndís Björk um tónteika Raddanna í Hallgrímskirkju á laugar-
dagskvöldiö.
Eitt viðamesta sameiginlega verk-
efni menningarborganna er kórinn
Raddir Evrópu sem samanstendur af
áttatíu útvöldum ungmennum, tíu frá
hverri menningarborg, að utanskilinni
Prag sem af einhverjum ástæðum dró
sig út úr verkefninu. Kórinn hefur að
undanfornu verið við strangar æfingar
í Reykholti til að undirbúa tónleikafór
til menningarborganna átta sem hófst
í Hallgrímskirkju á laugardaginn.
Á efnisskrá tónleikanna voru að
sjálfsögðu verk frá löndum menningar-
borganna, trúarleg í bland við verald-
leg, og hafði greinilega verið vandað til
valsins. Kórinn gekk inn í kirkjuna
með hátíðlegum hætti, syngjandi
Gefðu að móðurmálið mitt, og var ekki
að heyra á framburði kórsins að þar
væri íslenskumælandi söngfólk í mikl-
um minnihluta. Á eftir kórnum gengu
svo stjómendurnir átta en af þeim var
það Denis Menier frá Brússel sem reið
á vaðið og stjórnaði kómum i flutningi
á tveimur köflum úr verki Jean-Marie
Rens: Trois poémes lettristes. Kaflam-
ir tveir voru afar ólíkir. Sá fyrri ein-
kenndist af stöðugu flæði með löngum
líðandi, síbreytilegum hljómum sem
kórinn söng bliðlega og með útspekúleruðum
styrkleikabreytingum sem gáfu verkinu þrívídd-
aráhrif en sá síöari rytmiskur og snaggaralegur
sem var fluttur af ekki síðri innlifun en sá fyrri.
Fékk hárin til að rísa
O Sacrum Convivium eftir Messiaen hljómaði
þarnæst friðsælt, kristaltært og fagurt undir
stjórn Michels Capperons, en það eru fáir sem
komast með tæmar þar sem Messiaen hafði hæl-
ana hvaö varðar áhrifamátt trúarlegra verka.
Einn þeirra er þó pólska tónskáldið Krzysztof
Penderecki en þeir sem áttu því láni að fagna að
vera viðstaddir þegar hann stjómaði flutningi á
Sálumessu sinni á Listahátíð 1988 munu seint
gleyma þeirri upplifun og ég leyfí mér að fuliyrða
að svo verði einnig með flutning Radda Evrópu á
Agnus Dei-þætti messunnar undir stjórn Stan-
islaws Krawczynskis, sem var magnaður svo ekki
sé meira sagt og fékk hárin til að rísa þegar best
lét. Hið undurfagra Requiem Jóns Leifs fékk við-
eigandi meðferð undir stjóm Þorgerðar Ingólfs-
dóttur en hún er aðalstjómandi kórsins. Það kom
því í hlut hennar að stjóma frumflutningi á verki
Arvo Párts ... which was the son of... sem hann
samdi sérstaklega fyrir Raddir Evrópu og tileink-
að Þorgerði. Textinn er fenginn úr Lúkasarguð-
spjalli þar sem ættartala Jesú er rakin i föðurætt,
þ.e. Jóseps. Það þarf snilling tii að gera sér efni
úr slíkum texta sem við fyrstu sýn virðist ekki
gefa efni til mikilla tilþrifa en Párt er óumdeilan-
lega einn slíkur og hefur hér tekist að skapa verk
sem er í senn aðgengilegt fyrir áheyrendur, til-
komumikið og einhvern veginn fuilt af hamingju
og gleði sem söngfólkið unga miðlaði til áheyr-
enda af slíkri kostgæfni að mann langaði helst til
að heyra það strax aftur.
Stuðrapp
Of langt mál væri að telja upp allt það sem
hljómaði eftir hlé en kórinn söng hvert verkið á
fætur öðru af algjöru öryggi og innlifun. Það var
einmitt þessi gleði og lífskraftur sem geislaði af
kómum í gegnum alla tónleikana og það að
stjórnendurnir átta skiptu með sér hlutverkum
þar sem hver þeirra hafði nostrað vel við sitt
verkefni gerði það að verkum að kórinn hélst
ferskur.
Ótaldir stjórnendur eru þau Timo Lehthovaara
frá Finnlandi, Pier Paolo Scattolin frá Ítalíu,
Maria Gamborg Helbekkmo frá Noregi og Maxim-
ino Zumalave frá Spáni sem, líkt og áðurnefndir
kollegar þeirra, skiluðu sínu með miklum sóma.
Lokaverk tónleikanna var svo verk Atla Heimis
Sveinssonar, Evrópskt rapp, sem var frumflutt af
Röddum Evrópu á gamlárskvöld. Þetta er mikið
stuðverk þar sem eins gott er fyrir flytjendur að
hafa sæmUegt rytmaskyn. Básúnuleikarinn Helgi
Hrafn Jónsson lék einleik í verkinu og fór á mikl-
um kostum. Líflegt samspU hans og kórsins, und-
ir stjórn Þorgerðar, var þess eðlis að það eina
sem maður gat sagt var bara Vá. Sem sagt frábær
byrjun á vonandi glæsUegri tónleikafór.
Amdís Björk Ásgeirsdóttir
Myndlist
Listakona á krossgötum
Verk þýsku listakonunnar Paulu Modersohn-Becker
Sýning á verkum hennar og fimm annarra þýskra landslagsmálara
stenduryfir í Listasafni Kópavogs til 17. september.
Saga þýsku listakonunnar Paulu Moder-
sohn-Becker (1876-1907) ætti að vera
skyldulesning fyrir listnema, listáhugafólk
og aUa þá sem láta sig varða innviði menn-
ingarfræðinnar, svo lærdómsrík sem hún
er, jafnvel á vorum póstmódemísku tím-
um. Þessi saga um baráttu bráðefnUegrar
ungrar listakonu tU að öðlast bæði sjálfs-
traust og viðurkenningu í harðsvíruðu
karlasamfélagi er ómetanlegt - og langt í
frá úrelt - innlegg i feminiska listasögu.
Innri barátta Modersohn-Becker við prí-
vatmeinlokur sínar og efasemdir um líflð
og listina, sem hún skráir skUmerkUega i
dagbækur sínar og opinberar í sendibréf-
um (útg. 1979), hefur auk þess verið sál-
fræðingum og listfræðingum drjúgt um-
fjöhunarefni.
í ofanálag tengist ævi og myndlist
Modersohn-Becker náið listamannanýlend-
imni í Worpswede, nálægt Bremen, og öllu
því sem listamenn töldu sig - og telja sig -
bera úr býtum i slíkum samfélögum og tog-
streitunni miUi hins viðtekna og vana-
bundna í listinni og nýrra viðhorfa, fram-
úrstefnu. Á stuttri ævi lenti Modersohn-
Becker í margháttaðri klemmu vegna aðstæðna:
Worpswede var henni griðastaður og andlegt
heimili, þar var vinahópur hennar og maðurinn
sem hún gekk að eiga. Listrænt andrúmsloft í
Worpswede var hins vegar þrungið fortíðar-
hyggju og síðrómantískri náttúruljóðrænu 19.
aldar; listrænar fyrirmyndir flestra Worpswede-
listamanna voru íhaldssamir Barbizon-málaram-
ir.
Örlagasaga
Modersohn-Becker hafði hins vegar snemma
pata af öðrum viðhorfum í listinni, formrænni og
tilfinningalegri „hleðslu" þeirra Gauguins og van
Goghs sem boðaði myndlist af aUt öðru tagi fyrir
aUt aðra tíma: expressjónisma og módemisma.
Þess vegna þurfti hún æ ofan í æ að „flýja“ frá
Worpswede tU Parísar tU að öðlast hlutdeUd í
hinum nýja myndlistarlega sannleik.
Lokakaflinn í lífi þessarar listakonu hefur síð-
an á sér yfirbragð 19. aldar örlagasögu, kannski
skáldsögu eftir Balzac. Árið 1906-7 er hún í þann
mund að ná áttum í myndlistinni, um það votta
tU dæmis táknsæknar sjálfsmyndir hennar og
myndir af bömum, í senn innilegar og svipsterk-
ar - áhrif Gauguins fara ekki á miUi mála - og í
ofanálag er að rætast æðsta ósk hennar í einkalíf-
inu, að eignast bam með Modersohn, manni sín-
um. í nóvember 1907 fæddist henni dóttir; þrem-
ur vikum síðar var Modersohn-Becker látin úr
blóðtappa, einungis 31 árs.
Það er sérstaklega þakklátt af Goethe-stofnun-
inni þýsku að senda Gerðarsafni í Kópavogi sýn-
ingu sem gerir örlitla grein fyrir þessari merku
listakonu sem, burtséð frá því sem á und-
an hefur verið tíundað, er talin meðal
frumkvöðla þýska expressjónismans. Um
leið segir sýningin okkur sitthvað um sam-
félag listamanna í Worpswede í byrjun ald-
arinnar og eðli slíkra samfélaga yfirleitt.
Englar og prinsessur
Að vísu er sýningin ekki stór og tekur
einungis til teikninga og grafikmynda
Modersohn-Becker og félaga hennar, Ottos
Modersohn, Fritz Mackensen, Hans am
Ende, Fritz Overbeck og Heinrich Vogeler,
en hún er afskaplega vel valin og vönduð
að öUum frágangi, svo ekki sé minnst á
sýningarskrána. Þar er sérstaklega íjallað
um tengsl skáldsins Rilke viö Worpswede
og listamennina þar. Það þarf ekki að
horfa lengi á verkin á sýningunni tU að sjá
að listrænt séð var myndlistarsamfélagið í
Worpswede á krossgötum. Flestir lista-
mannanna voru í raun 19 aldar-menn,
einkum Vogeler sem sótti myndefni sitt
aftur í þjóðsögur og ævintýri; verk hans
eru vettvangur fyrir prinsessur og engla.
Aðrir voru á kafi í frásögnum af flötu
landslaginu við Worpswede.
Modersohn-Becker sker sig mjög snemma úr
þessum hópi. Árið 1899 teiknar hún og málar
gamla karla og kerlingar sem ekki eru endUega
heimUisfastar í Worpswede heldur hefur þetta
fólk á sér yfirbragð hinnar jarðbundnu „frum-al-
þýðu“ aUra landa á öUum tímum. Það er líka
ómaksins vert að gaumgæfa teikningar Moder-
sohn-Becker af nöktu kvenfólki, í senn einfaldar,
innUegar og mikUúðlegar; bera þær síðan saman
við ofur-nettar en smásmugulegar fígúrur þeirra
Vogelers og van Ende. Gerum samt ekki lítið úr
félögum Modersohn-Becker, tU dæmis er grafík-
tækni þeirra glæsUeg. Þetta er sem sagt sýning í
háum gæðaflokki; um að gera að láta hana ekki
fram hjá sér fara.
Aðalsteinn Ingólfsson
í draumum var
þetta helst
Á miðvikudaginn
kl. 20 veröa útgáfu-
tónleikar á Súfistan-
um, bókakaffi í
verslun Máls og
menningar, Lauga-
vegi 18. Rithöfund-
urinn Einar Már
Guðmundsson og
tónskáldið Tómas
kynna nýjan geisladisk þar sem
Einar Már les ljóð sín við undirleik
hljómsveitar Tómasar. Diskurinn
hefur hlotið nafnið í draumum var
þetta helst og er þar á ferðinni úrval
úr dagskrá sem þeir félagar frum-
fluttu á Jazzhátíð Reykjavíkur 1999
og hlaut lof gagnrýnenda. Á diskin-
um les Einar Már kvæði úr ljóða-
bókunum: Er nokkur i kórónafótum
hér inni? Róbinson Krúsó snýr aft-
ur, Klettur í hafi og í auga óreið-
unnar.
Hljómsveitina skipa Tómas R.
Einarsson, kontrabassi, Óskar Guð-
jónsson, tenór- og sópransaxófónn,
Eyþór Gunnarsson, píanó og slag-
verk, og Matthías M.D. Hemstock,
trommur og slagverk.
Aðgangur er ókeypis og öllum
heimill meðan húsrúm leyfir.
Annar einleikur
í Kaffileikhúsinu
Eins og kunnugt
er stendur Kaffi-
leikhúsið fyrir Ein-
leikjaröð árið 2000
undir yfirskriftinni
í öðrum heimi.
Fyrsti einleikurinn,
Bannað að blóta í
brúðarkjól, eftir
Gerði Kristnýju var frumsýndur 31.
maí síðastliöinn. Á fimmtudaginn
kl. 17 er svo komið að einleik núm-
er tvö sem er barnaeinleikurinn
Stormur og Ormur.
Verkið er byggt á sænskri barna-
bók eftir Barbro Lindgren og
Ceciliu Torudd og var upphaflega
leikgerð bókarinnar unnin af By-
teatern í Svíþjóð. Sú leikgerð hefur
verið sýnd víða um heim við miklar
vinsældir. í Þýskalandi vann Thom-
as Ahrens nýja leikgerð verksins og
byggir sýningin Stormur og Ormur
í Kaffileikhúsinu á henni.
Einleikurinn fjallar um mann
sem hittir ánamaðk sem vill vera
vinur hans. Manninum líst ekkert á
það í fyrstu en á endanum tekst þó
góð vinátta með þeim. Þeir félagar
Stormur og Ormur taka sér ýmis-
legt fyrir hendur og eru ekki alltaf á
eitt sáttir en i samræðum manns og
ánamaðks birtist ný sýn á hvers-
dagsleikann.
Einleikari er Halla Margrét Jó-
hannesdóttir (á mynd).
Salurinn opnað-
ur á ný
Glæsilegir söng-
tónleikar marka
upphaf Tibrár og
vetrardagskrár
Salarins í Tónlist-
arhúsi Kópavogs,
annað kvöld kl. 20
en vegna fjölda
áskorana hefur
kvöldtónleikatími Salarins verið
færður fram um hálfa klukkustund.
Á opnunartónleikum Salarins
starfsáriö 2000-2001 fáum við að
heyra verðuga fulltrúa yngri kyn-
slóðar islenskra söngvara en öll
hafa þau nú þegar vakið verulega
athygli erlendis. Þau eru Auður
Gunnarsdóttir sópran (á mynd), Sig-
ríður Aðalsteinsdóttir, messósópr-
an, Bjöm Jónsson, tenór, og Ólafur
Kjartan Sigurðarson, barítón. Það
er hinn sístarfandi ástmögur söng-
listarinnar, Jónas Ingimundarson,
sem leikur á slaghörpuna. Efnis-
skráin samanstendur af söngperlum
eftir meistara Beethoven, Gluck og
Mozart, Rossini, Bizet, Puccini,
Verdi og Gershwin.
Vetrardagskrá Salarins var borin
á hvert heimili í Kópavogi um helg-
ina en mun einnig verða kynnt á
opnunartónleikunum. Miðasala á
alla bókaða tónleika vetrarins hefst
fóstudaginn kl. 13.