Dagblaðið - 09.03.1976, Blaðsíða 11

Dagblaðið. Þriðjudagur 9. marz 1976.
11
N
byssum og engu öðru. Takmark
Maós er að gera Kína að hásæti þar
sem hann getur setið og til þess
verður hann að gera Kína að
herbúðum. Þaðan er kominn
áróðurinn um þriðju heims-
styrjöldina.!’
í ritdómi sovézku fréttastofunnar
Tass segir að kvikmyndin sýni fyrst
og fremst hvernig hópsálinni eru inn-
prentaðar andsovézkar skoðanir og
þær aðferðir sem maóistar noti til
þess að æsa alla upp hvern á móti
öðrum.
Flestir Kínverjanna, sem átt er
viðtal við, eru með andlitin hulin að
einhverju eða öllu leyti. Nokkrir
þeirra segja að ríkisstjórnarmenn hafi
gjöreyðilagt kínverskt efnahagslíf.
,,Allt er á barmi hruns. Þeir ætla að
taka frá okkur síðasta rísbollann,”
segir einn þeirra.
í myndinni má sjá ungan mann
sem þýtur yfir sléttuna á hesti, veif-
andi öllum öngum og húfunni að
auki, unz hann kemst yfir rússnesku
landamærin. ,,Þetta er einn hundr-
aða fióttamanna,” segir þulurinn,
„sem ár eftir ár leggja líf sitt að veði
til þess að fiýja landið.”
Ung móðir af ættbálki Uighuriska
lýsir því hvernig börn hennar voru
tekin af henni og send inn í landið,
— inn á slétturnar.
„Við snerum okkur til kínversku
ráðamannanna og grátbáðum þá að
taka ekki börnin frá okkur. Við stóð
um þarna öll í hóp og biðum eftir
svari. Þá skutu þeir bara á okkur
með vélbyssum. Margir dóu en fieiri
fengu skotsár, jafnvel lítil börn.”
Og enn annað dramatískt atriði.
Þulurinn hefur orðið: „Eftir nokkrar
Kjallarinn
r
Okifur E. Einarsson
í Vísi 20. febrúar sl. birtist grein
eftir Vilmund Gylfason. Fjallar hún
um Alþingi og afstöðu þings og
stjórnar til alvarlegra málefna
líðandi stundar. Ekki leikur neinn
vafi á, að mikið er til í því, sem hann
segir. Ég leyfi mér að birta hér
stuttan kafia úr grein Vilmundar:
„Alþingi er, því miður, orðin
óvirðuleg stofnun. Um margt minnir
hegðan þess á hrunadans Weimar-
lýðveldisins í Þýzkalandi á árunum
milli stríða. Upp til hópa sitja þar
pasturslitlir menn og uppburðarlitlir
hverju sem um er að kenna. Kannski
er það fiokksræðið, kannski hið
ofgerða fyrirgreiðslulýðræði, sem
kallar á Hðlega sendisveina, en menn
lítillar reisnar. Kannski er það hvort
tveggja í einhverjum blöndungi.
Og nú, þegar stjórnarandstaða á
þingi hyggst notá sér kjaradeiluna til
þess að koma ríkisstjórninni frá, þá er
það enn ein áminningin um það,
hversu hugmyndasnauðir þessir
menn eru, hvernig þeir verða að spila
sömu plötuna ár eftir ár, og hvers
vegna sístækkandi hópur fólks snýr
sér undan og vill heldur horfa á
Esjuna en Alþingi.”
Ólafur E.Ei narsson
framkvæmdastjóri

Rússum hefur tekizt að verða sér úti
Maós formanns, Chiang Ching, lék í
um gamlar kvikmyndir sem kona
seint á þriðja áratugnum í Shanghai.
mínútur mun þessi gamli maður, að sjá andlit gamals manns og augu
kennari, verða drepinn.” Við fáum hans lýsa skelfingu og ótta. Umhverf-
r """
Bókasöf n og
/
Frumvarp um „verkefni sveitar-
félaga” er af bandormaættinni og
ekki nýtt fyrirbæri. Ormsóféti sem
þetta hlykkjast gegnum mörg lög,
sem öllum verður að breyta eftir
verkunum ormsins. Frumvarpi þessu
var kastað inn í þing nokkrum dög-
um fyrir jól illa undirbúnu, fiutt til
þess að færa kostnaðarliði frá ríkinu
til sveitarfélaga, alls um 500 millj.
kr. Ekki var haft samráð við sveitar-
stjórnir. Embættismönnum í fjár-
málaráðuneytinu falið að leita uppi
það sem henta þótti til þess að „plata
sveitamanninn.” Tilgangurinn sá að
geta sýnt V2 milljarðs lækkun á fjár-
lögum handa hr. -Mathiesen til að
fiagga með. Ekki króna spöruð,
tilfærsla úr einum vasa í annan.
Þannig er þetta litla og ósjálega
gerviblóm í hnappagat ráðherrans.
Sumum þingmönnum úr strjálbýl-
inu leist ekki sem best á orminn —
eða margfætlu — en gerðust samt
guðfeður umskiptingsins að boði
sinna herra. „Haltu kjafti, hlýddu og
vertu góður,” sagði Káinn.
Steingrímur Hermannsson gagn-
rýndi þó frumvarpið harðlega. Hann
sagði m.a.: „Allt er þetta fálmkennt,
svo ekki sé meira sagt, og sum verk-
efni þess eðlis að það er ekki við það
unandi, að ríkið hætti þar þátttöku í
kostnaði. EINS LIGGUR LJÓST
FYRIR, AÐ SAMBAND
ÍSLENSKRA SVEITARFÉLAGA
HEFUR EKKI LÝST SAMÞYKKI
SÍNU VIÐ FRUMVARPIÐ í NÚ-
VERANDI MYND.”
Skal nú vikið að einum þætti frv.,
algerum niðurskurði ríkissjóðs á
framlögum til almenningsbókasafna.
Lög um alm. bókasöfn á íslandi
voru samin að frumkvæði Bjarna
Benediktssonar þáv. menntamála-
ráðherra og tóku gildi árið 1955. Rétt
er þó að geta þess, að á þingi 1937
var fyrst samþykkt að lestrarfélög
fengju hluta .af skemmtanaskatti.
Nokkur bæjarbókasöfn fengu og um
árabil sérstaka úthlutun á fjárlögum.
Árið 1970 var skipuð nefnd til þess
að semja ný bókasafnslög. í maí 1971
skilaði nefndin nýju frumvarpi til
laga um almenningsbókasöfn.
Mcginkostur þessa frumvarps var sá.
að söfnunum var ætlað rífiegt tillag
úr ríkissjóði til bókakaupa og til
bygginga bókhlaða. En stjórnvöld
höfðu lítinn hug á að koma málinu
fram. Menntamálaráðuneytið lá á
frumvarpinu í þrjú ár.
15. október, á fyrsta starfsdegi þess
þings, sem nú situr, lagði mennta-
málaráðherra frv. fram og fylgdi því
úr hlaði með fallegri ræðu.
Ákvæðin um fjárframlög áttu
vegna mikillar hækkunar að koma til
framkvæmda á þrem árum, fyrst
1976 20 milljónir, 40 millj. 1977 og
síðan 60 millj. kr. á ári.
Dæmi um framlög til nokkurra
bókasafna skv. frumvarpinu miðað
við manntal 1. des. 1974: Kefiavík 2
millj. 169 þús., Akureyri 3 millj. 972
þús., Kópavogur 3 millj. 980 þús.,
Vestmannaeyjar 1 millj. 461 þús.,
Selfoss 1 millj. 153 þús., Sauðár-
krókur 669 þús. og Hvolsvöllur 386
þús. kr. Þá skyldi ríkissjóður greiða
HELMING byggingar- og hús-
búnaðarkostnaðar bókhlöðu.
Nokkrir þingmenn tóku til máls á
eftir Vilhjálmi og lýstu allir yfir
stuðningi við frumvarpið, einn þó
með semingi.
Þá er um það bil þrjár vikur voru
liðnar af þvísa þingi brá Vilhjálmur
ráðherra sér austur fyrir Fjall á góðra
vina fund, kjördæmisþing fram-
sóknarmanna á Suðurlandi. Á fund-
inum, sem haldinn var á Hvolsvelli,
fræddi ráðherrann samherja sína um
ýmis þingmál, m.a. bókasafns-
málið. Um það fórust honum svo
orð:
„Mörg önnur lagafrumvörp lágu
frammi, og sum þeirra endurfiutt á
þessu þingi. Svo er t.d. um frv. um
bókasöfn, sem er mikið hagsmuna-
mál fyrir strjálbýlið, ÞVÍ BÓKA-
SÖFNIN HAFA VERIÐ VAN-
RÆKT OG EKKI FENGIÐ EÐLI-
LEGA FYRIRGREIÐSLU
STJÓRNVALDA (leturbr. greinar-
höf.), nema þar sem sveitarfélögin
hafa rekið málið áfram af dugnaði og
örlæti.”
En hvað skeður? Á svo til sama
tíma og V.H. boðar fagnandi betri
tíð bókasöfnunum til handa sitja
skriffinnar uppi í fjármálaráðuneyti
við þá iðju að eyðileggja frumvarp
menntamálaráðherrans.
Kínverjar: í Sovétríkjunum eru þeir sýndir sem undirokuð og skoðana-
kúguð þjóð.
is hann ganga nokkrir ungir menn og
láta kylfuhöggin dynja á honum.
í síðasta atriði myndarinnar má
sjá þúsundir Kínverja í algjöru upp-
námi í Peking. Þeir bera allt að
4 metra háa styttu af Maó for-
manni og þúsundir handa veifa litlu
rauðu bókinni, sem allir kannast við,
eða Ijósmyndum af formanninum.
Nærmynd er sýnd af Maó og Rúss-
arnir láta hann segja:
„Við verðum að leggja jörðina að
fótum okkar, um sólina getum við
rætt síðar.”
Og þulurinn segir: „Maóistarnir
beittu fortíðina valdi og ætla sér nú
að svíkja nútíðina. Þeir eru dæmdir
til þess að tortímast og því eru þeir
skelfingu lostnir og ráðvilltir handan
óttamúrsins.”
-
bandormur
/
Ég efa þó ekki, að menntamálaráð-
herra mælti af heilindum á lands-
fundi bókavarða 1974, er hann lofaði
að rétta hlut safnanna, og sjálfsagt
líka á Hvolsfundinum í nóv. sl. Það
sem gerst hefur er þetta: Góðviljaður
bóndi og bókavörður í sinni sveit er
„kominn í bland við tröllin.” Mathi-
esen fjármálaráðherra og skriffinnar
hans horfa á lífið gegnum krónugler-
augun sín. Sú hirð álítur bókasöfn
óþörf; þeir sem eiga nóg af krónum
kaupa og lesa bækur ef þeir vilja,
aðrir ekki.
Danir eru meðal þeirra menn-
ingarþjóða sem veita alm. bóka-
söfnum peninga úr ríkissjóði. Þó
lækkaði þessi fjárveiting með lögum
1975 úr 167,2 millj. d. kr. í 117.4
millj. Þessi lækkun olli hörðum
deilum þar í landi. Blaðið Bibliotek
70 birti samtöl við nokkra forstöðu-
menn bókasafna um þetta mál. í
stuttu máli er niðurstaðan þessi:
Nokkur bæjarfélög bæta söfnunum
upp skerðinguna með aukagreiðsl-
um, en víðast hvar verður að draga
úr bókakaupum, stytta þann tíma
sem söfn eru opin og jafnvel segja
upp starfsfólki m.ö.o. samdráttur á
fiestum sviðum. —
Hvað skyldi verða uppi á teningn-
um hér, eftir að fyrirvaralaust er
skorið á framlög ríkisins? Til dæmis
það, að Borgarbókasafn Rvíkur
minnkar bókakaup sín um þriðjung
og svo mun verða um fleiri. Ætla
má, að kaupstaðabókasöfnin reyni að
halda í horfinu þrátt fyrir stóraukinn
reksturskostnað síðustu árin. Bóka-
söfn í kauptúnum, héraðsbókasöfn og
ýmis önnur söfn, hafa mörg barist í
bökkum og viðbúið að sum þeirra
leggi upp laupana.
Fjárveitingar úr sýslusjóðum hafa
víðast hvar verið skornar við nögl og
lítið hefur ríkisstyrkurinn bætt úr
skák. Bókasafnslögin hans Vilhjálms
hefðu gerbreytt stöðu þessara safna.
Þá má enn nefna, að sum safn-
anna eru vart starfshæf vegna lélegs
húsnæðis, hafa verið og eru „oln-
bogabörn fiestra sveitastjórna og
ríkisvalds,” eins og bókafulltrúi segir
í Bókasafnstíðindum 1973. Hann
lýsir ástandinu svo, en hann er starfs
síns vegna gagnkunnugur málinu:
„Ekki verður með sanni sagt, að
Kjallarinn
Haraldur Guðnason
stjórnvöld hér á landi hafi áttað sig á
mikilvægi almenningsbókasafnsins.
Heil bæjar- og borgarhverfi eru
skipulögð og reist án þess að rætt sé
um bókasafn, hvað þá að því sé
ætlaður viðhlítandi staður. Með
bókaþjóðinni hefur almenningsbóka-
safnið víðast hvar verið olnbogabarn
stjórnvalda. Hefði ekki til komið
lifandi áhugi vökulla einstaklinga
víðs vegar um byggðir landsins væri
ástandið í bókasafnsmálum vægast
sagt fyrir neðan allar hellur. Má
raunar segja, að víða sé það ekki á
marga fiska, ef frá eru taldir nokkrir
stærstu kaupstaðirnir.” —
Með samþykkt „bandormsins” er
stigið skref afturábak í menningar-
málum.
Bókasöfnin í landinu þurfa nú að
auka bókakaup en ekki minnka,
vegna þess að útlánin stóraukast.
Samþvkkt VII. kafia laganna (um
alm. bókasöfn) er tilræði við al-
menningsbókasöfnin í landinu.
Forsvarsmenn fiestra almennings-
bókasafna á Suðvesturlandi og víðar
héldu fund um miðjan febrúar. Á
þeim fundi var þessari aðför
mótmælt einróma og skorað á alþingi
að samþykkja frumvarp mennta-
málaráðherrans óbreytt.
Haraldur Guðnason
bókavörður,
Vestmannaeyjum.
-
/ V