Dagblaðið - 18.01.1977, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 18. JANÚAR 1977.
11
Clifford, sem nú er lögmaður
í Washington, sagði í ræðu ný-
lega, að embættismenn í utan-
ríkisráðuneytinuhefðuneitaðað
vetja við fyrirskipunum frá
Hvíta húsinu og að utanríkis-
ráðuneytið hefði vísvitandi
reynt að koma í veg fyrir skipt-
ingu Palestínu. Truman varð
æfur, er hann komst að þessu
og sagði m.a.,- að ráðuneytið
hefði reynt að gera hann að
• „svikara og lygara“.
í ræðu sinni, sem Clifford
hélt á fundi með félögum í
bandaríska sagnfræðifélaginu,
fjallaði hann um þessa áður
óþekktu atburði. Segja sumir
söguskýrendur að upplýsing-
arnar komi heim og saman við
skoðun margra, að Truman hafi
tekið þessa stefnu í málefnum
Miðausturlanda til þess að
tryggja sér atkvæði kjósenda af
Gyðingaættum í kosningunum
árið 1948.
„Truman var mjög reiður út
af þvi, sem hann nefndi stöðuga
andspyrnu gegn tillögum hans í
utanrikisráðuneytinu," sagði
Clifford m.a. i ræðu sinni.
„Hann var æfur yfir seinagang-
inum og að síðustu þeirri sögu,
er komið var á kreik að hann
væri aðeins að tryggja sér at-
kvæði með stefnu sinni.“
Án vitundar Trumans
reyndu embættismenn í utan-
ríkisráðuneytinu að breyta
skiptingaráætlun fyrir
Palestínu, sem verið var að
fjalla um í einni af nefndum
Sameinuðu þjóðanna, með því
að taka Negev-eyðimörkina út
af svæðinu, sem átti að verða
landsvæði Gyðinga eftir skipt-
inguna. Truman komst að þessu
og gat breytt því, að höfðu sam-
ráði við Gyðingaleiðtogann
Chaim Weizman.
Til þess að koma í veg fyrir
stuðning Bandaríkjamanna við
áætlun um skiptingu reyndu
embættismenn í utanríkisráðu-
neytinu að koma þeirri sögu á
kreik, að Gyðingarnir í Palest-
ínu væru útsendarar kommún-
ista.
Samkvæmt minnismiðum
Cliffords, sagði einn embættis-
mannanna að koma ætti í veg
fyrir stofnun Ísraelsríkis á
þeim grundvelli, að „út-
flutningur Gyðinga frá Sovét-
ríkjunum getur orðið til þess,
að kommúnískt ríki verði
stofnað í suðausturhluta Mið-
jarðarhafslanda."
t marzmánuði árið 1948 gekk
þetta svo langt, að sendiherra
Bandaríkjanna hjá Sameinuðu
þjóðunum, Warren Austin,
sagði í ræðu sem hann flutti á
fundi Öryggisráðsins að réttast
væri að hætta við hugmynd-
irnar um skiptingu Palestínu
og stofna heldur sérstakt
verndarríki Sameinuðu þjóð-
anna í Palestínu. Þetta var hug-
mynd sem alls ekki sam-
ræmdist stefnu Trumans. Ræða
Austins hafði verið samin í
deild utanríkisráðuneytisins,
sem fjallaði um málefni Mið-
austurlanda og Afríku.
„Allt fram á þennan dag man
ég eftir ringulreiðinni og
óánægjunni, sem skaut upp
kollinum, er verndarríkið bar
fyrst á góma,“ sagði Clifford.
„Forsetinn fyrirskipaði mér að
finna út, hvernig þetta hefði
getað gerzt. Hann sagði: „Ég
fullvissaði Chaim Weizman um
að við. værum fylgjandi skipt-
ingu óg myndum standa við
það. Nú heldur hann auðvitað,
að ég sé réttur og sléttur lyg-
Harry Truman: Allt var gert
til þess að reyna að koma i veg
fyrir stefnu hans í málefnum
Miðausturianda.
ari“.“
I ræðu sinni gat Clifford þess
ennfremur, að hann hefði kom-
izt að því, að bæði George C.
Marshall utanríkisráðherra og
George Marshall: Vissi um
seinaganginn í utanríkisráðu-
neytinu.
aðstoðarutanríkisráðherrann,
Robert Lovett, hefðu vitað um
þessar tilraunir til að breyta
stefnu forsetans um framtíð
Ísraelsríkis.
„VID ERUM AÐ HRAPA
FRAM AF BRÚNINNI”
skipulags, sem verðbólgan elur
af sér og svo mjög hefur verið
til umræðu í fréttamiðlum
landsins. Alls konar auðgunar-
brot aukast, svo og annað mis-
ferli með fjármuni. Ráðstöfun
lánsfjár sætir meiri gagnrýni,
enda má oft með réttu líta á
lánsfé, sem lánað er til lengri
tíma með föstum vöxtum, að
hluta sem hreina gjöf vegna
verðbólguáhrifanna. Við þessar
aðstæður eykst tortryggni milli
manna og stétta, og mjög er
auðvelt að rugla dómgreind al-
mennings og skapa algjört
stjórnleysi. Hér er ekki verið að
fara með neinar getgátur eða
eitthvað alíslenskt fyrirbrigði,
sem aðrar þjóðir ekki þekkja.
Engin sjálfstæð þjóð í heimin-
um í dag hefur getað staðist
óðaverðbólgu, nema með því að
stöðva hana á skömmum tíma,
án þess að glata lýðræðinu og
láta völdin í hendur einræðis-
afla, hvort sem það er kallað
herstjórnir eða alþýðuveldi.
Nær öll ríki Suður-Ameríku
hafa glatað lýðræðinu á síðustu
árum, og er orsökin ótvírætt
óðaverðbólgan og röskun efna-
hagsmála.
Er núverandi Nóbelsverð-
launahafi í hagfræði, Fried-
man, veitti verðlaununum við-
töku varaði hann í ræðu sinni
við verðbólgunni og þeirri
hættu sem henni væri óhjá-
kvæmilega fylgjandi, þ.e. að
lýðræðið væri í hættu og þá um
leið réttur manna til þess að tjá
sig og frelsið til athafna skert
að sama skapi eða háð þeim
sem með völdin fara á hverjum
tíma.
Er núverandi ástand er
skoðað og haft í huga hin stór-
aukna skuldasöfnun erlendis er
engin furða þó spurt sé hvort
við getum forðað fjárhag okkar
frá upplausi vegna verðbólgu-
vandamálanna. Aðeins með
samstilltu átaki og gagn-
kvæmum skilningi er það hægt
en vandinn vex með ári hverju
ef þróunin breytist ekkert.
Núverandi ríkisstjórn hefur
því miður ekki tekist að ná
fram þessari samstöðu eða
tekið á þessum málum með
nægjanlegri festu. Virðist hafa
skort frumkvæði og aðhald í
sínum eigin gerðum til þess að
fá fram breytingar í þessa átt
og ekki tekist heldur að gera
þjóðinni grein fyrir hvert
stefnir, ef ekki tekst að snúa
við á þessari óheillabraut sem
við stefnum óðfluga inn á bæði
vitandi og óvitandi.
Alþingi og
þrýstihópar
sérhagsmuna
t gagnmerkri grein í Dag-
blaðinu þann 10. nóv. sl. ræðir
Ingvar Gíslason alþingismaður
þessi mál af mikilli hreinskilni
og setur fram sín sjónarmið.
Dregur hann enga dul á þá
skoðun sína, að varast beri þá
þróun sem virðist vera stöðugt
meir ríkjandi, að þrýstihópar
sérhagsmuna ráði meira ferð-
inni en Alþingi og ríkisstjórn.
Oft á tíðum geti þessir aðilar
eyðilagt með aðgerðum sínum
allar ráðstafanir viðkomandi
aðila til úrbóta. Varar hann
þannig við þessari valddreif-
ingu, sem hafi fyrst og fremst í
för með sér að allar efnahags-
ráðstafanir eru dæmdar til þess
að verða seinvirkar, ófullnægj-.
andi og fálmkenndar.
t þeim umræðum sem nú
eiga sér stað um breytta
stjórnarskrá sé aðalatriðið að
komið sé á virku stjórnarfari,
þannig að stjórnvöld geti beitt
skjótum, samvirkum og mark-
vissum aðgerðum I stað þess
valdleysis sem fyrst og fremst
megi rekja til of mikils valds
þrýstihópa og sérhagsmuna-
hópa. Þessi sjónarmið eru vita-
skuld athyglisverð. Ég vil
benda á að allt of lítið er gert að
því hér á landi að stjórnmála-
menn__ræði vandamálin út frá
þeim sjónarmiðum sem snerta
sjálfan grundvöll stjórnarfars-
ins. Það er staðreynd í dag, að
þrýstihópar hafa meiri áhrif á
stjórnmálin en nokkurn tíma
fyrr, bæði hér og erlendis og
eru ýmsar aðstæður mjög hag-
stæðar fyrir slíka þróun. A viss-
an hátt er ábyrgð einstaklings-
ins vikið til hliðar og þess í stað
reynir hann að ná rétti sínum í
gegnum samtök, hvort heldur í
stéttarfélagi eða hagsmunasam-
tökum. Forystumenn þessara
samtaka verða siðan að sýna
hvað í þeim býr með því að ná
fram sem mestu af þeim
kröfum og áhugamálum sem
háværast er hrópað um og
reynslan er sú, að þeim er fljót-
lega sparkað, ef of lítið ávinnst
á þessu sviði. Það er því ekkert
óeðlilegt, að Alþingi og ríkis-
stjórn séu stöðugt undir þrýst-
íngi frá þessum aðilum, en vita-
skuld verður að gæta hér hófs
og valdið á að vera endanlega
hjá Alþingi. En því miður
virðast ekki allir þingmenn
skilja það og verða meira eða
minna leikbrúður sterkra
þrýstihópa og hefur Alþingi
þannig misst völd sín vegna
innri veikleika frekar en að hið
raunverulega vald hafi verið
tekið frá því.
Það kann að vera að löng
hefðbundin venja geti breytt
þessum valdahlutföllum í fram-
tíðinni en þá verða líka al-
þingismenn að gera sér grein
fyrir hvort aðalábyrgðin á
þeirri skipan liggi ekki einmitt
hjá þeim sjálfum. Tökum hér
örfá dæmi til þess að skýra mál
þetta betur. Það virðist vera
engum takmörkum háð, að al-
þingismenn geti flutt tillögur
um aukin útgjöld fyrir ríkis-
sjóð, þvl þeir þurfa ekki einu
sinni að gera grein fyrir hversu
mikið megi ætla að það kosti
ríkissjóð ef tillagan er sam-
þykkt, hvað þá að gera grein
fyrir hvernig fjármunanna
skuli aflað. Af þessum sökum
flytja nær allir þingmenn við
afgreiðslu fjárlaga tillögur um
aukin útgjöld einmitt í þeim
málaflokkum sem þeir hafa
helst unnið að, eða um aukið fé
til þess kjördæmis er þeir koma
frá og er hvort tveggja mjög
mannlegt. Þessi, oft á tíðum
hvimleiði, tillöguflutningur er
þó ekki aðeins bundinn við af-
greiðslu fjárlaga því samkvæmt
nýjustu fréttum frá Alþingi í
vetur eru slíkar tillögur jafnvel
fluttar utan dagskrár til þess að
fá þær ennþá betur auglýstar í
fréttamiðlum landsins. Það er
því engin furða þótt fjárlög
hækki hér meir en þekkist í
nokkru vestrænu ríki og mun
heldur hvergi vera búið eins
illa um hnútana í þessum efn-
um og hér. Hér hefur Alþingi
með slæmri venju og innra
aðhaldsleysi hleypt af stað
skriðu sem það ræður síðan
ekkert við.
Annað dæmi mætti rekja sem
snýr að umræðum um van-
traust á ríkisstjórn sem
venjulega hefur nokkurn að-
draganda á Alþingi. Stjórnar-
andstæðingar setja þessar um-
ræður á svið með ekki löngum
millibilum. Úrslit slíkra van-
trauststillagna eru eðlilega ráð-
in löngu fyrirfram. I fjölmörg-
um vestrænum lýðræðisríkjum
hefur myndast sú venja, að
ekki er hægt að bera fram van-
traust á rikisstjórn, nema fyrir
liggi örugg vissa fyrir annarri
starfshæfri ríkisstjórn sem
hefði meirihluta Alþingis á bak
við sig. Eru slík vinnubrögð
vissulega lýðræðislegri og
mynda sterkarU .stjórnarfárs-
legri grundvöll og mundi jafn-
framt gera stjórnmálin ábyrg-
ari og traustari. Það er þvi
Alþingi sjálft og störf þess svo
og störf ríkisstjórnar sem geta
valdið úrslitum um það, hvort
þeir aðilar ráði eða þrýstihópar
og sérhagsmunahópar í fram-
tíðinni.
Dómsvaldið
verður að vera
sjólfstœtt og óhóð
Dómsvaldið er þriðja aðalafl-
ið í valddreifingunni og sjálf-
stæði þess eitt aðalgrundvallar-
atriði fyrir alla framtíð og vel-
ferð landsins. Dómsvaldið
verOur að vera óháð hinum
stjórnmálalegu átökum. Með
lögum skal land byggja var hið
forna kjöror%ð Islendinga.
En allir vita að tið lögbrot og
lítilsvirðing landsmanna á lög-
um og rétti manna getur á stutt-
um tíma gjöreyðilagt allt lýð-
ræði og frelsi. Einkalíf manna
og kvenna verður í hættu og
upplausn blasir við. Hér er
þetta sérstaklega rætt vegna
þess að verulega hefur borið á
aukinni afbrotahneigð og rétt-
ur fólks fyrir borð borinn meir
nú en tíðkast hefur um langt
skeið. I þessu sambandi hefur
aukin verðbólga haft veruleg
áhrif til hins verra og er ég
fullviss um það, að þeir veik-
leikar verða ekki viðráðanlegir
nema draugur verðbólgunnar
verði kveðinn niður. Dóm-
stólarnir hafa ekki aðeins það
hlutverk að tryggja rétt þegn-
anna, heldur einnig að skýra
lögin. Mörg af mikilvægustu
réttindum okkar hafa áunnist
vegna túlkana dómstóla á lög-
unum. Hæstiréttur Islands
dæmir endanlega um það, hvort
Iagaákvarðanir geti staðist á
grundvelli stjórnarskrárinnar.
Hefur Hæstiréttur þannig með
dómum sínum haft veruleg
áhrif á túlkun stjórnarskrár-
innar, sem hefur ómetanlega
þýðingu fyrir réttaröryggið í
landinu. Það er vissulega engin
fjarstæða að ætla að til átaka
geti komið milli stjórnvalda og
dómstóla og er slíkt alls ekki
óþekkt í lýðræðisríkjum, t.d.
Bandaríkjunum. Veltur þá á
miklu að sjálfstæði dómsvalds-
ins sé tryggt.
Núverandi dómsmálaráð-
herra hefur verið ötull í því að
beita sér fyrir lögum sem
tryggja eigi meiri sjálfstæði
dómsvaldsins i framtíðinni og
auka hraða í allri málsmeðferð.
Það er vissulega aldrei meiri
nauðsyn en einmitt í dag að
spyrna gegn hverskonar
aðgerðum sem stefna réttarör-
yggi okkar I hættu og verða
landsmenn allir að taka saman
höndum i þeirri baráttu.
Það hefur löngum verið talið
að öll málsmeðferð fyrir dóm-
stólum taki allt of langan tíma
og í því sambandi er sökinni
aðallega skellt á okkur lögmenn
og dómara og að vissu marki
verður að viðurkenna nokkra
sök í þessu sambandi. Málið er
samt ekki svo einfalt því að
fjöldi mála sem til úrlausnar
dómstólanna koma, stóreykst
með hverju ári og oft á tíðum
tefjast mál vegna annarra or-
saka, sem á engan hátt eru við-
ráðanlegar og ekki verður frek-
ar rakið. Það er aftur á móti
mjög athyglisverð ráðstöfun
hjá dómsmálaráðuneytinu að fá
utanaðkomandi aðila, í þessu
tilviki Ingimar Hansson
rekstursverkfræðing, til þess
að yfirfara gang mála hjá
ákveðnu bæjarfógetaembætti
til þess að kanna leiðir til
úrbóta og fljótvirkari málsmeð-
ferðar. Hér er einmitt farið út á
braut sem mikið er notuð víða
erlendis þegar taka á vissan
þátt stjórnsýslu til endurskoð-
unar. Lauslega hef ég getað
kynnt mér vissar tillögur hans
um bætt vinnubrögð sem bæði
snerta störf dómara svo og
breytt vinnubrögð hjá lög-
mönnum og finnst mér margt
þar mjög athyglisvert. I þessu
sambandi minnist ég mjög góðs
erindis Magnúsar Thoroddsen
borgardómara eftir námsdvöl
hans i Bandaríkjunum fyrir
nokkru. Benti hann á nauðsyn
þess að reyna að sætta mál fyrir
dómstólunum meir en nú hefur
verið gert. I þessu sambandi
var oft sérstökum dómara í
einkamálum fengið þetta starf
og gat hann því betur beitt sér
með tillögur til sátta en ef
sættir tókust ekki Aar öðrum
dðmara falið málið.
Einnig benti hann á að í
venjulegum einkamálum eru
raktar röksemdir aðila og
helstu framburðir en I Banda-
ríkjunum væru dómar stuttir
og kvæðu aðeins á um ágrein-
ingsatriðið án ítarlegs rök-
stuðnings.
Framkvæmd dómsmála hér á
landi hefur að mínu mati verið
í góðu lagi, og með bættum
vinnubrögðum verður svo að
vera áfram í framtíðinni.
Sigurður Helgason hrl.