Dagblaðið Vísir - DV - 13.03.2001, Blaðsíða 13

ÞRIÐJUDAGUR 13. MARS 2001
13
I>V
T Grasafræðingur 1
J. liði byltingarmanna
Suraarið 1809 sigldi til íslands enskur sápufram-
leiðandi til að kaupa tólg í vöru sína og hafði með
sér sem túlk danskan stríðsfanga sem hét Jörgen
Jörgensen. Þegar danskur stiftamtmaður yfir ís-
landi gerði sig ekki líklegan til að leyfa verslun við
þá félaga, tóku þeir hann höndum og Daninn tók að
sér að stjórna landinu í forfóllum hans. Innblásinn
af hugmyndum frönsku stjórnarbyltingarinnar lof-
aði hann íslendingum sjálfstæði og lýðræði, en hafði
ekki komist langt að framkvæma áform sin þegar
breskur flotaforingi batt enda á veldi hans tveimur
mánuðum síðar.
Einn af fylgdarmönnum Phelps sápuframleiðanda
var 24 ára gamall grasafræðingur, William Jackson
Hooker að nafni. Litlu síðar gaf hann út bók um ferð
sína og hún hefur nú seint og um síðir komið út í
íslenskri þýðingu Arngríms Thorlacius.
Bókmenntir___________
Sjálfsagt er það grasafræði bókarinnar sem hefur
haldið íslenskum þýðendum frá henni fram að
þessu. Þar eru víða upptainingar jurta sem höfund-
ur hefur fundið á ákveðnum stöðum, venjulega
nefndar latínunöfnum einum, oft öðrum en þeim
sem nú tíðkast. Þetta er auðvitað vandasamt í þýð-
ingu og fáum skemmtilestur, þótt íslensk nöfn jurt-
anna séu birt. En þýðandi hefur tekist á við þetta
verkefni af eljusemi og birtir bæði íslensk nöfn jurt-
anna og þau latínuheiti þeirra sem nú eru tíðkuð.
Mér sýnist hann líka hafa unnið þýðinguna af alúð
og góðum smekk; hann þýðir á látlausa íslensku
sem hvorki orkar tilgerðarlega fyrnd né áberandi
nútímaleg.
Á hinn bóginn er bókin að sumu leyti hroðvirkn-
islega gerð úr garði. Þar eru til dæmis engar skrár
Leikfist
William Jackson Hooker
Aödáun hans á byltingarforingjanum eykur drætti í
mynd þess sérkennilega manns.
nema efnisyfirlit og myndaskrá, engin skrá yfir
nöfn eða atriðisorð, ekki einu sinni yflr plönturnar
sem þýðandi hefur lagt svo mikið á sig til að nafn-
greina. Meðferð íslenskra nafna orkar líka mjög tví-
mælis; í fyrsta sinn sem hvert nafn kemur fyrir birt-
ir þýðandi það í þeirri mynd sem það hefur í frum-
textanum, oftast mjög bjagaðri, og gerir frásögnina
þannig óþarflega framandi og óbjörgulega.
Ég veit ekki hvort Hooker bætir miklu við það
sem vitað er úr öðrum ritum um byltingu Jörundar;
það er þá orðið alþekkt úr fræðiritum. En aðdáun
hans á byltingarforingjanum eykur drætti í mynd
þess sérkennilega manns. Að öðru leyti er þetta lika
hin skemmtilegasta bók. Lesandi á auðvelt með að
hlaupa hratt yfir grasafróðleikinn, ef hann vill, og
þá stendur eftir talsvert af fróðlegum og vel sögðum
lýsingum á náttúru og mannlífi. Höfundur tjáir
undrun sína og hrifningu yfir íslenskri náttúru af
líflegri frásagnargáfu og allt að því barnslegri ein-
lægni. Mannlífmu lýsir hann vissulega af svolitlu
yfirlæti; enginn útlendur ferðalangur á íslandi
komst hjá því á þessum tíma. En Hooker talar hlý-
lega um Islendinga og veitir þeim óspart viðurkenn-
ingu fyrir gestrisni þeirra og alúðlega framkomu.
í bókinni eru líka mannlífslýsingar sem hafa tví-
mælalaust sagnfræðilegt gildi. Hann lýsir drekk-
ingu konu í Drekkingarhyl á Þingvöllum, að vísu
með tveimur milliliðum. Af eigin reynslu segir
hann átakanlegar sögur af frumstæðum vanmætti
íslendinga að fara með áfengi. Loks upplýsir hann
hvemig íslenskar konur fóru að því að flytja mjólk
úr stórum, opnum skjóium eða trogum í flöskur
ferðamanna sem keyptu hana. Ég læt lesendum eft-
ir að glíma við það vandamál og fmna lausnina í
bókinni sjálfri.
Gunnar Karlsson
William Jackson Hooker: Ferö um island 1809. Arngrím-
ur Thorlacius íslenskaöi og annaöist útgáfuna. Fóstur-
mold, 2000.
Prakkari klónaður
Binni er svo mikið hrekkjusvin og mylj-
andi leiðinlegur að skugginn hans ákveð-
ur að yfirgefa hann, verða sjálfstæður
drengur og heita Uggi. En þegar Binni er
búinn að kenna sínu öðru sjálfi að haga
sér eins og almennilegur strákur, klæða
sig í skó og pissa í kíósett, þá er hann um
leið búinn að ala sjálfan sig upp svo að
Uggi ákveður að verða aftur skugginn
hans - enda stórhættulegt fyrir svona
skuggalega vitlausan strák að þvælast
einn um bæinn.
Þetta er í stuttu máli þráðurinn í barna-
leikriti Guðrúnar Helgadóttur, Skugga-
leik, sem Möguleikhúsið frumsýndi á
sunnudaginn undir stjórn Brynju Bene-
diktsdóttur. Pétur Eggerz og Bjarni Ingv-
arsson leika þá félaga og passa vel í hlut-
verkin, Pétur hæfllega hrekkjusvínslegur
í útliti en Bjami eins og svolítið sauðsleg-
ur engill. Framkoman fylgir: Pétur/Binni
er grófur og harður, Bjami/Uggi ljúfur og
mjúkur. Andstæðurnar eru skýrar en
DV-MYND E.ÓL.
Pétur Eggerz og Bjarni Ingvarsson í hlutverkum sínum
Skugginn er eins og spegilmynd manns en hann er kannski allt
ööruvísi innrættur!
sjálfsagt langar fleiri börn í áhorfendahópn-
um til að líkjast Binna en Ugga; púkar eru
nú einu sinni meira spennandi en englar.
Textinn er sáraeinfaldur og náði til barna
alveg niður í þriggja ára. Leikmynd
Tryggva Ólafssonar er litrík og handhæg;
svefnherbergi varð eldhús með lágmarks-til-
færingum og aukapersónur, mamma Binna
og dýrin hans, voru haglega skorin út í tré.
Hvort skilaboðin eru þau að mömmur sem
vinna úti frá börnum sínum séu hálfgerðar
pappamömmur veit ég ekki, en vissulega er
líf þeirra barna erfitt sem bæði sofna ein á
kvöldin og vakna ein á morgnana. Það er
ágætt að benda slíkum börnum á að þau eigi
heimtingu á faðmlögum reglulega.
Silja Aðalsteinsdóttir
Möguleikhúsið sýnir Skuggaleik eftir Guörúnu
Helgadóttur. Tónlist og textar: Valgeir Guöjóns-
son. Leikmynd: Tryggvi Ólafsson. Búningar
Kjuregej Alexandra Argunova. Leikstjóri: Brynja
Benediktsdóttir.
Tónlist

Kafað að innsta kiarna
Tónleikar Þórunnar Óskar Marinósdóttur
vióluleikara og Kristins Arnar Kristinssonar pí-
anóleikara í Salnum á sunnudag voru fyrstu ein-
leikstónleikar Þórunnar eftir að hún lauk námi.
Hún hefur verið starfandi hér á landi síðan 1998,
er fastráðin við Sl og hefur bæði leikið með og
komið fram sem einleikari með Kammersveit
Reykjavíkur þannig að hún var ekki algerlega
óþekkt stærð þó að þetta væru eins konar
debúttónleikar hennar.
Það fyrsta sem vakti athygli var innilegur og
safaríkur tónn Þórunnar í fyrsta verkinu Adagio
og Allegro ópus 70 eftir Schumann. Var flutning-
inn allur hinn prýðilegasti, ljóðrænn og syngj-
andi og samspilið gott.
Þótt verkefnaskrá víóluleikara sé frekar þröng
og þeir þurfi oft að notast við umritanir á verk-
um sömdum fyrir önnur hljóðfæri en víóluna eru
mörg þeirra verka sem samiö hafa verið með víól-
una í huga kynngimögnuð. Undir það flokkast
víólusónata Shostakovich ópus 147 sem er frá ár-
inu 1975 og reyndar síðasta verkið sem hann
samdi. Verkið skiptist 1 tvo ljóðræna og íhugula
ytri kafla með dæmigerðan Shostakovich í miðj-
unni, glettinn og galsafenginn, þó með alvarlegri
undiröldu. Ef haft er í huga að verkið sé kveðju-
DV-MYND E.ÓL.
Þórunn Ósk og Kristinn Örn
Öruggur leikur og tilfmningaátök héidu áheyrendum
föngnum.
söngur tónskáldsins þar sem hann lítur yfir far-
inn veg er erfitt annað en að verða fyrir áhrifum,
sé það vel leikið. Þannig var flutningur þeirra
Þórunnar og Kristins og stemningin í Salnum var
rafmögnuð á köflum. Djúphugul túlkun þeirra,
flott og vel ígrunduð uppbygging verksins, örugg-
ur leikur og tilfinningaátök héldu manni föngn-
um frá upphafi til enda. Lok fyrsta þáttar voru
sérstaklega eftirminnileg, miðkaflinn taktfastur
og hressilega leikinn og hinn sérstæði lokakafli
þar sem tónskáldið vitnar í tunglskinssónötu
Beethovens var svo vel leikinn af innri ró og friði
að manni fannst óviðeigandi að klappa á eftir -
enda var löng þögn eftir að þau höíðu lokið flutn-
ingnum sem segir allt sem segja þarf.
Rómantískur andi sveif yfir Rómönsu Max
Bruchs F dúr ópus 85 sem var fyrst á efnisskrá
eftir hlé. Þar var leikur Þórunnar einstaklega
skýr, hlýr og fallegur, mótunin eðlileg og leið
verkið í gegn að því er virtist fyrirhafnarlítið og
þægilega. Siðasta verkið á tónleikunum var svo
Sónata Hindemiths í F dúr ópus 11 nr. 4 og var
þetta einstaklega skemmtilega verk í stuttu máli
glimrandi vel leikið, ekkert fum né fálm heldur
kafað að innsta kjama og ekkert gefið eftir, túlk-
unin óþvinguð og sannfærandi. Kristinn Öm lék
hinn fremur snúna píanópart af þrótti og full-
komnu öryggi og var samspil þeirra skothelt og
útkoman glæsileg í alla staði. Þórunn átti fullt er-
indi upp á svið og vonandi fáum viö að sjá hana
oftar þar í framtíðinni.
Amdís Björk Ásgeirsdóttir
_____________Menning
Umsjón: SHja A&alsteinsdóttir
spunnir
A kyndilmessu,
2. febrúar 2001, kom
út ritið Þræðir
spunnir Vilborgu
Dagbjartsdóttur i
tilefni 18. júlí 2000,
en þá varð Vilborg
sjötug.
Ritið er 10+70
bls. að stærð, hefur að geyma sjö
greinar um skáldskap eftir sjö höf-
unda og er gefið út í sjötíu tölusettum
eintökum. Svava Jakobsdóttir skrifar
um Eddu aldinföldu og þakkar Vil-
borgu fyrir að láta ekki lokkast af
girndarauga Óðins, heldur yrkja sinn
aldingarð sjálf. Álfrún Gunnlaugs-
dóttir fjallar um listina og fegurðina
og gengur þar út frá orðum Oscars
Wilde: „The artist is the creator of
beautiful things.“ Helga Kress kynnir
fyrir lesendum skáldkonuna Guð-
rúnu Þórðardóttur
frá Valshamri,
Ingibjörg Haralds-
dóttir skrifar um
rússnesku skáldin
Önnu Akhmatovu
og Marinu Tsveta-
jevu. Silja Aðal-
steinsdóttir fjallar
um ljóð Vilborgar
um bernskuna og Dagný Kristjáns-
dóttir ræðir um prakkarann Emil í
Kattholti, en sögur Astrid Lindgren
um hann voru einmitt þýddar af Vil-
borgu. Steinunn Sigurðardóttir skrif-
ar síðan í lokin fallega kveðju til
skáldsins, sem hún segist haía tekið
sér til fyrirmyndar í listinni.
Þræðir kemur út hjá Háskólaútgáf-
unni og eru ritstjórar Helga Kress og
Ingibjörg Haraldsdóttir.
Blásaratónleikar
Á háskólatónleikum i Norræna
húsinu í hádeginu á morgun leika Ár-
mann Helgason klarínettuleikari, Ey-
dís Franzdóttir óbóleikari og Kristín
Mjöll Jakobsdóttir fagottleikari verk
eftir Jaques Ibert og Jean Francaix.
Tónleikamir hefjast kl. 12.30 og taka
um það bil hálfa klukkustund.
Contrasti
Annað kvöld kl. 20 ætlar tónlistar-
hópurinn Contrasti að flytja endur-
reisnar- og nútímatónlist í Tibrárröð
Salarins. Efnisskráin samanstendur
af dönsum og sönglögum endurreisn-
artímans frá Þýskalandi, Englandi og
Ítalíu, m.a. eftir Johann Hermann
Schein, Thomas Morley og John
Dowland, en einnig verður flutt tón-
list úr lagasöfnum frá þessum tíma.
Þá verður flutt nútímatónlist eftir tvö
erlend og tvö íslensk tónskáld. Er-
lendu tónskáldin eru Bandaríkjamað-
urinn David Liptak, eftir hann verður
flutt verk fyrir fiðlu og slagverk sem
samið var 1991, og Ungverjinn György
Kurtág en eftir hann verður flutt verk
fyrir sópran sem samið var 1996. Eftir
Lárus H. Grímsson verður flutt verk-
ið „Þar sem myndin er falleg“ fyrir
kontrabassa-, tenór- og sópranblokk-
flautu auk tónbands sem hann samdi
fyrir Camillu Söderberg árið 2000 og
eftir John Speight verkið „What This
Night Is Long“ sem byggir á enskum
miðaldatexta. Verkið samdi hann sér-
staklega fyrir Contrasti hópinn og er
þetta frumflutningur þess.
Frést hefur að einnig verði dansað
á tónleikunum...
Áhrif ensku
á dönsku
Á morgun kl. 16.15 mun Pia Jarvad
cand. mag flytja fyrirlestur sem hún
nefnir: Dansk sprogpolitik eða Dönsk
málstefna. Þar ætlar hún að fjalla um
hin raunverulegu enskuáhrif í
dönsku og afstöðu Dana til þeirra.
Fyrirlesturinn verður haldinn í stofu
301 í Árnagarði og er öllum opinn.
Þræðir
*
Þræöir