Dagblaðið Vísir - DV - 22.09.2000, Blaðsíða 5

Ifókus
Vikan 22. seotember til 28. september
lif ið
-F—E—T T B V T M M II
Lars von Trier leikstjóri, íbygginn á svip viö tökur í Svíþjóð.
Lars Trier skeytti von framan
viö eftimafn sitt vegna hópþrýst-
ings skólasystkina sinna í Danska
kvikmyndaskólanum og þótti
bara nokkuð svalur fyrir bragðið.
Trier fæddist í Kaupmannahöfn
árið 1956. Ungur fékk hann áhuga
á hreyfimyndum og sótti námið
fast. Raunar svo fast að myndir
sem hann gerði sem skólaverkefhi,
Nocturne og Befrielsesbilleder,
voru báðar verðlaunaðar sem
bestu stuttmyndir kvikmyndahá-
tíðar Mtinchen, árin 1981 og ‘82.
Hann hlaut svo sin fyrstu verðlaun
á Cannes-hátíðinni virtu fyrir
mynd sína Element of Crime,
1984.
#•••••••••*•
Frumkvöðull dogma
Síðan hefur Trier gert margar
myndir sem ekki hefur skort athygli
en yfirleitt verið umdeildar. Hann
þykir hafa sérstakan stíi og mikinn
frumleika tii að bera. Myndir hans
einkennast af eðlileika og hráum fri-
hendistökum. Europa gerði hann ‘91
og hlaut enn viðurkenningu dóm-
nefndarinnar í Cannes. Trier hefur
einnig unnið efni fyrir sjónvarp og
sló í gegn á þvi sviði með sjónvarps-
þáttunum Lansinn (Riget) I & H,
sem eru áskrifendum ríkissjónvarps-
ins kunnir. Tvær nýjustu myndir
hans, Brimbrot (Breaking the wa-
ves, ‘96) og Fávitamir (Idioteme,
‘98), hlutu mikið lof og komu honum
..............................
endanlega á blað sem einum fremsta
leikstjóra heims. Brimbrot færði
honum enn einn Gullpálma frá
Cannes og Emily Watson hlaut ósk-
arsverðlaunatilnefningu fyrir leik
sinn. En Paul Watson var fjarri góðu
gamni. Fávitarnir var önnur myndin
í dogma-flokknum. Von Trier samdi
dogmareglurnar ásamt öðrum
Bauna, Thomas Vinterberg, og þeir
skrifuðu fyrstir undir samninginn
13. mars 1995. Hann miðaði að ein-
fóldun kvikmyndagerðarinnar og út-
rýmingu fylgifíska hollívúddformúl-
anna, óraunveruleikans og yfir-
borðskenndarinnar.
Þríleikur úr barnabók
Dancer in the Dark er fyrsti söng-
leikur von Triers, en hann fékk
áhuga á þessari tegund kvikmynda í
æsku. Hann segir söngleikjagláp sitt
hafa verið ijölskylduharmleik. Hann
horfði hugfanginn á söngleiki, úta-
taða i amerískum gildum, í óþökk
foreldra sinna sem voru dreyrrauðir
kommar. Reyndar kemur æska von
Triers meira við sögu því Dancer in
the Dark, Fávitana og Brimbrot seg-
ir hann mynda þríleik byggðan á
bók sem hann las spjaldanna á milli
í bemsku. Bókin hét Gullhjarta og
fjallaði um telpu sem týndist í skógi
og gaf soltnum og köldum dýrum
eigur sínar og stóð eftir allsber og
eignalaus. Fórn telpunnar heillaði
leikstjórann, en síðasta blaðsíða bók-
arinnar hafði verið rifin úr og því
• %•,*#*• ••••••«
fékk hann aldrei vitað örlög hennar.
Steppari og ballerína
Lars von Trier þykir ekki einung-
is sérvitur kvikmyndagerðarmaður.
Hans einkahagir eru nokkuð furðu-
legir. Á dánarbeði sínum tilkynnti
móðir Triers syni sínum að sá sem
hann hafði talið föður sinn alla ævi
væri ekki skyldur honum með nein-
um hætti. Trier hafði uppi á raun-
verulegum föður sínum, níræðum
manni, sem vildi lítið með bastarð-
inn hafa og benti honum á lögfræð-
ing sinn ef hann þættist eiga eitt-
hvað óuppgert við sig. Fyrir ljórum
árum ákvað Trier að yngja upp hjá
sér og flúði frá þungaðri konu sinni
í faðminn á barnfóstru þeirra hjóna.
Leikstjórinn ferðast ails ekki með
flugvélum og fer því ferða sinna í
gömlum húsbíl, eða Alfa Romeo
blæjubílnumKóngulónni, þegar
hann neyðist til að veita viðtöku
verðlaunum, taka upp eða vesenast í
kynningarstarfi erlendis. Þess vegna
var Dancer in the Dark skotin í Sví-
þjóð og öðrum stöðum í Evrópu sem
þóttu líkjast sögusviðinu, Bandaríkj-
unum. En þangað hefur Trier aldrei
stigið fæti. Auk þess að vera forfall-
inn söngleikjaaðdáandi sótti hann
tima í steppdansi og djassballett í
tvö ár en hefur beðist velvirðingar á
því opinberlega. Skýringuna á þess-
um kynlegu siðum má ef til vill
rekja til þess að Trier er kaþólskrar
trúar.
• • • • •
Frumsýning 2024
Hugmyndir von Triers þykja
margar hverjar mjög sérkenni-
legar. En hann hefur til að
mynda unnið að 33 ára löngu
verkefni sem hleypt var af stokk-
unum 1991. Hann tekur þrjár
mínútur árlega, á hverjum töku-
stað, víðsvegar um Evrópu, og af-
raksturinn verður frumsýndur
2024. Hann segir að því meira
sem hann gefur af sér við gerð
myndar, þeim mun minna endur-
spegli hún hans eigin persónu og
segist reyna að nálgast viðfang
sitt eins og um heimildamyndar-
gerð sé að ræða. Sjálfur hefur
hann látið hafa eftir sér að kvik-
mynd eigi að erta, eins og steinn
í skó.
rMyndir Lassa
IDancer in the Dark
Idioterne (Fávitarnlr)
. Riget II (þættlr)
| Breaking the Waves (Brimbrot)
IRiget I (þættir)
Europa
Epidemic
IMedea
The Element of Crime
IBefríelsesbilleder (stutt)
Den sidste detalje (stutt)
INocturne (stutt)
Menthe la blenheureuse (stutt)
P Orchidégartneren (stutt)
Leikstjóri og handritshöfundur Dancer in the Dark,
Lars von Trier, þykir einn frumlegasti og snjallasti kvik
myndagerðarmaður Evrópu, og þar með heims. Hann
hafði hönd í bagga með gerð dogmasamn
ingsins sem nú tröllríður kvikmyndaheiminum og
gerði Fávitana, aðra myndina í
seríu dogmamynda.
lausaleiks
Hin virta franska leikkona Catherine Deneuve leikur bestu vinkonu Selmu, Kathy, sem vinnur með henni í
verksmiðjunni.
Catherine hin
Catherine Deneuve sem Kathy verksmiðjuvinkona Selmu.
Deneuve er fyrir löngu orðin ein
virtasta . leikkona Frakklands og
Evrópu allrar.
Foreldrar hennar voru bæði
leikarar og eldri systir hennar
líka. Hún var orðin vinsæl í kvik-
myndum þegar Catherine steig þar
sín fyrstu spor. Fyrsta myndin
sem hún lék í heitir Les collé-
giennes frá árinu 1958 og var hún
í leikstjórn André Hunebelle.
Catherine hlaut þó ekki almenna
hylli fyrr en árið 1964, þegar hún
lék í söngvamynd leikstjórans
Jacques Demy, Les Parapluies
de Cherbourg. Þar lék hún unga
stúlku sem vinnur í búð. Hún
verður ástfangin af bensínaf-
greiðslumanni sem biður hennar,
bamar hana en fer svo i stríðið.
Söguhetjan endar svo í öruggu en
ástlausu hjónabandi með öðrum
manni.
Næstu tvær myndir Catherine
voru Repulsion og BeUe de Jour,
báðar vel þekktar. Repulsion var í
leikstjórn Romans Polanskis og
fjallar um unga stúlku sem býr
með systur sinni. Unga stúlkan á i
erfiðleikum með kynlífstilfinning-
ar sínar og geggjast á þeim á end-
anum. Belle de Jour var i leik-
stjóm hins þekkta leikstjóra Luis
Bunuel. Myndin sú fjallar um
unga og efnaða læknisfrú sem fer
að vinna sem gleðikona á flnu
pútnahúsi í Paris til að drepa tim-
ann. Catherine hefur leikið i fjöld-
anum öllum af kvikmyndum síðan
þá eða samtals í rúmlega 80 mynd-
um.
Óhefðbundið Iff
Catherine hefur oft verið álitin
köld og lokuð í viðtölum. Hún hef-
ur látið lítið uppi, sérstaklega ef
það hefur tengst einkalífi hennar.
Hún segir sjálf þetta reyndar ekki
aUs kostar satt. Hún sé í raun mjög
opin en bendir hins vegar á að það
geti oft verið hættulegt að opna sig
um of. Þess vegna er hún treg við
að setjast niður og skrifa endur-
minningar sinar.
Catherine hefur oft verið stiUt
upp sem hinni klassísku konu.
Sjálfri finnst henni þetta hálf-
hlægilegt. Hún segir fólk oftar en
klassíska
r\i cioo I o r\CA
ekki hugsa um sig sem klassiska
persónu, þegar raunin er sú að
hún hefur lifað frekar óhefð-
bundnu lífi. Má í því sambandi
nefna börnin hennar og feður
þeirra. Hún á tvö börn, son með
leikstjóranum Roger Vadim og
dóttur með leikaranum MarceUo
Mastroianni. Hún hefur einu sinni
gifst og það stóð aðeins í nokkur ár
og lauk um það leyti sem hún eign-
aðist dóttur sína með Mastroiann-
ni. Það hefur aldrei reynst henni
erfitt að vera ekki gift. Hún segist
tengjast fólki sem henni líkar við
sterkum tilfinningaböndum. „Þú
getur kaUað það vináttu, ég kaUa
það ást. Ég er mjög trú fólkinu sem
ég elska en það trúnaðartraust
þarf ekki að vera staðfest á ein-
hverju blaði.“ Hún viU lítið gefa
uppi um ástarmál sín. Hún segir
þó að ungir menn séu alltaf
skemmtUegir þó hún sjálf hafi ekki
farið út með mörgum. „En ég lít
ekki á það sem eitthvert „tabú“,
eldri konum liður betur með yngri
mönnum.“ Hún fer víst stundum
út að dansa salsa með sambýlis-
manni dóttur sinnar, Chiöru Ma-
stroianni.
Fyrirmynd Marianne
Catherine segist vera feministi,
en ekki þeirrar tegundar sem
brenndi brjóstahöldin. Hún telur
konur sterkari en menn. Menn
hafi oftar en ekki aðeins vinnuna
að lifa fyrir og ef hún bregst sé lif-
ið búið. Konur hagi lífi sinu
þannig að þær hafi Ueiri hluti að
lifa fyrir og séu því sterkari fyrir
vikið.
Catherine hafa hlotnast fjöl-
margar viðurkenningar, hún hefur
fengið mörg verðlaun fyrir leik
sinn og verið tUnefnd tU Ósk-
arsverðlaunanna. Hún er það virt í
heimalandi sinu Frakklandi að
árið 1985 var hún valin tU að vera
fyrirmynd Marianne, franska þjóð-
artáknsins. Franski leikarinn Gér-
ard Depardieu hefur sagt um
hana: „ Hún er maðurinn sem ég
hefði vUjað vera.“
^okkrar myndir Kötu
ILes coliégiennes
Le vice et la vertu
ILes Parapluies de Cherbourg
Repulslon
Belle de Jour
I Les demoiselles de Rochefort
“ La siréne du Mississippi
IThe April Fools
Tristana
IZig-zig
Le dernier métro
The Hunger
| Indochine
ILes voleurs
Est-Ouest
Dancer in the Dark _
InÉ iob awm wwam wmm wmm nJ