Dagblaðið Vísir - DV - 12.07.2001, Blaðsíða 13

13
FIMMTUDAGUR 12. JÚLÍ 2001
r>v
Kveikt í fólki
„Við erum ekki bara að setja upp sætt
verk til þess að sýna hvað við erum sæt-
ir leikarar. Það má segja að við séum að
vinna rannsóknarvinnu og gera tilraunir
með leikhúsformið," segir Sigrún Sól
Ólafsdóttir leikari um uppfærsluna á
Fröken Júlíu eftir August Strindberg
sem hlotið hefur mikla athygli og góða
dóma. Raunar er sýningin aðeins byggð á
verki Strindbergs og því hefur undirtitl-
inum - enn og aftur alveg óð - verið
skeytt aftan við hinn upprunalega titil,
en hjá Strindberg gerist verkið á herra-
garði og fröken Júlía er dóttir herra-
garðseigandans sem fer út yfir öll vel-
sæmismörk með því að blanda geði við
fólkið í eldhúsinu og verða skotin í þjón-
inum.
Sigrún Sól, sem einnig þýddi verkið,
segir að í uppsetningu Einleikhússins
séu þau ekki bundin af gamla tímanum.
Hún segist hafa strikað út úr þýðingu
sinni allt um hestakerrur, herrasetur og
greifa en verkið gerist í eldhúsi og hafi
því verið nærtækast að búa til í kringum
það veitingahús.
En hvers vegna Fröken Júlía?
„Líklega vegna ástríðunnar í verkinu,"
segir Sigrún Sól. „Átökin eru svo mögn-
uð. Fólk hefur tilhneigingu til að festast
í eigin takmörkunum en um leið og farið
er yfir landamærin verður allt svo hættu-
legt. Það þótti okkur spennandi."
Fiktaft vift eigið kyn
Nú skipta tvær persónur verksins um
kyn í uppfærslu ykkar. Þjónninn Jean
verður þjónustustúlkan Jenný og elda-
buskan Kristín veröur kokkurinn Krist-
inn. Júlía er því táldregin af konu. Hvers
vegna þessar breytingar?
„Við þurftum að ná spennunni sem
skapast þegar eitthvað er gert sem er
bannað samkvæmt reglum samfélags-
ins,“ segir Sigrún. „Lögmál stéttaskipt-
ingarinnar, sem eru þverbrotin í verki
Strindbergs, eru ekki í gildi í dag og allra
síst á íslandi. Það þætti ekkert tiltökumál
þó að einhver rík stelpa færi að slá sér
upp meö þjóni en ef einhver sem ekki er
samkynhneigður fer aö Fikta við eigið
kyn er það orðið leyndarmál með tilheyr-
andi pukri. Að gera breytingar á kynjun-
um í verkinu er okkar viðleitni til að ná
fram ótta persónanna við yfirvofandi
skömrn."
Sigrún segir að vald karlmannsins
komi ótrúlega sterkt fram í verkinu þrátt
fyrir breytingarnar. Eldabuskan Kristín
er í verki Strindbergs tákn þess óhreyf-
anlega sem þurfti að horfa upp á heit-
mann sinn daðra við Júlíu og sjá framtíð-
aráform þeirra fara í vaskinn þar sem
karlinn hefur öll völd í hendi sér. En
kokkurinn Kristinn sé síður en svo
óvirkur og noti hann karlmannlegan
styrk til þess að hafa áhrif á gang mála.
Að þessu leyti sé uppfærsla Einleikhúss-
ins áreiðanlega trú verki Strindbergs.
„En við þvingum ekki eina lausn verks-
ins ofan í áhorfendur," bætir Sigrún Sól
við 'svo að það sé á hreinu.
Enginn málamiðlanaleikstjóri
Hvernig er leikstjóm Rúnars Guðbrands-
Pálína Jónsdóttir - Júlía og Sigrún Sól - Jenný
„Það þætti ekkert tiltökumál þó að einhver rík stelpa færi að slá sér upp með þjóni en ef einhver sem ekki
er samkynhneigður fer að fikta við eigið kyn er það orðið leyndarmál með tilheyrandi pukri. “
það megi flokka sem
spuna, er það spuni með
skýra stefnu og markmið.
Við hófum æfingar i janú-
ar en ekki með samlestri,
eins og venjan er, heldur
bjuggum við leikararnir
okkur til eigin banka meö
líkama okkar og rödd. í
heila fjóra mánuði vorum
við síðan að gera tilraun-
ir og skoða okkur sjálf
með tilliti til textans. List
leikarans er höfð til
grundvallar og leikarinn
er útgangspunktur til
jafns á við verkið,“ segir
Sigrún Sól, og á vart til
orð til að lýsa því hversu
lærdómsríkt það er aö
standa í slíkri vinnu.
En hvemig hafa við-
brögðin verið? Hafa engir
æstir og móðgaðir Strind-
bergsaðdáendur látið í sér
heyra?
„Nei, en við höfum orð-
ið vör við að uppsetning-
in ýmist kveikir rosalega
í fólki, eða það er rosalega
á móti henni. Ég hef
aldrei fengið svo sterk
viðbrögð við neinu sem
ég hef tekið þátt í. En
Rúnar er heldur enginn
málamiðlanaleikstjóri.
Hann fer alla leið.“
“““ Næstu sýningar á
Fröken Júlíu verða í
kvöld kl. 20 og annað kvöld kl. 20. Sýnt er í
Smiðjunni, Sölvhólsgötu 13 - gengið inn í port
frá Klapparstíg.
Sigrún Sól Ólafsdóttir leikkona
„Ég hef aldrei fengið svo sterk viðbrögð við neinu sem ég hef tekið þátt í,
segir Sigrún um sýningu Einleikhússins á Fröken Júlíu.
sonar frábrugðin vinnu annarra í faginu?
„Rúnar hefur verið að þróa aöferð þar sem
upphaf vinnslunnar byrjar hjá leikaranum
sjálfum. Allt vinnuferlið er úthugsað og þó að
Tónlist
Alheimsleg stærð
Sönghópurinn Hljómeyki hélt tónleika undir
stjórn Bernharðs Wilkinsonar í Skálholtskirkju
á laugardaginn og flutti tónsmíðar eftir þá Petr
Eben og Richard Rodney Bennett. Þeir eru báð-
ir núlifandi, sá fyrmefndi er eitt helsta tón-
skáld Tékka og er orgeltónlist hans oft leikin
hérlendis. Tónlist hins síðarnefnda, sem er
breskur, heyrist sjaldnar.
Tónleikarnir hófust á tveimur orgelverkum
eftir Eben, Moto Ostinato og Kóralfantasíu nr.
1 sem Lenka Matéová organisti ílutti af miklu
öryggi. Moto Ostinato er margbrotin tónsmið,
byggð á einfóldum efnivið, snyrtilega samin og
úthugsuð. Kóralfantasian er öllu voldugri og
hefst á innhverfri, melódískri hugleiðingu sem
síðan vex ásmegin upp í tignarlegt niöurlag.
Túlkun Matéovu einkenndist af hnitmiðaðri
stígandi og sannfærandi jafnvægi ólíkra radda
orgelsins, ásamt mikilli tæknikunnáttu sem
var aðdáunarverð.
Eftir Bennett flutti kórinn og organistinn
feiknarmikið verk, The Glory and the Dream,
sem var frumflutt fyrr á þessu ári. Hljómeyki
fékk frumflutningsréttinn ásamt fjórtán öðrum
erlendum kórum og verður það að teljast tölu-
verður heiður því hér er um stórbrotna tón-
smíð að ræða. Textinn er eftir William
Wordsworth (Ode „Intimations of Immortality
from Recollections of Early Childhood") og er
magnþrungin hugleiðing um fegurð náttúrunn-
ar og dauðleika mannsins. Tónskáldið nær að
fanga stemningu ljóðsins með tónlist sinni og
skapar oft sérkennileg áhrif með hugvitsam-
legri blöndun orgeltóna og raddblæbrigða.
Áhrifin eru slik að sumt virðist í alheimslegri
stærð.
Textinn er ávallt i fyrirrúmi enda er greini-
legt að hlutverk tónlistarinnar er fyrst og
fremst að hampa ljóðinu og upphefja það. Af og
til koma fyrir stutt orgelsóló sem eru eins og
hugleiðingar um það sem skáldið er að segja
hverju sinni og kemur það eðlilega út. Að formi
til byggist verkið mikið á endurtekningum,
sömu hendingamar heyrast aftur og aftur, en
einnig birtast stærri heildir oftar en einu sinni
án þess að fara í gegnum óþægilega flókið úr-
vinnsluferli.
Eftirtektarvert er hversu verkið er vel skrif-
að fyrir orgel og var leikur Lenku Matéovu afar
glæsilegur. Enn fremur var frammistaða kórs-
ins hin prýðilegasta, túlkunin bæði kraftmikil
og fáguð, enda allar bendingar stjómandans ná-
kvæmar og öruggar. Styrkleikajafnvægi ólíkra
radda var úthugsað og í heild var söngur kórs-
ins hreinn og skýr, enda skildist textafram-
burður auðveldlega. í stuttu máli voru þetta
frábærir tónleikar og fær maður vonandi að
heyra tónsmíð Bennetts aftur í allra nánustu
framtíð.
Jónas Sen
______________________Menning
Umsjón: Þórunn Hrefna Sigurjónsdóttir
íslenskar rafbækur í
Póllandi
Pólska forlagið Tower
Press hefur keypt réttinn
til útgáfu á Englum al-
heimsins eftir Einar Má
Guðmundsson, Þar sem
djöflaeyjan rís eftir Einar
Kárason og 101 Reykjavík
eftir Hallgrím Helgason í
rafbókarformi en Pólverj-
ar standa mjög framarlega
í útgáfu rafbóka. Um 300 titlar eru nú fáan-
legir í netklúbbi Tower Press www.litera-
tura.net.pl (http://www.literatura.net.pl/),
einkum sígild verk og pólskar bókmenntir.
Vefurinn var opnaður í október sl. og á
sömu siðu er netverslun þar sem hægt er
að kaupa flesta þá bókatitla sem pólsk for-
lög gefa út. Rafbókaklúbburinn hefur
gengið mjög vel, um 12.000 manns eru þeg-
ar skráðir í klúbbinn og um 25.000 rafbæk-
ur seldar. Tower Press gefur aðallega út
rafbækur en jafnframt gefur forlagið út
um 20 bækur á ári og mánaðarrit um nátt-
úru og heilsu.
Tower Press hefur nýverið keypt útgáfu-
réttinn að Englum alheimsins í bókar-
formi og mun hún koma út á næsta ári.
Þar sem djöflaeyjan rís kom út fyrir
nokkrum árum hjá pólska forlaginu Mar-
press og hafa þeir einnig keypt réttinn að
Fyrirheitna landinu og Gulleyjunni.
Einnig hefur verið gengið frá samningi á
útgáfu bókarinnar 101 Reykjavík af forlag-
inu Swiat Literacki.
Jacek Godek þýðir allar bækumar úr ís-
lensku.
Sjálfsmorð Coppola
í Háskólabíói í kvöld
kl. 22.30 mun Filmundur
fmmsýna myndina Virg-
in Suicides eftir Sofiu
Coppola en óhætt er að
segja að hennar hafi ver-
ið beðið með eftirvænt-
ingu. Sofia er eins og
kunnugt er dóttir hins
virta kvikmyndaleik-
stjóra Francis Fords Coppola, og þykir
þessi frumraun hennar hafa tekist einstak-
lega vel. Virgin Suicides gerist i Michigan
á áttunda áratugnum og segir frá Lisbon-
fjölskyldunni, dæmigerðri millistéttarfjöl-
skyldu sem býr í dæmigerðu úthverfi í
Bandaríkjunum. Athyglinni er sérstaklega
beint að dætrunum fimm sem eru af-
spyrnufallegar og eitt helsta áhugamál
strákanna í bænum. Ekki síst vegna þess
hve foreldrar þeirra eru strangir fá þær
ekki mörg tækifæri til að hitta jafnaldra
sína utan skólans, og það gerir þær enn
meira spennandi í augum strákanna. Trip
Fontaine, vinsælasti strákurinn í skólan-
um, verður hrifmn af
einni systurinni og fær
leyfi foreldra hennar tU
að bjóða henni á skóla-
ball með því skilyrði að
hinar systurnar fari líka.
Þetta samkomulag á eftir
að hafa bæði alvarlegar
og ófyrirséðar afleiöing-
ar í för með sér.
Með aðalhlutverk fara
James Woods og Kathleen
Sverrir syngur verk
Karólínu
Áfram heldur sumar-
tónleikaröð Skálholts-
kirkju um helgina. Á
laugardaginn kl. 14 held-
ur Karólína Eiríksdóttir
staðartónskáld erindi
þar sem hún mun kynna
tónverk helgarinnar. Að
erindinu loknu verða
flutt söng- og einleiks-
verk fyrir fiðlu eftir Karólínu, m.a. frum-
flutningur á nýju verki fyrir messósópran,
kór, óbó, víólu, selló og sembal. Meðal
flytjenda eru messósópransöngkonan Ás-
gerður Júníusdóttir og fiðluleikarinn Sig-
rún Eðvaldsdóttir, auk Kammerkórs Suð-
urlands, en stjórnandi er Hilmar Öm Agn-
arsson.
Kl. 17 verða flutt fleiri söng- og einleiks-
verk eftir Karólínu, m.a. þætti úr Maður
lifandi, óperuleik um dauðans óvissan
tíma, en þar syngur Sverrir Guðjónsson
kontratenór og meðal hljóðfæraleikara eru
Pétur Jónasson á gítar og Helga Ingólfs-
dóttir á sembal.
Á sunnudaginn kl. 15 verður flutt úrval
úr efnisskrá laugardagsins og fyrir mess-
una, sem hefst kl. 17, leikur Hilmar Örn
Agnarsson orgelverk eftir Johann Sebasti-
an Bach.