Dagblaðið - 18.06.1976, Blaðsíða 10

10
DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 18. JÚNl 1976.
frfálst, úháð dagblað
Utgefandi Dagblaðiðhf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
Fréttastjóri: Jón Birjíir Pétursson. Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason. Aðstoðarfrétta-
stjóri: Atli Steinarsson. íþróttir: Hallur Sþnonarson. Hönnun: Jóhannes Reykdal. Handrit
Ásgrimur Pálsson.
Blaðamenn: Anna Bjarnason. Ás^eir Tómasson. Berglind Ásgeirsdóttir. Bragi Sigurðsson,
Erna V. Ingólfsdóttir. Gissur Sigurðsson. Hallur Hallsson. Helgi Pétursson. Jóhanna Birgis-
dóttir. Katrín Pálsdóttir, Kristín Lýðsdóttir. Ólafur Jónsson, Ómar Valdimarsson. Ljósmynilir:
Arni Páll Jóhannsson, Bjarnleifur Bjarnleifsson, Björgvin Pálsson, Ragnar Th. Sigurðsson
Gjaldkeri: Þráinn Þorleifsson. Dreifingarstjóri: MárE.M. Háíídórsson.
Áskriftargjald 1000 kr. á mánuði innanlands. 1 lausasölu 50 kr. eintakið.
Ritstjórn Síðumúla 12. simi 83322, auglýsingar, áskriftir og afgreiðsla Þverholti 2, sfmi 27022.
Setning og umbrot: Dagblaðið hf. og Steindórsprent hf., Ármúla 5.
Mynda- og plötugerð: Hilmir hf., Sfðumúla 12. Prentun: Árvakur hf., Skeifunni 19.
Þeir borgi sin n kostnoð
Greinileg merki breyttra
viðhorfa til fjármála varnarliðsins
hafa verið á lofti undanfarnar
vikur. Almenningur hefur
fjarlægzt stjórnmálaforingja sína
og krefst þess ófeiminn, að
varnarliðið verði látið borga fyrii
aðstöðu sína hér á landi.
Þessi eindregna afstaða hefur komið skýrt
fram í skoðanakönnun Dagblaðsins. Þar vildu
70% manna, að gjald yrði tekið, en aðeins
tæplega 20% voru því andvígir, auk þess sem
um 10% voru óráðnir. Svo eindreginn
meirihluti sem þessi er sjaldgæfur í skoðana-
könnunum.
Stjórnmálamenn hafa ekki tekið undir
sjónarmið almennings að fullu. Sumir þeirra
hafa stungið upp ámillileiðum,en þeir eru mjög
fáir, enn sem komið er. Dagblaðið hefur lagzt á
sveif með þeim, sem vilja fara millileiðir í
þessu viðkvæma og mikilvæga máli.
Við höfum haldið því fram, að varnarliðið og
starfsmenn þess eigi framvegis ekki að njóta
núgildandi fríðinda. Greiða beri tolla og
söluskatt af innlendri og erlendri vöru og
þjónustu á Keflavíkurflugvelli eins og annars
staðar á landinu. Þá greiði starfsmenn varnar-
liðsins skatta og útsvör til íslenzkra yfirvalda
til jafns við íslendinga sjálfa, eins og aðrir
útlendingar verða að gera, sem starfa hér á
landi.
Við höfum haldið því fram, að varnarliðið
taki ekki nægan þátt í ýmsum kostnaði við
eflingu varnarmáttar þess. Það hafi meiri hag
af nýrri flugstöð á Keflavíkurflugvelli en fram
komi í þátttöku þeirra í kostnaði við hana.
Ennfremur þurfi varnarliðið á að halda
alþjóðlegum varaflugvelli á Egilsstöðum. Og
loks hafi varnarliðið margvíslegan hag af
eflingu varanlegrar vegagerðár á löngum vega-
lengdum hér á landi.
Svipaðar hugmyndir en þó varfærnari hafa
komið opinberlega fram hjá þingmönnunum
Gunnari Thoroddsen, ráðherra Sjálfstæðis-
flokksins, og Benedikt Gröndal, formanni
Alþýðuflokksins.
Hugmyndin að baki þessara millileiða er sú,
að feta ekki í fótspor Tyrkja, Grikkja og
Spánverja,sem taka beint leigugjald fyrir hinar
bandarísku herstöðvar í löndum þeirra.
Fremur verði tekið mið af Norðmönnum, sem
láta Atlantshafsbandalagið verja gífurlegum
fjárhæðum til ákveðinna vega, er skipta máli
fyrir varnargetu bandalagsins. Þeir mundu
heldur aldrei láta sér detta í hug að veita
útlendingum þau tolla- og skattfríðindi, sem
hér tíðkast.
Millileiðirnar byggjast ekki á þeirri skoðun,
að varnarliðið sé íslendingum gagnslaust. En
þær byggjast samt á þeirri skoðun, að hagur
Bandaríkjanna af varnarliðinu sé margfalt
meiri en hagur okkar og að hagur Atlantshafs-
bandalagsins sé einnig meiri en okkar.
Þeir, sem enn eru fastir í gömlu gjafasjónar-
miðunum, kalla aðra landsölumenn og
aumingja, sem kikni undan erfiðleikum. En
það hefur greinilega komið í ljós, aö allur þorri
almennings kippir sér ekki hið minnsta upp við
slíkar uppnefningar.enda bera þær í sér
vonleysi rökþrota manna.
/■
Watergate:
HVAR ERU ÞEIR NÚ?
Bergmál atburðanna, er
leiddu til Watergate-
hneykslisins, hefur heyrzt 1
gegnum allar framboðsræður í
forkosningabaráttunni í Banda-
ríkjunum. Er kosninga-
baráttunni var að ljúka fyrir
hálfum mánuði, varð einn at-
burður til þess að minna fólk á
sk.elfingartímabilið, sem flestir
vildu reyna að gleyma.
Martha Mitchell, yfirgefin
eiginkona John Mitchell, fyrr-
um dómsmálaráðherra í ríkis-
stjórn Richard Nixcns, lézt, 57
ára gömul úr sársaukafullu
beinkrabbameini.
Þessar fréttir komu i kjölfar
annarra atburða, sem ótvírætt
minntu fólk á Watergate í
kosningabaráttunni. Bókin
,,The Final Days“ eftir
blaðamennina Woodward og
Bernstein kom út á svipuðum
tlma og sýningar hófust á kvik-
myndinni „All the Presidents
M.en.“
Sumir frambjóðenda
demókrata I forkosningunum
eins og t.d. Jimmy Carter,
hafa tekið afstöðu til málsins á
sinn hátt. „Ef ég verð einhvern
tlma ber að lygum, skuluð þið
ékki greiða mér atkvæði,“ segir
hann.
í herbúðum repúblikana
hafa menn hins vegar viður-
kennt, að sakaruppgjöf Nixons
eigi eftir að hafa mikil áhrif á
kosningabaráttuna I forseta-
kosningunum sjálfum.
Á meðan á öllu þessu
stendur, hafa þeir, sem féllu
með ríkisstjórninni reynt að
endurskipuleggja líf sitt.
Nokkrir þeirra hafa eða eru að
skrifa bækur. Sumir þeirra
hafa snúið sér að trúmálum og
einn þeirra hefur vakið
athygli sem rósaræktarmaður.
r
Og svona hafa þeir það I dag, —
mennirnir, sem fremst stóðu, er
hulunni var svipt af myrkra-
verkunum I Washington:
Richard Nixon forseti
Frá því að hann sagði af sér I
ágúst 1974, hefur hann búið I
San Clemente I Kaliforníu, sem
eitt sinn var sveitasetur forset-
ans. Hann hefur unnið að
endurminningum sínum og að
viðtali við David Frost I fjórum
hlutum.
Þegar hringt er til skrif-
stofunnar I San Clemente,
svarar konurödd: „Skrifstofa
Nixons forseta." Slðan segir, að
enginn geti fengið að tala við
hann beint.
Hins vegar getur fólk fengið
að skilja eftir nafn sitt og síma-
númer. Engin trygging er gefin
fyrir þvl, að forsetinn muni
hringjá.
Kunnugir segja, að Nixon
hafi verið mjög þunglyndur
undanfarnar vikur vegna
frásagna Woodwards og
Bernsteins' um hjónabandsmál
hans, og mikinn drykkjuskap á
síðustu dögum hans I embætti.
Spiro Agnew, varaforseti
Hann gekk úr Nixon-
stjórninni árið 1973 eftir að
hafa viðurkennt eitt brot á
skattalögum. Síðan hefur hann
starfað sem ráðunautur banda-
rískra fyrirtækja, er eiga
viðskipti erlendis. Hann hefur
ritað skáldsögu, „The Canfield
Decision,“ er fjallar um frama-
gjarnan varaforseta, sem fús er
að gera allt til þess að verða
forseG
John Mitchell dóms-
mólaróðherra
í janúar sl. var hann dæmur
fyrir fimm atriðið er vörðuðu
meinsæri og réttarfarslegar
tafir vegna Watergate-
innbrotsins og hlaut 30 mánaða
til átta ára fangelsisdóm. Hann
hefur áfrýjað stöðugt og býr
enn I New York.
Tíu dögum áður en kona
hans, Martha, lézt, var honum
gert að greiða henni til baka
meðlög, að upphæð 20 þúsund
dollarar Lögfræðingur hans
sagði þá, að hann ætti ekki
svo mikla peninga og byggi I
skjóli vina sinna I
leiguhúsnæði.
H.R. Haldeman,
yfirmaður starfsliðs
Hvíta hóssins
Enda þótt hann hafi hlotið
dóm fyrir meinsæri og réttar-
farslegar tafir og hlotið sama
dóm og John Mitchell.býr hann
I Los Angeles, þar sem á-
frýjunarréttur á að skera úr um
það, hvort hann þarf að sitja
inni einhvern hluta þessa tíma.
Til þess að láta tímann líða,
reynir hann að skrifa bók um
Hvíta hús Nixons.
Enn sem komið er hefur
hann engan útgefanda að
bókinni og engan titil og þess
vegna enga fyrirframgreiðslu
til þess að hafa upp I lög-
fræðikostnað sem nú er um 40
milljónir. „Og mælirinn er enn
I gangi," sagði hann fyrir
skömmu. „Hins vegar á ég 13
rósarunna og ég borða
morgunmat, hádegisverð og
kvöldverð."
Eftirtekt vakti I vetur
samkoma sem nokkur ung ljóð-
skáld efndu til I Háskólabíói.
Það bar ekki á öðru en
áheyrendur fylltu húsið, og vel
það, og sátu þá margir á
göngum og gólfi. Og þar var
hlustað með athygli á það sem
skáldin höfu fram að færa og
máli þeirra oft tekið með
fögnuði, lófaklappi og hlátrum
ef þau reyndust vera fyndin.
Síðan þetta var skilst mér að
sami skáldahópur hafi flutt
dagskrárefni sitt á nokkrum
stöðum úti á landi, vlðast hvar
við viðllka góðar undirtektir.
Hvernig skyldi nú standa á
þessu? Hefur ekki I mörg ár
verið haft fyrir satt, að I fyrsta
lagi vildi enginn lesa það sem
ungu skáldin væru að bera sig
að yrkja, en I öðru lagi skildi
enginn hvað þau vildu sagt
hafa þótt menn reyndu að lesa
það? Og þessa skoðun hafa
menn svo stutt röksemdum um
hróplega litla sölu á nýjum
ljóðabókum, einkum ljóðum
ungra höfunda — enda væri
ekki til neins að prenta og gefa
út það sem enginn vildi kaupa
eða lesa. Skyldi nú eitthvað allt
I einu hafa breyst? Eru það þá
skáldin og skáldskapurinn?
Eða kannski lesendur og
áheyrendur þeirra?
í öllu falli skýtur eitt og
annað skökku við I þessum
skoðunarmáta. Þótt hver hafi
eftir öðrum að „enginn lesi
ljóð“ nútildags, er það samt svo
að ljóðaútgáfa hefur jafnan
verið nokkuð mikil hér á landi,
og farið greinilega vaxandi með
breyttum útgáfusniðum: til-
komu nýrrar fjölritunartækni,
aukinnar eigin útgáfu höfunda,
bóksölu utan venjulegra bóka-
verslana. Síðasta ár sem ég
þekki tölur um ,1974, komu út
nær 50 ljóðabækur, rúmt 30
þeirra frumort ljóð I fyrstu
útgáfu, og þar af minnsta kosti
þriðjungur fyrstu ljóð höfunda
sinna. Þetta hlutfall held ég
raunar að stundum hafi verið
hærra: að af nýjum ljóðum I
fyrstu útgáfu sé stundum allt
að því helmingur þeirra
byrjunar- og æskuverk.
Það segir sig nú sjálft að ekki
Hvernig skal
Ijóð kveða?
hafa allir þessir höfundar né
bækur þeirra mikinn skáld-
legan metnað eða verðleika
fram að færa. Af mörgum
þeirra fer sjálfsagt ekki fleiri
skáldskaparsögum. En allténd
er öll þessi æskuljóðaútgáfa til
marks um skáldskaparáhuga á
meðal ungs fólks sem varla er
ætlandi að einskorðaður sé við
þá eina sem yrkja sjálfir. Og
það var þessi „duldi áhugi“ á
nýjum skáldskap sem svo skýrt
og skemmtilega kom fram á
samkomunni I Háskólabíói I
vetur — og verður hún kannski
minnisstæðari hans vegna en
dagskrárefnisins, þótt margt af
því væri vissulega ágætlega
áheyrilegt.
Geymt en ekki gleymt
Einnig I fyrra kom út fjöldi
ljóðabóka, kannski jafnmargar,
þegar allt er samantalið, og
1974. En hér var svo sem ekki
ætlunin nema að nefna
fljótlega nokkrar bækur sitt af
hverju taginu, sem aí
einhverjum ástæðum varð
ógetið 1 vetur. Hvernig sem
dómar að endingu ráðast um
skáldlegt gildi eða verðleika
þgirra eru bækur þessar
allténd til marks um skáld-
skaparáhuga, bókmenntaiðju
eins og hún gengur og gerist á
meðal áhugasamra, bókvanra
lesenda ljóða. Endanlega eru
þessi ljóð kannski einkum
heimildir um höfunda sína.
Þetta á í öllu falli við um
ljóðabækur tveggja þjóðkunnra
manna sem út komu í haust,
Símonar Jóh. Ágústssonar
prófessors og Helga Sæmunds-
sonar ritstjóra. Símon
Jóhannes gaf út æskuljóð sin
frá árunum 1926—36: Gleymd
stef en geymd (Aimenna
bókafélagið, 87 bls.) Og það
sýndi sig að Helgi Sæmunds-
son, sem lengi hefur verið
áhrifamaður á bókmennta- og
aðra menningarpólitík, og var
um skeið atkvæðamikill
bókmenntagagnrýnandi, að
hann hefur ekki lagt af ljóða-
gerð þegar æskuljóð hans
birtust fyrir 30 árum eða þaðan
af fyrr. Ljóðin I Sunnan I móti
(Almenna bókafélagið, 63 bls.)
eru tímasett 1937-1975.
I ljósinu af þessum tíma-
setningum má þá kannski lesa I
bókum þeirra Símonar og
Helga einhvers konar yfirlit,
eða registur, algengra
ljóðrænna tilfinninga- og
annarra áhugamála, yrkisefna
og aðferða undanfarna hálfa
öld, eða þaðan af lengri tima.
Svo mikið er víst að bók
Simonar spannar furðu vltt svið
efnis og aðferða, allt frá
reglulegum ættjarðar- og átt-
hagaljóðum I 19du aldar stll til
lífspekilegra íhugunarljóða 1
frjálsu formi. Gleymd stef en
geymd voru ort á tímum Daviðs
og Tómasar, og sjálfur er
höfundur þeirra af sömu kyn-
slóð og þeir. Það má lika viða I
bókinni, efni og brag greina
anda og hugblæ þessara tíma og
kynslóðar I skáldskap. En samt
sem áður er það andi og návist
Einars Benediktssonar sem
sterkastan svip setur á
æskuljóð Símonar Jóh. Ágústs-
sonar, orðfæri, stílshátt og hug-
myndir, óviðmælanleg
fyrirmynd hans að baki ýmis
legum tilraunum með efni og