Alþýðublaðið - 15.03.1969, Blaðsíða 3

Alþýðulblaðið 15. marz 1969 3
ISLENZ
YNDAHÁTÍD
í'HA'NDRIT TILBÚIN AÐ ÚTNESJAME NN OG NJÁLU
á ísTandi, aðallcga við Hljóða
Reykjavík — VGK.
Edda film h.f. efnir til sýn
ingarvikui á þremur kvikmynd
um sínum í ÍHáskólabíói, og
hefst wkan á föstudaginn
'kemur, 21. þ.m. Sýndar verða
myndlirnar Salka Valka, 79 af
stöðinni og loks Rauða skikkj-
an. Edda Film verður 20 ára
á þessu ári.
Salka Valka verður sýnd
dagana 21.—24, marz, þ.e.
föstudag, laugardag, sunnu-
dag og mánudag, 79 af stöð-
inni næstu 3 daga, og Rauða
skikkjan í næstu 3.
Nokkur ágétSi
Ofangreindar myndir hef-
ur Edda film h.f. gert í sam-
vinnu við kvrikmyndafélög á
Norðurlöndum. Nokkur ágóði
hefur ver)ið af öllum myndun
um og þær verið vel sóttar af
íslendingum.
Salka Vafka
'Salka Valka eftir Halldór
Laxness var gerð áaið 1954 í
samvinnu við sænska kvik-
myndafélagið Nordisk Tone-
fílm. Kvjikmyndahandrit
gerði Rune Lindström, en
leikstjóm annaðist Arne Matt
son, Lq'jkarar voru alli.r sænsk
ir, nema í tveim smáhlutverk
um, sem íslenzkir leikarar
léku. Myndin var að mestu
tekin á íslandj, og eign Edda
film að einum fimmta hluta.
Var myndin frumísýnd í byrj-
un desember 1954 og síðan
víðs vegar um landið. Sáu um
30 þús. manns myndina.
79 af stöðinni
79 af stöðinni gerði Edda
film árið 1962. Sagan er eftir
Indriða G. Þorstemsson, en
Guðlaugur Rósinkranz gerði
kvjkmyndarhandritið. Allir
lei'karar voru íslenzkir, tónlist
ri,n íslenzk, eftir þá Sigfús 'Háll
dórsson og _Jón Sigurðsson og
tal myndarinnar íslenzka.
Lo(ik);tjórinn var danskur,
Erik Ball.mg. en aðstoðar-
leikstjórinn íslenzkur, Bene-
dikt Ámason. Kvikmynda-
tökumaður var danskur.
Rauða skikkjan
Siomarið 1966 var Rauða
skikkjan kvikmynduð. Hand-
rit myndarinnar var eftir
Frank Jæger og Gabríel Ax-
el, sem einnig var leikstjóri.
Myndin var svo til öll tekin
ikletta og í Grindavik. Leikar
amir voru frá Danmörku, ís-
landi, Noregli, Sviþjóð, Sovét-
ríkjunum og Þýzkalandi.
Edda film var einn af þrem
framleiðendum og eigendum
Rauðu skikkjunnar, en aðal-
framleiðandi var ÁSA-film i
Kaupmannahöfn. 35 þúsund
manns sáu Rauðu skikkjuna
á íslandi.
Ný mynd?
Guðlaugur Rósinkranz, for-
maður Edda film, sagði við
fréttamann í gær, að hann
hefði nú gert tvö kv.ikmynda-
handrit, Útnesjamenn eftir
sögu séra Jóns Thorarensens,
og Njálssögu. Hugmynd fé-
lagsins væri 'að gera kvik-
mynd um Njálssögu og væri
málið í athugun.
Stjórn Edda fiHm skipa nú:
Form. Guðlaugur Ró&jinkranz
gjaldkeri Ólafur Þorgrímsson
og ritari Friðfinnur Ólafsson.
Frá töku myndarinnar Rauða skikkjan.
Um andlega
kyrrstöðu
MHÐAL þess ’ athyglisverðasta,
sem gerzt hefur í umræðum unr
efnahagsmál og reyndar einnig við
framkvæmd efnahagsstefnu á und-
arförnum árum, er, að í Austur-
Evrópu-löndum, hafa verið sett fram
sjónarmið um endurskoðun á hefð-
bundnum kenningum marxista um
hlutverk og framkvæmd áætlunar-
búskapar. Alkunnugt er, hvernig á-
ætlunarbúskapur hefur verið fram-
kvæmdur í áratugi í Sovétríkjunum
og síðan í öðrum Austur-Evrópu-
löndum að sovézkri fyrirmynd. Á
uhdanförnum árum hafa ýmsir
marxistar tekið að gagnrýna mjög
hin hefðbundnú sjónarmið og sett
fram nýjar kenningar. Kjarni þeirra
liefur verið sá, að frjáls verðmynd-
un og ágóðamyndun, samfará sjálfs-
stjórn fyrirtækja að vissu marki, —■
mundi geta leitt til mikillar fram-
Ieiðsluaukningar í sósíölsku hag-
kerfi. Formælendur þessara sjónar-
miða hafa lagt ríka áherzlu á, að
margir þeir gallar, sem þeir telja,
að komið hafi í ljós í efnahagskerfi
Austur-Evrópurlkjanna, eigi ein-
mitt rót sína að rekja til þess, að
hefðbundinn marxismi hafi afneit-
að gildi frjálsrar verðmyndunar og
ágóðamyndunar og fellt starfsemi
fyrirtækja í of þröngar skorður alls
herjar áætlunarbúskapar.
Þessi sjónarmið hafa verið uppi
í öllum Austur-Evrópulöndum. —
Þau móta að verulegu leyti hagkerfi
Júgóslavíu. Ymsir telja, að það sé
ein skýring þykkjunnar, sem er milli
stjórnvalda í Moskvu og Belgrad.
Svo mikinn hljómgrunn hafa þessi
sjónarmið hlotið, að Sovétríkin sjálf
liafa efnt til merkilegra tilrauna til
þess að kanna gildi sjónarmiðanna.
Og það voru heimsfréttir, þegar ný
stjórnarvöld í Tékkóslóvakíu á-
kváðu, að gerbreyta efnahagskerfi
landsins á grundvelli þessara nýju
kenninga. Margir telja, að sú á-
kvörðun hafi verið ein megin-skýr-
ing þess, að Sovétrlkin hernámu
Tékkóslóvakíu og knúðu stjórn-
völdin þar til þess að hverfa að
mestu frá fyrirætlunum sínum.
Að óreyndu skyldi maður halda,
að forystumenn Alþýðubandalags-
ins hefðu fylgzt með á þessu sviði,
hugsað málið og myndað sér á því
skoðun. Þegar stjórnarandstaðan
bað um almennar umræður um
efnahagsmál á Alþingi, fannst mér
ekki óeðlilegt, að ég leitaði eftir á-
liti þeirra á þessum merkilegu at-
riðum. Ekkert svar fékkst. Eg end-
urtók spurninguna hér í blaðinu fyr-
ir hálfum mánuði. Þá svaraði Austri
með útúrsnúningi. Fyrir viku lét
ég í ljós undrun á því, að ekkert
svar, sem mark sé á takandi, skuli
fást við spurningum, sem snerta
grundvallaratriði í efnahagsstefnu
sósíalskra landa og raunar höfuð-
atriði í kenningum marxismans. Þá
svaraði Austri með því að prenta tvo
nær 20 ára garnla ræðukafla eftir
mig og segir mig eins konar sérfræð-
ing í því að skipta um skoðun, og
kynni þetta að mega skiljast svo, að
marxistum ætti þá að vera frjálst að
skipta um skoðun líka.
Ræðukaflar þeir, sem Austri prent-
ar, munu vera úr ræðum, sem ég
flutti til gagnrýni á efnahagsstefnu
samstjórnar Framsóknarflokksins og
Sjálfstæðisflokksins á árunum eftir
1950. Eg er enn þeirrar skoðunar,
að sú efnahagsstefna hafi verið
röng og gagnrýni á hana réttma:t.
Sú stjórn reyndi að koma á inn-
flutningsfrelsi og afnam verðlágs-
ákvæði, án þess að gera nokkra til-
raun til þess að samræma stefnuna
í bankamálum og fjármálum rikis-
ins þessari stefnu í innflutnings-
og verðlagsmálum. Auk þess gerði
hún engar samræmdar ráðstafanir
til þess að ráða bót á því atvinnu-
leysi, sem þá var alvarlegt. Þess
vegna varð innflutningsfrelsi þá að
ringulreið og álagning varð um
tíma algjörlega óhófleg. Þetta gagn-
rýndi ég og fleiri riijög harkalega.
Þessi stefna mistókst og, eins og við
andstæðingar hennar höfðum spáð.
Innflutningsfrelsið var afnumið aft-
ur ,verðlagsákvæðin tekin upp á ný,
í stað þess að breyta stefnunni í
bankamálum og fjármálum ríkis-
ins til þess að gera stefnuna í inn-
flutnings- og verðlagsmálum frarn-
kvæmanlega.
Eg hef ekki skipt um skoðun á
því, að stefna stjórnar Steingríms
Steinþórssonar í efnahagsmálum
■hafi verið röng. Elins er mér ánægja
að láta getið, að ég hef á undanförn-
um áratugum skipt um skoðun á
mörgum atriðum í efnahagsmálum,
sem og á ýmsum öðrum sviðum.
Skoðanir mínar í dag eru ekki þær
sömu sem þær voru á unglingsár-
um mínum. Eg held mér sé óhætt
að segja, að við lok hvers árs liafi
ég á einhverju sviði haft aðra sldað-
un en ég hafði við upphaf árslns.
Mér finnst ég alltaf hafa verið að
læra eitthvað á hverju ári, af reynsl-
unni og lífinu, af kynnum og við-
ræðum við arinað fólk,, af bókjm.
Þannig held ég, að þessu sé fa)rið
með allt venjulegt heilbrigt fólk.
Þekking þess og þroski eykst með
árunum og skoðanir þess breytast
með nýrri þekkingu og auknum
þroska. Hins vegar er líka til fólk,
sem ekkert lærir og ekkert þrcjsk-
ast, þótt árin Iíði, og hefur í ell-
inni að öðru leyti sömu skoðanir
og það tók sér á unglingsárum.
I.íf þessa fólks er andleg kyrrstqiða.
Mér er hlýtt til Austra persónu-
lega. Þegar ég les suma pistla hans,
er mér þess vegna raun að því,: að
hann skuli vera í tiltölulega !fá-
mennum hópi slíks fólks. Eg vóna
að hann ílengist þar ekki.