Helgarblaðið - 19.06.1992, Qupperneq 10

Helgar 10 blaðið
Það er nefnilega vitlaust gefið
Utgefandi: Helgarblaðið hf.
Framkvaemdastjóm:
Ami Þór Sigurðsson
Sævar Guðbjömsson,
Ritstíórar og ábyigðarmenn:
Ami Þór Sigurðsson,
Sigurður Á. Friðþjófsson.
Fréttastjóri:
Guðmundur Rúnar Heiðarsson.
Ritstjóm:
Amar Guðmundsson, G. Pétur
Matthíasson, Hildur Finnsdóttir,
Kristinn Ingvarsson, Sveinþór
Þórarinsson.
Hönnun, umbrot:
Sævar Guðbjömsson.
Auglýsingar:
Svanheiður Ingimundardóttir,
Unnur Ágústsdóttir.
Dreifing og afgreiðsla:
Hrefna Magnúsdóttir og Guðrún
Geirsdóttir.
Heimilisfang:
Síðumúli 37,108 Reykjavík.
Sími á ritstjóm og afgreiðslu: 681333.
Myndriti: 681935
Auglýsingasími: 681310 og 681331.
Prentun: Oddi hf.
Fátt hefur verið jafnmikið í ijölmiðla-
umfjöllun undanfama daga og tillögur Al-
þjóða hafrannsóknaráðsins og Hafrann-
sóknastofnunar um leyfilegan hámarks-
afla á þorski. Svo er að skilja að hrun
blasi við í íslensku efnahags- og atvinnu-
lífi ef ekki verður bragðist við með mikl-
um niðurskurði ríkisútgjalda og kaupmátt-
arskerðingu. Jafnvei hefur heyrst talað um
að hið slæma ástand þorskstofnsins verði
notað til að réttlæta atlögu gegn velferðar-
kerfmu. Gott ef Jón Baldvin á ekki að
hafa notað þetta í slag sínum við Jóhönnu
á flokksþingi krata um síðustu helgi.
Stjómmálamönnum getur vitanlega
ekki lðist að taka á vandamálum af þessu
tagi með slagorðin ein að vopni. Þvert á
móti er nauðsynlegt að hefja endurreisn
atvinnulífsins með markvissum aðgerðum
sem treysta undirstöður atvinnuveganna
og byggðarlaganna í landinu. Þá þarf að
efla rannsóknir og vísindastarf stofnana á
háskólastigi enda góð menntun undirstaða
velferðarog hagsældar. Þorsteinn Pálsson
sjávarútvegsráðherra segir í viðtali við
Helgarblaðið í dag þegar hann er spurður
hvort hin alvarlegu tíðindi í fiskveiðimál-
um verði notuð til að grisja byggðir lands-
ins: „Nei, það er alveg fráleitt að líta á
málið þannig. Þvert á mót er það mín
skoðun að það muni styrkja landsbyggð-
ina og sjávarútvegsplássin þegar fram í
sækir ef okkur tekst að byggja þorskstofn-
inn upp og hitt væri miklu meiri hætta fyr-
ir landsbyggðina ef við gengjum svo nærri
þorskstofhinum að við gætum ekki um
langa framtíð reitt okkur á að draga björg
í bú úr honum. Það eina sem við þurfum
að hafa í huga í þessu frá mínum bæjar-
dyrum séð er að byggja þorskstofninn upp
á nýjan leik.“
Þama tekur sjávarútvegsráðherra tví-
mælalaust skynsamlega afstöðu. Það er nú
mikilvægara en nokkra sinni fyrr að
byggja upp flskstofnana þannig að þeir
geti í framtíðinni skilað okkur betri lífsaf-
komu en hingað til. Sú reynsla sem við Is-
lendingar upplifum nú í tengslum við
þorskstofninn leiðir hugann að auðlinda-
nýtingu okkar yfirleitt. Þessi reynsla
kennir okkur vonandi að við verðum að
umgangast auðlindir okkar af nærgætni og
þá verða langtímahagsmunir að ráða för
en ekki skammtímavinsældir stjómmála-
manna. Það mættu t.a.m. forystumenn AI-
þýðuflokksins hafa i huga þegar þeir tala
nú digurbarkalega um að hraða Fljótsdals-
virkjun því álver sé á leiðinni.
Ekki verður undan því vikist að veraleg
lækkun þjóðartekna í kjölfar minnkandi
afla leiði til spamaðar á ýmsum sviðum.
En þá varðar miklu að við því sé brugðist
með sameiginlegum lausnum. Það þýðir
að samneyslan haldi sínum hlut og vel
það en draga verður úr einkaneyslu sem á
mörgum sviðum hefur verið miklu meiri
en góðu hófi gegnir um langt árabil. Það
er eins og margir Islendingar kunni sér
aldrei hóf í nokkram hlut. Hér á landi era
fleiri bílar, símar (og bílasímar), sjón-
varpstæki, myndbandstæki og fleira á
hverja þúsund íbúa en í flestum ef ekki
öllum öðram ríkjum. Innflutningur á alls
kyns munaði og óþarfa hefur verið látinn
viðgangast á sama tíma og nauðsynleg
læknisþjónusta er skorin niður. Það er tvi-
mælalaust röng ráðstöfun á þjóðartekjum.
Hér þarf svo sannarlega að verða breyting
á með því að kaupmáttur þeirra sem bafa
úr mestu að spila verði skertur en kaup-
máttur hinna efnaminnstu bættur.
Til þess að svo verði þarf annað hvort
að gerast að ríkisstjómin breyti algerlega
um stefnu í velferðarmálum og skattamál-
um eða við þurfum nýja ríkisstjóm. Á
þetta mun reyna á næstu vikum og mán-
uðum. Þjóðartekjur okkar eru með þeim
hæstu í heimi en þeim er augljóslega alltof
misskipt.
ÁÞS
Af hlaupum kvenna
Það er einstakt tækifæri að
fá að skrifa í dálk sem heit-
ir Andstaðan. Eg ætti að
nota tækifærið og andmæla
hundaeigendum sem
nenna ekki að þrífa skítinn
eftir gæludýrin, bílstjórum
sem hafa hvorki tileinkað
sér hægri umferð né al-
menna tillitsemi, áhorfend-
um sem eru síblaðrandi í
leikhúsum og á tónleikum,
reykingafólki, allt of mörg-
um bílum í miðbænum,
hjónafasisma, atlögunni að
velferðarkerfinu, ráðningu
í stöðu þjóðminjavarðar og
algjöru stefnuleysi í mál-
efhum minjasafna. Af nógu
er að taka, en týmið af
skomum skammti. Því
ætía ég að láta mér nægja
að veita þeim mótspymu
sem em orðnir þreyttir og
leiðir á „öllu kvennakjaft-
æðinu".
I dag minnumst við þess að 77
ár eru Iiðin síðan íslcnskar konur
öðluðust kosningarétt. Sú goðsaga
lifir góðu lífi að konum hafi verið
færður sá réttur á silfurfati án þess
að þær hafi beðið um hann eða
jafnvel kært sig um. íslenskir
karlar hafa samkvæmt þessu verið
mjög göfugir, gjafmildir, fram-
sýnir og framtakssamir árið 1915.
Það er leitt að karlkyns afkomend-
ur þeirra hafa hvorki crft né til-
einkað sér þessa góðu eiginlcika. I
dag er því engin björgunarsveit á
ferðinni sem færir konum sömu
laun fyrir sambærileg störf, jöfn
tækifæri til náms og starfa, lcngra
fæðingarorlof, betra velfcrðarkcrfi
og fullt kvcnfrclsi. Við þurfum að
bcrjast fyrir rétlindum okkar rétt
eins og formæður okkar þurftu aö
gera. Slarf þeirra hefur oft og tíð-
um verið vanmctið og saga þeirra
verið þöguð í hel.
I janúar 1906 spyr Bríct Bjarn-
héðinsdóttir í Kvcnnablaðinu
„...Hver eru áhugamál íslenzku
kvennanna?...AIt virðist fara fram
hjá þcim. Ekkcrt mcgnar enn þá
að vckja íslcnzkar konur alment,
af þcirra margra alda dauðamóki."
Ári siðar stofnar Bríet ásamt fjórt-
án öðrum konum Kvenrétlindafé-
lag íslands. Konur í KRI'Í lyftu
grctlistaki á fyrstu árum félagsins.
Þær komu fjórum konum í bæjar-
stjórn strax árið eftir stofnun fé-
lagsins, þær beittu sér fyrir stofn-
un Hásköla Islands og jöfnum
rétti kvcnna til menntunar, cmb-
ælta og námsslyrkja. Og þær
börðust fyrir kosningarétti og
kjörgcngi kvenna. Þær komusl
fijólt að því að ekki var allt fengið
með kosningaréttinum. Baráttan
hélt því áfram á ýmsum vígstöðv-
um og konur era meðal annars
höfundar velferðarkerfisins sem
nú riðar til falls. Skyldi Bríeti
hafa grunað þegar hún stofnaði fé-
lagið að róðurinn yrði svona
þungur? Að félagið kæmi til með
að halda upp á 85 ára afmæli sitt
án þess að sjá fyrir um cndalok
baráttunnar?
Kvenréttindafélagið og Kvenna-
listinn ciga það sameiginlegt með
þorskstofninum að nýliðun er ekki
scm skyldi. Vandamál íslensku
kvennahreyfingarinnar hafa ekki
verið krufin til mergjar. I Banda-
ríkjunum kom nýlega út bók um
bakslagið eða mótspyrnuna gegn
feminisma. Þar heldur höfundur-
inn, Faludi, því fram að konur
hafni feminisma vegna andstöð-
unnar gcgn honum. Andstaðan
felur m.a. annars í sér lúmskan
áróður sem gerir feminisma tor-
tryggilcgan, rangtúlkun á mark-
miðum hans og ýmsar leiðir eru
farnar til að vekja þá spurningu
hjá konum bvort þær vilji í raun
jafnrétti eftir allt saman. Faludi
segir að stanslaus áróður dynji á
konum í kvikmyndum og öðrum
fjölmiðlum um að þær hafi það í
rauii verra en áður. Kvcnfrelsis-
baráttan hafi ekki bætt kjör þeirra
heldur flækt líf þeirra til muna,
þannig að nú séu giftingarlíkur
kvcnna minni, ófrjósemi tíðari,
þunglyndi og drykkjusýki algcng-
ari. Lausnin cr, samkvæmt sjón-
varpsþáltum eins og Á fertugs-
aldri, að fara heim, eignast böm,
baka kökur, gcfa starfsframa upp
á bátinn. Og sjá: öll vandamál
kvenna hcyra sögunni til. Ekkert
er nýtt undir sólinni. Þcgar rætt
var á Alþingi árið 1911 um kosn-
ingarétt kvenna sagði háttvirtur
þingmaður Suður-Múlasýslu með-
al annars: „Það er því cinfalt og
auðsætt, að sérhvað það, sem
dregur huga konunnar frá heimil-
inu, er úr lakari átt, og þarf mikið
gott á móti að koma, ef ábati á að
verða að því.“ Nú er spuminging
hvort við spyrnum við fótum,
vöknum af dauðadáinu og látum
til skarar skríða. Eða látum við
gabba okkur einu sinni enn, flýj-
um í „örugga höfn hjónabandsins"
og verðum hinu nafnlausa vanda-
máli að bráð? Ef Betty Friedan
endist aldur getur hún endurskoð-
að og gefið út aftur Goðsögnina
um konuna. En þarf sagan alltaf
að endurtaka sig?
í stab þess a& hlaupa í
skjól
Systurdóttir min, sem er að
verða tólf ára, hringdi í mig sl.
laugardag í dauðans ofboði. Hún
hélt að Kvennahlaupið væri þann
dag og við að missa af því. Eg
leiðrétti misskilninginn en það
gladdi mig að hlaupið væri orðið
árlegur viðburður í hennar augum.
Undanfarin tvö ár höfum við
stormað í Garðabæ ásamt tveimur
vinkonum hennar og haft gaman
af. I ár bætist litla systir, sem er
tvcggja og hálfs, í hópinn. Nær-
vera hcnnar ætti að veita mér polt-
þétta afsökun fyrir að fara hægt
yfir. Eg er afskaplega lítil íþrótta-
kona og gct ekki einu sinni hlaup-
ið á eftir stræló án þess að mis-
stíga mig og verða lafmóð. Ég
held að vinkonur mínar hafi
strengt þess heit við áramót að nú
skyldi ég stunda einhverja líkams-
rækt. Þær hringdu hver á eftir
annarri og reyndu að draga mig í
hina og þessa tíma. Þær rökstuddu
mál sitt með því að við værum
komnar af léttasta skeiði og fátt
væri betra en góð hreyfing. Það
vildi mér til happs að ég meiddist
á hné og læknirinn sagði mér að
taka því rólega. Innritun var sem
betur fer lokið í fiest námskeið
þegar verkurinn hvarf. Mér leiðist
leikfimi. Saumaklúbburinn dró
mig í eróbikk eitt árið og ég
kvaldist þar í heilan mánuð. Tón-
listin var mér Iítt að skapi, ég sá
ekki leiðbeinandann í kraðakinu,
hvað þá að ég heyrði til hans, bið-
röðin í sturtuna var óendanleg og
ég þoldi ekki að vera með nefið í
handarkrikanum á næstu konu í
þrengsiunum í búningsherberginu.
Ég sá að hinar fimmtíu konurnar
skemmtu sér hið besta en þetta
átti bara ekki við mig. Helst vildi
ég stunda samkvæmisdansa og
kynlíf en hvorugt er skemmtilegt
til lengdar án góðs herra. Ég hef
orðið að láta mér nægja sund, út-
reiðartúr einu sinni á ári, góða
gönguferð í Heiðmörk vor og
haust, auk kvennahlaupsins í
Garðabæ. Ég verð að viðurkenna
að í fyrra horfði ég öfundaraugum
á eftir þeim sem skokkuðu létti-
lega tvo, að ég tali nú ekki um
fimm kílómetra. Sú hugsun flögr-
aði m.a.s. að mér að ég ætti að
vera í betri þjálfun fyrir næsta
hlaup þannig að ég gæti að
minnsta kosti hlaupið fyrstu og
síðustu hundrað metrana. En hin
fögru fyrirheit vora gleymd áður
en bíllinn rann í hlaðið hjá ísbúð-
inni. Ef eitthvað er þá er ég verr á
mig komin líkamlega nú en í
fyrra. Ég ætla þó ekki að láta það
aftra mér og mæti galvösk í
Garðabæinn á morgun. Það er
alltaf gaman að hitta góðar konur
og það verður nóg af þeim þar. Ég
vorkenni þeim sem þola ekki
kvenna- þetta eða hitt og neyðast
því til að sitja heima. Kvenna-
hlaupið er einstakur viðburður,
það gæti meira að segja orðið
upphafið að nýju og betra lífi.
Mætum allar og hlaupum saman,
hver með sínum hlaupastíl.
Helgarblaðið sendir
öllum íslenskum konum
árnaðaróskir í tilefni
kvenréttindadagsins
Föstudagurmn 19. júní