Dagblaðið Vísir - DV - 09.10.2003, Qupperneq 17

Fimmtudagur 9. október 2003
Magasín
21
þingkonunnar
raun ný veröld opnast sér. „Ég var
ekki sá eini á heimsleikunum sem
ákvað þetta. Það voru margir aðrir
keppendur og ferðamenn frá
kommúnistalöndunum sem
ákváðu þetta sama,“ segir Tadeusz
Jón sem stefndi á Bandaríkin.
Hann endaði hins vegar á fslandi.
Laumast í Gullfoss
Þegar Tadeusz Jón reikaði um
stræti Kaupmannahafnar síðla
sumars 1973 var honum efst í huga
að finna ódýran ferðamáta vestur
um haf. Fjárráðin voru lítil.
„Ég var kominn til Kaupmanna-
hafnar og landfræðilega séð fannst
mér það koma vel út að komast á
skip á leið til íslands og síðan áfram
til Bandaríkjanna. Ég gekk þá niður
að höfn og fann skip á leið til fs-
lands: Gullfoss. Við landganginn
voru engir verðir. Enginn veitti mér
sérstaka athygli. Fljódega fann ég
fleti til að vera í á nóttunni og á
daginn labbaði ég um skipið," segir
Tadeusz Jón sem eftir fjögurra daga
siglingu með Gullfossi kom til fs-
lands.
í fóstri hjá Brandi
Við komuna til Reykjavík fór
Tadeusz Jón á Hótel City við Ránar-
götu, þar sem hóteístarfsmenn
komu honum í samband við Félag
heyrnarlausra. Einnig komst
Brandur Jónsson, skólastjóri
Heyrnleysingjaskólans, í málið,
„Brandur tók mig að sér. Hann
fór með mig í heimsókn til Vil-
hjálms B. Vilhjálmssonar sem á tvo
heyrnarlausa syni, Vilhjálm og
Hauk. Mér var boðið þar í kaffi og
brauð og með aðstoð bræðranna
sagði ég sögu mína á táknmáli. Síð-
an fór ég með Brandi í Heyrnleys-
ingjaskólann sem þá var í Stakk-
holti. Þar lét hann mig fá herbergi
og gaf mér að borða. Ég lét Brand fá
vegabréfið mitt og hann fór næsta
dag til lögreglu og tilkynnti mig.“
í vinnu eftir viku
Sagt er að trúin flytji fjöll og þeg-
ar góðviljaðir menn leggja sitt af
mörkum má yfirleitt finna farsæla
lausn á málum. Þannig ákváðu
Brandur og lögreglan að greiða fyr-
ir því að flóttamaðurinn Tadeusz
Jón fengi vinnu hér á landi til að
geta greitt fæði og húsnæði og ef til
vill komist vestur um haf.
„Annars veit ég enn í dag ekkert
hvað fór þeim á milli í mínum mál-
um. Niðurstaðan var hins vegar sú
að Brandur aðstoðaði mig við að fá
vinnu og viku eftir komuna til
landsins hóf ég störf í Kassagerð
Reykjavíkur. Ég fékk herbergi og
fæði hjá Hjálpræðishernum og bjó
þar fyrstu mánuðina," segir
Tadeusz Jón - og telur Brand Jóns-
son vera sinn mikla velgjörðar-
mann í lífinu.
„Ég held reyndar að á þessum
tíma hafi ekki vefið tekið hart á
flóttamönnum sem hingað komu.
Landið var kannski ekld þróað og
þekkt eins og í dag. Það bjuggu líka
fáir útlendingar hérna þegar ég
kom.“
Lærði íslenskt táknmál
Fljótlega eftir komuna hingað til
lands kynntist Tadeusz Jón íslend-
„Ég held reyndar að á
þessum tíma hafi ekki
verið tekið hart á flótta-
mönnum sem hingað
komu. Landið var
kannski ekki þróað og
þekkt eins og í dag. Það
bjuggu líka fáir útlend-
ingar hérna þegar ég
kom.“
ingum sem voru heyrnarlausir.
„Þeir kenndu mér íslenska tákn-
málið og áttu kannski mestan þátt í
því að kenna mér á íslenskt samfé-
lag. Með fram því að læra íslenskt
táknmál lærði ég að lesa íslensku.
Var duglegur að spyrja hvað hin og
þessi íslensk orð þýddu. Þannig
lærði ég íslenskuna; án táknmáls-
ins hefði ég ekki getað lært ís-
Iensku. Nú í dag get ég lesið blöðin
og skil fréttir sæmilega," segir
Tadeusz Jón sem segir ísland hafa
fóstrað sig vel.
Ástæðulaus ótti
„Hérna er gott að búa. Ég hef
tvisvar farið til Bandarfkjanna og
þau eiga ekkert sérstaklega við mig.
Bandaríkin eru fínt heimsóknar-
land,“ heldur viðmælandi okkar
áfram. „Mér líður mjög vel á Islandi
og fékk íslenskan ríkisborgararétt
árið 1986. Til Póllands kom ég ekki
fyrr en níu árum eftir að ég kom til
íslands. Lengi vel var ég hræddur
um að verða refsað fyrir að hafa
ekki komið til baka eins og áritunin
sagði til um. En sá ótti reyndist
ástæðulaus; mín var aldrei leitað."
Ruglað saman reytum
Þegar Tadeusz Jón kom hingað
til lands árið 1973 átti hann heit-
konu í Póllandi sem kom hingað til
dvalar og starfa ári síðar. Þeirra
leiðir skildu árið 1983, þegar dóttir
þeirra, Margrét, var átta ára gömul.
Dóttirin er fædd hér á landi og á, að
sögn föðurins, íslensku sem föður-
mál. Hún býr nú í Noregi en sam-
skipti þeirra feðginanna fara fram á
íslensku.
Leiðir Tadeusz Jóns og Sigurlínar
Margrétar lágu fyrst saman endur
fýrir löngu í samfélagi heyrnar-
lausra en reytum sínum fóm þau
að mgla saman árið 1988. Þau
hættu að vera saman á tímabili en
tóku saman aftur 1994 og síðan
hafa leiðir ekki skilið. Þau eiga tvö
börn, Brynjar Theódór, sem er
tæpra níu ára, og Ellen Mörtu, sem
„Mér finnst sæmilega
búið að heyrnarlausum
á íslandi. Það mætti þó
gera betur, sérstaklega í
að tryggja rétt til tákn-
málstúlkunar. Sérstak-
lega finnst mér vanta að
fá fleiri karlmenn til
starfa sem túlkar. Þá
finnst mér mikilvægt að
texta innlent sjónvarps-
efni.“
verður átta ára í þessari viku.
„Mér finnst sæmilega búið að
heyrnarlausum á íslandi. Það
mætti þó gera betur, sérstaklega í
að tryggja rétt til táknmálstúlkunar.
Sérstaklega finnst mér vanta að fá
fleiri karlmenn til starfa sem túlkar.
Þá finnst mér mikilvægt að texta
innlent sjónvarpsefni."
íþróttafólkið vantaði vettvang
fþróttir hafa alltaf verið verið
stórt áhugamál í lífi Tadeusz Jóns
og í Póllandi æfði hann ýmsar
greinarí íþróttum.
„Þegar ég kom hingað til lands
þótti mér einna verst að hér vant-
aði vettvang fyrir okkur íþróttafólk-
ið. Fyrir tilstuðlan mfna og annarra
var Iþróttafélag heyrnarlausra
stofnað 1979. Við höfum náð góð-
um árangri, meðal annars í hand-
bolta. Lið okkar náði hápunkti sín-
um fyrir 10 árum, það er þegar við
komum með silfurverðlaun heim af
Ólympíuleikum heyrnarlausra. Ég
þjálfaði handboltaliðið árið 1987 og
urðum við alþjóðlegir meistarar á
móti í Danmörku það árið,“ segir
Tadeusz Jón sem æfði handbolta
allt til fimmtugs.
Hef fest hér rætur
Og lýkur hér þá sögunni af
Tadeusz Jóni Baran - Pólverjanum
sem kom til íslands sem laumufar-
þegi en hefur nú átt heima hér í
meira en þrjátíu ár. „Hér hef ég fest
rætur og búið má segja meira en
helminginn af ævinni og lít á ísland
sem mitt heimaland. Sigurlín Mar-
grét segir stundum að ég sé sakni
Islands meira en hún þegar við
erum á ferðalögum erlendis. Lík-
lega segir það allt um hve íslenska
taugin í mér er orðin sterk."
sigbogi@dv.is
MEÐ FJÖLSKYLDUNNI: „Hér hef ég fest rætur og búið má segja meira en helminginn af ævinni og lít á fsland sem mitt heimaland," segir Tadeusz Jón Baran sem hér er
ásamt Sigurlín Margréti Sigurðardóttur, eiginkonu sinni, og börnum þeirra tveimur, þeim Brynjari Theódór, sem er tæpra níu ára, og Ellen Mörtu sem verður átta ára í
þessari viku.