Dagblaðið - 04.12.1975, Blaðsíða 11

Pagblaðið. Fimmtudagur 4. desember 1975.
Bók
menntir
ÓLAFUR
JÓNSSON
langt i land. Hann hafði séð
fjöldann allan af fólki, i þjóð-
búningum Kúrda, i þorpum i
Kirkuk-héraðinu.
En i suðurhluta Iraks er einn-
ig annar hópur fólks — og tilvist
hans hefur verið staðfest af em-
bættismönnum stjórnvalda. bað
eru flóttamennirnir sem snúið
hafa aftur frá tran eftir að frest-
urinn, sem stjórn traks veitti
þeim til að koma heim, rann út i
lok mai.
Pishdari telur að um sé að
ræða rúmlega 50 þúsund
manns. Hver fjölskylda fær 100
dinara (50 þúsund kr.) þar til
henni hefur verið útveguð vinna
i suðri.
Hinir nýju ibúar suðurhluta
traks, Kúrdarnir, eru sagðir
vera aðallega i héruðunum Nas-
riya og Diwaniya. Flestir
stunda landbúnaðarstörf. Aætl-
anir eru uppi um að flytja inn
egypzka bændur til starfa á
þessum svæðum en ekki er vitað
til að sá innflutningur sé hafinn.
Sumir em bættisma nna
stjórnvalda hafa látið I ljós það
álit að Kúrdarnir séu hinir nyt-
sömustu þegnar i nýjum heim-
kynnum sinum þar sem þeir séu
miklu betri jarðræktarmenn en
Arabarnir sem þar voru fyrir.
Aftur á móti virðist vafasamt
hvort landbúnaðarreynsla
Kúrdanna getur orðið að góðu
gagni i svo óliku loftslagi og
landi sem suðurhlutinn er fyrri
heimkynnum þeirra.
Og Barzani gamli: hann er
siður en svo á þeim buxunum að
gefast upp i baráttu sinni fyrir
sjálfstæði kúrdisku þjóðarinnar.
Frá tfmum vopna viðskipta
Kúrda og stjórnarinnar i Bag-
dad. Myndin er tekin i hálendinu
i norðurhluta íraks.
Að sögn ráðherrans hafa allir
þeir, sem fluttir hafa verið,
fengið „rikulega” bættan allan
þann skaða sem þeir kunna að
hafa orðið fyrir við landflutn-
ingana, hvort heldur um er að
ræða land, hús eða eigur.
„Sumir hafa fengið þúsund din-
ara (rösklega hálf milljón
króna) fyrir hús sem kostar að-
eins helminginn af þvi. Sumir
hafa flutt inn i ný hús sem
stjórnin hefur látið reisa. Þeir
hafa ýmist fengið land eða
vinnu á vegum stjórnarinnar,
og þeir, sem hvorugt hafa, njóta
fjárhagsstuðnings hins opin-
bera.”
Bakr Mahmoud Pishdari,
stjórnarfulltrúinn sem hefur
umsjón með iraska Kúrdistan,
hefur einnig rætt „öryggisráð-
stafanirnar”.
Hann segir stjórnina forðast
það af öllum mætti að Kúrdarn-
ir séu áfram i landamærahéruð-
unum, þar sem þeir voru áður.
Hann vill ekki útskýra nánar
hvaða héruð hann á við, en telja
má að það sé við landamæri Ir-
ans og Tyrklands. I báðum þeim
löndum eru Kúrdar fjölmennir.
Astæðan fyrir þessari stefnu
stjórnarinnar i Bagdad er vafa-
laust sú að i landamærahéruð-
unum njóta Kúrdar stuðnings
bræðra sinna handan landa-
mæranna.
Vestrænir fréttamenn hafa
vitnað i heimildir i Bagdad sem
herma að i Khanaqin, nærri
landamærum Irans, séu ekki
nema örfáir Kúrdar eftir. Hinir
hafa verið sendir suður á bóg-
inn. Aðrir heimildarmenn halda
þvi fram að stjórnin vinni skipu-
lega að flutningum Kúrda til
suðurhluta landsins.
Tilgangur þessara fólksflutn-
inga er talinn vera að binda
enda á langvinna deilu um oliu-
svæðin miklu i Kirkuk. Kúrdiski
lýðræðisflokkurinn, undir stjórn
sins aldna höfðingja, Mullah
Mustafa Barzani, lagði á það
rika áherzlu i viðræðum sinum
við stjórnina i Bagdad að Kirk-
uk tilheyrði sjálfstjórnarhéruð-
um Kúrda. Þessi krafa var ein
af aðalástæðunum fyrir þvi að
samningaviðræðurnar fóru út
um þúfur á siðasta ári og bar-
dagar hófust á ný.
Fréttamaður brezka blaðsins
Times segist þess fullviss, að
séu skipulagðir fólksflutningar
raunverulega stefna stjórn-
valda i Irak þá eigi sú stefna
Hví fórstu í þetta leíkhús?
Thor Vilhjálmsson:
FUGLASKOTTtS
isafoldarprentsmiðja hf. 1975.
252 bls.
1 hinni nýju skáldsögu Thors
Vilhjálmssonar er fyrir að fara
reglulegum söguþræði, höfund-
urinn heldur i þetta sinn i heiðri
forna venju um samhengi i per-
sónusköpun, atburðarás, stað og
tima i sögunni. Samkvæmt
þessu má i stystu máli segja um
Fuglaskottis að sagan gerist á
svo sem sólarhring, sögusvið er
ítalia, væntanlega Rómaborg
og nágrenni, aðalpersónur fjórir
islendingar sem berast þar
saman nánast af tilviljun.
Sagan segir þá frá degi og nótt
sem þau eiga saman við gleð-
skap og önnur erindi.
Nýja sagan minnir að þessu
leyti meira á frásagnir Thors
Vilhjálmssonar i Foldu en hinar
fyrri stóru skáldsögur hans,
Fljótt fljótt sagði fuglinn og Óð
bjöllunnar sem orðlagðar urðu
fyrir það hversu óaðgengi-
legar þær væru og ógreiðfært
um þær. Það má vera að hinu
raunsæislega frásagnarefni,
áþreifanlegum efniskjarna i
Fuglaskóttis og Foldu sé þá ætl-
andi eitthvert viðlika hlutverk i
frásögninni og hinum „goðsögu-
legu” frásagnarmynstrum sem
i fyrri sögunum mátti greina að
baki hinu margbreytta mynd-
striða frásagnarefni og stils-
hætti þeirra.
Einnig að þvi leyti tekur
Fuglaskottis i streng með Foldu
•að viða i sögunni er brugðið á
ýkjufengið skop um ýmisleg
kunnugleg samtlðarefni, mann-
gerðir og atburði. Þetta á við
um Ármann söguhetju, is-
lenskan nútima-burgeis sem
staddur er I sögunni i einhvers
konar pólitiskri boðsferö að
skoða hershöfðingja og her-
stöðvar. Honum er lögð i munn
nær upphafi sögunnar harla
kostulega frásögn af kynnum
sinum og skiptum við þessa
höfðingja. Margt það skemmti-
legasta I Fuglaskottis er af
þessu tagi kátlegra útúrdúra og
innskota, svo sem dálitið ágrip
af ameriskri biómynd um hina
merku Rómanoff-keisaraætt frá
Rússlandi og raunir hennar,
sem einnig er eignuð Ármanni,
eða þá frásögn i seinni hluta
sögunnar af morgunverkum
einnar auðdrósar, einhvers kon-
ar alþjóðlegrar tiskufrúr, að þvi
er virðist, sem lögð er i munn
Bernódusi listamanni, málvini
og förunaut Ármanns I sögunni.
En það sem þar gerist er allt á
einhvern hátt tengt þessum
tveimur óliku islendingum, sjón
þeirra og skynjun og reynslu úti
i hinum stóra heimi.
Oft færist lika frásögnin I stil
öfgafengins farsaleiks, þar sem
atvilegerast með miklum hraða,
læst i fáránlega keðju i litsterkri
uppmálandi frásögn, og eru
ýmsir kátlegir sprettir af þvi
tagi I bókinni, svo sem af ferð
þeirra félaga út I sveit með
löndu sinni, Alfeu Magnhildi, að
vitja um barn hennar, eða I
súrreallskum þætti um syrgj-
andi konu og sönginn sem berst
um borgina I seinni hluta sög-
unnar. t þessum og þvllikum
frásögnum nýtur sin til hlítar
hugarflug höfundar og sifrjó
imyndun með miklum ærsla-
brag og áhyggjulausri
skemmtun. Annað mál er svo
vitanlega það hvernig lesandan-
um vinnst að tengja þessi
sundurleitu efni saman innan
ramma frásagnarinnar.
Það eru sem sé engin
ósköp sem „gerast” á hinu bók-
staflega eða raunsæislega frá-
sagnarsviði i Fuglaskottis.
Eins og algengt er hjá Thor
fer sagan mikils til fram
á gildaskálum og glaumbæj-
um, með nokkrum útúrdúr-
um út um götur og torg hins
stóra útlenda staðar. I fyrri
hluta segir frá för þeirra Ar-
manns og Bernódusar ásamt
Alfeu að sækja barnið og kynn-
um við stöllu hennar, Þjóð-
björgu, sem býr með amerisk-
um körfuboltaleikára svörtum,
Sál að nafni, 2ja metra löngum
eða meir. Þau snæöa saman á
veitingahúsi langan og mikinn
hádegisverð með ýtarlegri
uppmálun þess sem fyrir sjónir
ber á þeim stað, samfléttuðum
samtölum og frásögnum þeirra
af sér og sinu lifi.
í seinni hluta greinar frá
alþjóðlegu nætursamkvæmi
sem þau sitja á vegum Bernó-
dusar hjá dularfullum gest-
gjafa, einhvers konar auð- og
listamanni af amerisku negra-
kyni með ættir aftur I Abessiniu,
Wil helm von Wilhelm, prins að
nafnbót, og þvi aðals-, auð- og
listafólki sem safnast saman i
kringum hann. Þar er drukkið
og reykt hass og gott ef ekki
tekið kókain i nefið og talað og
talað og talað, fléttast saman og
vixlast frásagnarefnin og vex
mynd úr mynd, hinn sjónræni
frásagnarháttur sifellt að snú-
ast i uppmálun hugskynjana,
draumheims.
Það er i erindum Armanns að
reyna að heimta að minnsta
kosti barn Alfeu Magnhildar
heim úr óhollu lifi, ef ekki hana
sjálfa. Það tekst honum ekki,
stúlkan vill vera um kyrrt.
Aftur á móti er hin stúlkan,
Þjóðbjörg, á heimleið i sögulok-
in ásamt sinu barni, körfubolta-
leikarinn Sál floginn til Singa-
pore. Þar skiljast leiðir og lýkur
sögunni þar sem rennur upp nýr
dagur að nóttinni liðinni.
Hér á við að tala um sögu-
þráð: þessar manngerðir og
einfalda rás atburða er i Fugla-
skottis notuð til að halda saman
margbreyttu og sundurleitu frá-
sagnarefni i hinum litrika og
myndskrúðuga stilshætti Thors
Vilhjálmssonar sem nú virðist
orðinn honum alveg áreynslu-
laus i sinum sifelldu mynd-
brigðum. Spursmál er bara
hvort áhugi lesanda á þessum
fjórmenningum, burgeis og
listamanni og stúlkunum tveim-
ur, hrekkur til að greiða leið um
sjónarheim sögunnar sem I senn
er svo létt og leikandi dreginn og
virðist á einhvern hátt einkaleg-
ur, ótilkvæmur.
Einhæfni hans er sem sé eins
og áður annar þáttur hins
myndrika, málandi stilsháttar
með öllum sinum sjónhverfing-
um: maður dáist að leikni og
tækni höfundar og undrast um
leið áhuga hans á þvi fólki og
heimi þess sem hann er að lýsa.
Það er engum lesanda láandi
þótt hann taki áður en lýkur
Fuglaskottis undir með Ar-
manni og beini spurningum
hans við Bernódus að höfundi
sjálfum og bókinni.
„Hvi fórstu með okkur hingað
segir Ármann og settist: hvað
ertu að gera með svona fólki?
Hvað græðirðu á þvi? Getur
þetta fólk sagt manni nokkuð?
Sem er ekkert nema hégómleik-
inn? Skuggamyndir. Hreyfan-
legar skuggamyndir. Afskræmt
endurskin af einhverju öðru.
Skripi. Hvað getur það sagt
okkur? Hvað varðar okkur um
það sem höfum náttúrusam-
band. Sem erum komnir af
bændum og fiskimönnum, og
honum Agli Skallagrimssyni
sem var að minnsta kosti mesta
skáld á norðurhveli jaröar...
Ég vildi hitta venjulegt fólk,
segir Ármann: eða þá frábært.
Hvi fórstu með mig hingað I
þetta leikhús? Ég er bara
hreinn og beinn maður að
norðan. Og við erum fróöleiks-
'fúsir þingeyingar enda flestir
skáldmæltir. Við erum ekkert
fyrir gervimennsku. Ég hefði
heldur viljað fara i dýragarð-
inn...
... Eða sirkus þá. Eða þá
bara þar sem hægt er að tala við
fólk sem hlustar á mann. Sem
lifir lífinu. Sem minnir mann
ekki á dauðann. Auðvitað eiga
allir að deyja. En það er óþarfi
að maður sé minntur á það. Það
er óþarfi að vera alltaf að hugsa
um það.”
En kannski megi lika greina
innra samhengi i myndmáli
sögunnar, sifelldri umræðu
hennar um list og listamenn,
manngervingum og sjónhverf-
ingum hennar, hinum sibrugðnu
frásagnar- og myndefnum”.
Sagan gerist um aðfaranótt
al lr aheilag ra messu þegar
dauðir risa úr gröfum og lifend-
ur vitja dauðra: kannski er
tiskuheimur sögunnar einhvers
konar dauðraheimur um leið,
hvað sem burgeis og listamaður
og glaðsinna stúlkur af íslandi
hafa þangað að sækja. Alténd er
leit, leit manns að einhverju, að
sjálfum sér, eins konar leiðar-
stef i sögunni, hvaða svör sem
finnast þar að lokum.
En ekki fer hjá þvi að lesandi
spyrji yfir bókinni hvert hin út-
farna sögutækni Thors
Vilhjálmssonar mundi leiða
hann ef hún beindist að öðrum
viðfangsefnum, kannski
nærtækari myndbreytingum
veruleikans en þvi riki dauðans
og tiskunnar sem hann málar
með svo miklum hagleik i
Fuglaskottis.