Dagblaðið Vísir - DV - 17.07.2002, Page 16

16
+
25
Útgáfufélag: Útgáfufélagiö DV ehf.
Framkvæmdastjóri: Hjalti Jónsson
Aðalritstjóri: Óli Bjöm Kárason
Ritstjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson
Aðstoðarritstjóri: Jónas Haraldsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift:
Skaftahlíð 24,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
Ritstjórn: ritstjorn@dv.is - Auglýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dreifing@dv.is
Akureyri: Kaupvangsstræti 1, sími: 462 5000, fax: 462 5001
Setning og umbrot: Útgáfufélagiö DV ehf.
Plötugerð og prentun: Árvakur hf.
DV áskilur sér rétt til aö birta aösent efni blaösins i stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiöir ekki viömælendum fýrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Breyttar drykkjuvenjur
Miklar breytingar hafa orðið á áfengisdrykkju lands-
manna á síðasta áratug. Þeirri breytingu verður nánast
likt við byltingu, enda sýna fyrirliggjandi tölur að íslend-
ingar hafa skipt um ham i þessum efnum á örfáum árum.
DV birtir ítarlega úttekt um þessi tíðindi í blaðinu i dag
en þar kemur meðal annars fram að neysla sterkra vina
hefur sem hlutfall af allri víndrykkju landsmanna minnk-
að úr rúmlega 14 prósentum árið 1993 í hálft sjötta prósent
á siðasta ári. Þetta eru umskipti.
íslendingar eru smám saman að kynnast þvi að ekki
þarf að tefla heilsu sinni í tvísýnu við að taka tappann úr
vinflösku. Frá því bjórinn var leyfður fyrsta dag mars-
mánaðar fyrir þrettán árum hefur færst meiri friður yfir
áfengisneyslu landsmanna. Gömlu skorpunum, þar sem
heilu byggðarlögin voru i hættu, dyttu menn í það, hefur
fækkað í sama mæli og dregið hefur úr neyslu brennivíns
og berserkjadrykkja. Þetta er ánægjuefni, enda fátt leiðin-
legra en illa drukkinn íslendingur.
í úttekt DV í dag kemur í ljós að víndrykkja íslendinga
hefur aukist til mikilla muna frá 1993. Þar verður hins
vegar að hafa í huga að það er sitthvað magn og styrkur.
Fyrir níu árum kyngdu landsmenn rösklega átta milljón-
um lítra af áfengi á ári, en á siðasta ári hafði vinmagnið
meira en tvöfaldast, var þá komið yfir 17 milljónir lítra.
Þessi aukning er öll á einn veg: Landsmenn hafa tekið
bjórnum opnum örmum og kemur kannski ekki á óvart
eftir 70 ára bann. Og ölið hefur ærnu breytt.
Svo virðist sem endurfundir íslendinga og ölsins sterka
hafi fært landsmönnum þau sannindi heim að það sé hægt
að setjast niður með áfengi án þess að missa ráð og rænu.
Þessi merka uppgötvun hefur svo aftur leitt til þess að létt-
vínsdrykkja hefur aukist til muna, en hún hefur tvöfald-
ast á innan við áratug. Hér kemur og annað til sögu: ís-
lendingar eru að verða æ meiri heimsborgarar og hafa
kynnst vínmenningu annarra Evrópubúa á síðustu árum
og lært að meta gildi góðra vína.
Það er ekki lengur merki um mölvaða sjálfsmynd að
dreypa á léttu víni að kveldi venjulegs vinnudags. í þess-
um efnum eru íslendingar farnir að umgangast ánægju
lífsins eins og menn. Það var timi til kominn. Hrakspár
þurrustu bindindismanna landsins um að landsmenn
færu á hliðina við að leyfa bjórdrykkju hafa engan veginn
gengið eftir og þvi siður tal þeirra um vinnustaðadrykkju.
Landsmenn hafa einfaldlega staðist prófið. Og þótt þeir
halli sér meira að flöskunni kunna þeir sér oftar hóf.
íslendingur heim
Loks sér fyrir endann á ófórum íslendings. Það er fagn-
aðarefni að þetta forkunnarfagra fley, sem flutt hefur
hróður landsmanna heimsálfanna á milli á siðustu árum,
eignist heimahöfn á íslandi. Það lýsir djörfung og fram-
sýni hjá bæjaryfirvöldum í Reykjanesbæ að festa kaup á
skipinu og ætla að koma þvi fyrir við Fitjar í Njarðvikum
þar sem það mun laða að ferðamenn um ókomin ár. Það
var tími til kominn að glæsilegu tákni um fræknasta far-
arskjóta íslandssögunnar væri lyft á stall í fordyri íslands.
Ferðaþjónusta sem byggir á menningu og arfleifð þjóð-
arinnar mun að öllum líkindum aukast að mun á næstu
árum. Erlenda og innlenda ferðamenn þyrstir i sérstöðu
landsins sem ekki einasta er falin í víðáttu óbyggðanna
heldur og i sögu kynslóðanna. Þessa sér stað viða um
land. Gamla burstabæi er verið að endurreisa, heilu ver-
stöðvarnar eru endurgerðar og lifandi og vönduð söguset-
ur, eins og finna má á Hvolsvelli, eru sönnun þess að sag-
an sjálf laðar ekki síður að en landið góða.
Sigmundur Emir
Ummæli
MIÐVIKUDAGUR 17. JÚLÍ 2002 MIÐVKUDAGUR 17. JÚLÍ 2002
DV
Skoðun
Sandkom
Þarf öll þessi Kanasjónvörp?
Greiðar götur - sameiginlegt
bandarískum baptistum, og er
reyndar langskemmtilegust.
Sjónvarp er afþreyingarmiðill
Kannski er það misskilningur að
hlutverk sjónvarps eigi fyrst og
fremst að vera að fræða fólk og
mennta - miðillinn hentar ef til vill
verr til þess en kann að sýnast í
fljótu bragði. Að vísu sá ég einu
sinni tölvukennslu í indversku
sjónvarpi sem var hrífandi efni en
ég efast um þörf á slíku hér. Sjálft
myndmálið er í flestvun fræðslu-
þáttum svo yfirþyrmandi að gagn-
rýnin hugsun okkar slævist, það er
svo hlaðið merkingu sem viö ger-
um okkur misvel grein fyrir að það
ber aðra umfjöllun ofurliöi. Hrað-
inn er líka slíkur í fræðsluþáttum
að við eigum erfitt með að meta
gagnrýnið það sem borið er á borð
fyrir okkur: vísindakall i hvítum
slopp segir eitthvað á skjánum og
það hlýtur að vera satt því að svona
lítur einmitt sannleikurinn út.
Ekki síst ef Gylfi Pálsson er þulur.
Sjónvarpið er miðill hins hrað-
Qeyga - þess sem gleymist Qjótt en
skilur samt eftir sig tilfmningu,
grun, óljósa minningu. En það get-
ur fyrir vikið verið frísklegt og
ögrandi þegar vel tekst til. Og hent-
ar prýðilega fyrir gagnrýna debatt-
þætti. í Evrópu er góð hefð fyrir
sliku efni en síður hér í Eins-
Qokksveldinu.
Það er náttúrlega ágætt að lands-
menn skuli eiga kost á að njóta am-
erískra sjónvarpsþátta. Stofukó-
medían þeirra hentar sjónvarpinu
afar vel og fáir standa bandarísk-
um handritshöfundum á sporði í
fjöldaframleiðslu á hnyttnum tU-
svörum, þótt þeir mættu gjaman
fara að skipta um fólk á hláturvél-
unum sínum, þetta hljómar eins og
sama fólkið alltaf.
Hinir endalausu lagaþættir þar
sem maður hlustar aftur og aftur á
sömu ræður verjanda og saksókn-
ara í nýjum og nýjum þætti frammi
fyrir kviðdómi sem alltaf er bæði
hrærður og djúpt hugsi á svip - þeir
eru líka þægUega kunnuglegir, því
að það er einmitt einn helsti kostur
sjónvarps: að sýna okkur það sem
við höfum oft séð, segja okkur það
sem við vissum fyrir - við erum nú
einu sinni að horfa á þetta á kvöld-
in eRir amstur dagsins.
En fjögur eða Qmm Kanasjónvörp?
Er það ekki svolítið mikið? Miðað
við það hversu óendanlega lítið þetta
áUt saman kemur okkur við?
Þarf að búa börnin undir
„high school"?
Verst er kannski bamaefnið í
rUdssjónvarpmu. Engu er líkara en
að verið sé að búa bömin okkar
undir það að takast á við ýmislegt í
bandarísku samfélagi: barnaefnið í
Rúv er einn samfeUdur „high sc-
bool“, þar er þroUaus „baseball"
leikinn og þykjustuleikir snúast
aUir um sjónvarp
Bandaríkjamenn búa almennt
ekki til skemmtUegt barnaefni. Ég
er ekki að segja að það skaði heU-
brigð börn eitthvað sérstaklega að
horfa á þetta - en óneitanlega Qnnst
manni samt að ánægjulegra væri að
eitthvað í bamaefni spegli umhverQ
batnað í kjölfar sérstakra stjórn-
sýslulaga árið 1993 þar sem tekið
var á grundvaUaratriðum vandaðr-
ar málsmeðferðar stjórnvalda.
ÓumdeUt er að lagasetningin hefur
haft gríðarleg áhrif tU góðs. Nægir
að nefna reglurnar um hæQ í því
sambandi. Annað og jafnvel mikU-
vægara skref var þó stofnun emb-
ættis umboðsmanns Alþingis, sem
kom tU árið 1988, Qmm árum áður
en stjómsýslulög höfðu verið sett.
Varla nokkur málsmetandi maður
lítur því á stjómsýslulögin sem
aUsherjarendastöð vandaðrar
stjómsýslu, hvað þá að stjómvöld-
um sé ekki heimilt að gera betur.
Ég undrast ef fuUtrúi minnihlut-
ans hefur þá skoðun.
Staðreyndin er sú að ótalmargt í
stjómsýslu ríkis og sveitarfélaga
getur þurft athugunar við þótt gUd-
issvið stjómsýslulaga nái þar ekki
tU. Hveijum sem rennir augum
yQr safn álita umboðsmanns Al-
þingis þau tæpu Qmmtán ár sem
hann hefur starfað verður þetta
ljóst. Ég tel mig því aðeins vera
einn í hópi fjölmargra sem telja
rétt og skynsamlegt að veita stjóm-
sýslu sveitarfélaga sérstaka athygli
í þessu sambandi. Hef ég raunar
vissu fyrir því að það sé löngu
tímabært að mati fræðimanna á
þessu sviði. í því starR hyggst
Reykjavíkurborg vera í farar-
broddi og kemur á óvart ef fuUtrúi
minnihlutans deUir ekki þeim
metnaði.
Mannréttindi í stjórnarskrá
Mér Qnnst ámóta misskilnings
gæta í umræðu oddvitans um
mannréttindi og virðingu fyrir
þeim. Þar gerir borgarfuUtrúinn
athugasemd við að „ætlunin sé að
veita Reykvikingum meiri mann-
réttindi en öUum íslendingum er
veitt í stjómarskrá lýðveldisins."
Ég held að heppUegra sé að tala
um hvort mannréttindaákvæði séu
uppfyUt, virt eða veitt ríkari vemd
frekar en um meiri eða minni
mannréttindi sé að ræða. Hvað
stjómarskrána snertir þá veitir
mannréttindakaQi hennar ekki
jafnvíðtæka vernd og þeir mann-
réttindasáttmálar sem ísland hef-
ur undirritað. Þeir hljóta hins veg-
ar aUir að koma tU skoðunar þar
sem við á í starR Reykjavíkurborg-
ar og stofnana hennar. Skiptir þar
engu þótt enn verði bið á að eðli-
legum breytingum á stjórnar-
skránni tU samræmis við sam-
þykktir okkar á alþjóðavettvangi.
Réttindi barna
Bamasáttmáli sameinuðu þjóð-
anna er nærtækt dæmi. Stjórnar-
skrá íslands víkur aðeins að böm-
um með þeim orðum að þeim skuli
tryggja í lögum þá „vernd og um-
önnun sem velferð þeirra krefst."
TU samanburðar má nefna að ný-
endurskoðuð stjómarskrá Finn-
lands inniheldur framsækinn
kaQa í samræmi við Bamasáttmál-
ann í mannréttindakaQa sínum.
Þrátt fyrir þögn íslensku stjómar-
skrárinnar um mannréttindi
barna fer einkar vel á því að eitt
fyrsta verkefni Reykjavíkurborgar
í því að eQa umræður um mann-
réttindi á sviði borgarinnar verði
réttindi barna. Vonir mínar
standa tU þess að hægt verði að
efna tU samstarfs fræðsluráðs,
leikskóla, félagsmálaráðs og ann-
arra eins og Mannréttindaskrif-
stofu íslands og umboðsmanns
barna um þetta verkefni.
Munurinn á 16 og 18
Oddviti sjáifstæðismanna minn-
ir á að 18. maður Reykjavíkurlista
haQ verið kosinn stjórnarformað-
ur Innkaupastofnunar þegar sam-
þykktir sögðu að aðeins 16 efstu
menn Reykjavíkurlistans væru
kjörgengir. I kjölfar þess var sam- --
þykktum breytt að þessu leyti. Er
spurt hvemig það samræmist góðum
stjómsýsluháttum. í þessu máli er þó
miklu nær að spyrja hvort upphaf-
lega samþykktin hefði verið skyn-
samleg.
Ég held að það sé engin tUvUjun að
enginn sá meinbugi við kosninguna
fyrr en eftir að hún fór fram. Báðir
stóru borgarstjómarRokkarnir hafa
þá reglu að 18. efstu menn lista
þeirra sitja undirbúningsfundi. Það
formsatriði að meginmunur sé á 16.
og 18. manni hvað kjörgengi varðar
gleymdist því öUum jafnauðveldlega.
Kjami málsins er þó að Innkaupa-
stofnun á miklu frekar heima með
þeim stofnunum og fyrirtækjum -
borgarinnar þar sem kjörgengi tak-
markast ekki við efstu menn á fram-
boðslistum.
Aö breyta rétt
Ég fæ ekki séð að sérstök efnisrök
séu fyrir því að aðeins borgarfuUtrú-
ar eða varaborgarfuUtrúar geti verið
í forsvari þar sem „oftast reynir á
vandaða stjómsýslu við úrlausn
mála er snerta fjárhagslega hags-
muni einstaklinga og fyrirtækja,"
eins og oddvitinn kemst að orði. Má
raunar velta fyrir sér hvort hlutverk o
stjórnmálamanna ætti ekki einmitt
að takmarkast við að setja Innkaupa-
stofnun skýr markmið og reglur sem
embættismenn framfylgdu.
Samþykktir Innkaupastofnunar
hafa raunar verið tU endurskoðunar
frá því í aprU. Þær breytingar sem
þegar hafa verið gerðar eiga að mínu
mati fullan rétt á sér. Þegar á aUt er
litið hafa talsmenn minnihlutans
gert furðumikið veður út af þessu
stjómarformannskjöri.
Forsenda frelsis
„Það er grundvaUarforsenda
frelsis að fólk taki ábyrgð á gjörð-
um sínum. Framtak Bush forseta,
að reyna að koma Bandaríkja-
mönnum tU þess að hugsa betur
um heUsu sína, er því ekki svo vit-
laust því með því er verið að
hvetja fólk tU þess að taka ábyrgð
á sjálfu sér - en ríkisvaldið hefur
því miður mikla tiihneigingu tU
þess að reyna að leysa vandamál
fyrir fólk. Sá hugsunarháttur - að
einhver annar eigi að leysa vanda-
málin - leiðir tU ábyrgðarQótta -
og grefur þar með undan frelsi ein-
staklingsins.“
Þórlindur Kjartansson á Deiglan.com
íslendingar eru
skrýtnir
„Svona emm við skrýtnir, íslend-
ingar, æöum annaðhvort áfram í
blindni eða drögum á eftir okkur
lappimar. Það er stöðugleikinn,
sem virðist vera í öðmm löndum,
sem maður saknar. Að líQð geti
gengiö þannig fyrir sig að Restir
eigi í sig og á. Að fólk geri sér að
góðu þægUegt lif án þess að aUt
þurQ að snúast um lúxus. Að fólk
geti leyft sér að fara einu sinni á
ári í gott sumarfrí tU að hlaða batt-
eríin og sé yfirleitt nokkuð sátt við
sjálft sig og samfélagið. Að gamla
fólkið þurfí ekki að kvíða næstu
mánaðamótum. Væri nú ekki dá-
samlegt ef við gæfum okkur tíma tU
þess að velta því aðeins fyrir okkur
hvert þetta liQa samfélag stefnir."
Elín Albertsdóttir í Vikunni.
Jarðgöng öflug
byggðastefna
„íslendingar geta því mikið lært
af Færeyingum í samgöngumálum.
jsanj Besta leiðin tU að
> stöðum er
I sú aö stækka at-
H jjgjt ij. 1 vinnusvæðin. ... í
C+'fi Ijósi alls þessa
J hljóta yQrvöld
ffl samgöngumála að
jaMj ihuga alvarlega
mMHI tUlögur þær sem
Austfirðingar settu fram á dögun-
um um tengingu Seyðisfjarðar, Eg-
Usstaða og Norðfjarðar meö göng-
um um Mjóafjörð. Það liggur í aug-
um uppi að meö því að gera þessa
þrjá bæi að einu atvinnusvæði,
væri geysimiklum áfanga náð í
byggðamálum. Uppbygging sam-
gangna með jarðganga- og vegagerð
er öQugasta byggðastefnan og
margfalt vænlegra úrræði en að
nauðungarQytja rikisstarfsmenn tU
Akureyrar."
Stefán Pálsson á Múrlnn.is
Guðmundur Andri
Thorsson
rithöfundur
Sjónvarpsdagskráin sem
fylgdi Mogganum um dag-
inn var öll í bandarísku
fánalitunum. Upp úr dúrn-
um kom aö verið var að
auglýsa einhverja rúm-
dýnudaga - eða einhvern
amerískan varning - en
úr því að endilega þurfti
að sveipa sjónvarpsdag-
skrána einhverjum fánalit-
um þá voru þessir óneit-
anlega mun betur við
hæfi en aðrir - til dæmis
íslenskir.
60-menningarnir svoköUuðu, sem
áttu á sínum tíma stóran hlut í því
að útsendingar Kanasjónvarpsins
voru takmarkaðar við herinn, ættu
kannski að staldra við og hugleiða
hvað sé nú orðið þeirra starf: Kana-
sjónvarpsstöðvamar eru að minnsta
kosti fjórar - þar af ein sem miðar
að því einu að gera Islendinga að
„Stofukómedían þeirra hentar sjónvarpinu afar vel og
fáir standa bandariskum handritshöfundum á sporði í
fjöldaframleiðslu á hnyttnum tilsvörum, þótt þeir
mœttu gjarnan fara að skipta um fólk á hláturvélun-
um sínum, þetta hljómar eins og sama fólkið alltaf.“
barnanna, tengist líR þeirra á ein-
hvern máta en sé ekki ein samfeUd
amerísk úthverfatUvera.
Ameríska barnaefnið er mjög
agressíft og virðist vera búið tU af
mönnum sem sjálQr voru vansæl
böm. Staðalmyndir þessa efnis em
nánast andstyggUegar og aUir eru
eitthvað svo óviðfeUdnir, lífsþreyQ-
ir og háðskir. Lífisþreytt háð á
aldrei að hafa fyrir bömum. Bama-
efei má alveg vera barnalegt.
Dagur B.
Eggertsson
læknir og
borgarfulltrúi
Reykjavíkurlistans
Ég varð fyrir vonbrigðum
við að lesa neikvæðan
pistil oddvita sjálfstæðis-
manna í borgarstjórn í
garð verkefnisins Greiðar
götur sem samþykkt var
að ráðast í á vettvangi
borgarstjórnar.
Frá fyrstu stundu höfum við tals-
menn Reykjavíkurlistans lagt
áherslu á að best væri ef þverpólitísk
samstaða næðist um málið. Enda
snúast Greiðar götur um bætta þjón-
ustu, skUvirka stjórnsýslu, virkt
samráð og íbúalýðræði í Reykjavík.
Það er þó líklega lágmarkskurteisi
að virða samstarfsfólk siQ svars á
opinberum vettvangi þegar eftir því
er óskað.
Að því búnu vonast ég tU að við
hefjumst handa við að greiða götur
borgarbúa í góðum friði. Góða veðr-
ið ætti að verða tU þess að borgar-
fuUtrúar horfi björtum augum fram
á við í stað þess að stara súrir aftur
tU kosninganna í vor.
TU mín var beint þremur spurn-
ingum: í fyrsta lagi um samband
stjómsýslulaga og markmiða Reykja-
víkur um góða stjórnsýslu umfram
ákvæði þeirra, í öðru lagi mannréft-
indaákvæði stjómarskrárinnar og
hvort borgin ætti að takmarka sig
við stjómarskrárvarin réttindi í um-
ræðum um mannréttindi og í þriðja
lagi kosningu stjómarformanns Inn-
kaupastofnunar.
Vönduð málsmeðferð
Stjómsýsla á íslandi hefur stór-
metnaðarmál
„Frá fyrstu stundu höfum við talsmenn Reykjavík-
urlistans lagt áherslu á að best vœri ef þverpólitísk
samstaða nœðist um Greiðar götur. Enda snýst
verkefnið um bœtta þjónustu, skilvirka stjómsýslu,
virkt samráð og ibúalýðræði í Reykjavík. “
Þung sönnunarbyrði
Sá einstæði atburð-
ur mun hafa orðið við
þingfestingu máls í
Héraðsdómi Reykja-
víkur fyrir nokkrum
dögum, að sá sem
stefnt hafði verið -
„stefndi“ eins og það
heitir - var ekki fyUi-
lega sáttur við eitt-
hvað í fari eða fram-
setningu dómarans. í
stað þess að tjá hug sinn með orðum brá stefndi á það
ráð að renna niður buxnaklaufmni. Siðan gekk hann
skrefinu lengra. Loks skyrpti hann í átt að dómaranum
og tók svo á rás út úr dómsalnum, en var handsamaður
á Qóttanum. Menn spyrja sig hvað svona mönnum gangi
tU, en líklegasta skýringin er auðvitað sú að hann haft
staðið í þeirri trú að verið væri að krefja hann um van-
goldið meðlag; gripurinn haQ því verið sönnunargagn í
málinu og þótt benda fremur tU sakleysis ...
Allt við það sama
Sandkomsritari benti á það fyrir
nokkmm vikum, að framsóknarkon-
an Anna Kristinsdóttir, borgarftUltrúi
R-listans, virtist vera reykvískum
framsóknarmönnum gleymd, að
minnsta kosti ef marka mætti vef
þeirra, HriQa.is, þar sem borgarfuU-
trúar fyrir hönd framsóknarflokksins
voru sögð vera Alfreð Þorsteinsson og
Sigrún Magnúsdóttir, fyrrverandi borgarfuUtrúi. Þetta
hefur ekkert breyst. Bara svona að minna á þetta fyrir
hennar hönd ...