Dagblaðið - 13.05.1977, Blaðsíða 2

2
r
DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 13. MAÍ 1977.
ff
Og gettu nú
ff

Við skulum hefja þetta spjall
á að leiðrétta þann leiða mis-
skilning sem gætt hefur hjá les-
endum Dagblaðsins, vegna
greinar um Tjörnina (og þá
einkum kríuna), sem birtist
fyrir viku síðan, hér á sama
stað í blaðinu. Þar sagði að það
vekti furðu að skáld þessa
lands skyldu ekki hafa lof-
sungið þann fima fugl í ljóðum
sínum. Það var ekki meiningin
að móðga þau skáld sem ort
hafa lofgjörð til kríunnar, síður
en svo. Það sem við var átt var
það að „kríukvæði" heyrast
varla, eða ekki, af vörum lands-
manna. Hins vegar eru til ágæt
ljóð um kríuna, t.d. eftir Kára
frá Víðikeri og Jónas Árnason.
Nóg um það. Við skulum snúa
okkur að efni þessa þáttar en
uppistaða þess eru tvær vísna-
gátur er skrifaðar voru niður
á dögunum eftir Bergþóri
Magnússyni Þorsteinssonar
prests á Mosfelli í Mosfells-
sveit.
Fyrri gátuna kvaðst Bergþór
En visan er svona, höfð eftir
Bergþóri:
Fyrsti gerir á isum herja.
Annar byrjar viku hverja.
Þriðji gjörir að húsum hlúa.
Fjórði kann á guð sinn trúa.
Fimmti hylur ásýnd ýta.
Ei má skarn á sjötta lita.
Sjöundi sýnist nærri dottinn.
Áttundi, það er meiri spottinn.
Níunda ei dauðinn nálgast hót.
Með nauð sá tíundi fær
sér snót.
Hjá ellefta stendur heimskan
hátt.
Heiðra ég þann tólfta mest
um slátt.
Þrettánda fýsir fjöri að granda.
Fjórtándi ræður skipting landa.
Fimmtándi í loftinu fæðist
og deyr.
Sextándi fleygir hvössum geir.
Sautjándi er afleiðing
unaðstíða.
Átjándi gerir í saurnum skríða.
Nítjánda fæ ég á eld að kasta.
Með andanum næ ég þeim
tuttugasta.
hafa eftir afa sínum, Þorsteini
Jónssyni, fyrrum héraðslækni í
Vestmannaeyjum. Gátan felur í
sér mannanöfn og skal lesand-
anum gefið tækifæri til að ráða
í nöfnin en lausnir birtast þó á
síðunni.

Þannig er þá vísan um
mannanöfnin. Og er þá önnur
vísa sem einnig er gáta. Þar er
þó ekki um mannanöfn að
ræða, heldur einn ,,hlut“. Vís-
una kvaðst Bergþór hafa lært
af Kristínu heitinni á Æsustöð-
um í Mosfellssveit, sem hann
kvað hafa verið margfróða og
skemmtilega konu. Vísan er
svona af vörum Bergþórs:
Hver er sá hinn frægi
bur fjörgynja,
sem í skothríð treður tign
konunga.
Hofmóðug hjörtu lægir.
Kempur sterkustu á
kné fellir.
Rarast þykir þar honum
að ræna
borgir sem nutu friðar i
nægjuleysi.
Drepinn lifnar og deyr á víxl.
Liggur í skógar skugga leynum,
finnur þó veg að fylgsnum
nógum,
þar sem að allir ýtar synir
vatni flotnir voru forðum.
Og getið nú.

Vonandi tekur enginn þetta
spjall sem „vísnaþátt“, enda
stendur ekki til að keþpa við
þann ágæta Jón Gunnar, hér
neðar á síðunni, en væntanlega
hafa einhverjir lesendur gam-
an af að spreyta sig á gátunum.
Ef einhverjir kunna vísurnar
betur eða réttar en hér er með
þær farið, er leiðrétting vel
þegin.
Ráðningar á
mannanöfnunum:
•in;joi oz
unpuejg 61
jnuijo '81
næsjy ’ZI
iSog 9x
jnSea ex
‘WOM H
Jnppo £1
tPHjeuins z\
Jnjiv II
•;ubaX3iý ot
'JnSiajo '6
JnjII!3 '8
jnilBH 'L
•uuiajH 9
■jnuiuo g
uuijsuyi v
MJJOX 0
!§IOH Z
ujQfe I
Þunga af lofti
bar hún
Vísur og
vísnaspjall
Jön Gunnar Jónsson
Láttu skína bros á brá,
breyttu kulda i hita.
Barm þinn skaitu utan á
aldrei tárum rita.
Ofanskrifuð vísa er eftir .Jón S. Berg-
mann og eftir hann er lika vísan, sem
hér fer á eftir. Hér er kannski ekki
djúpstæð viska á ferðinni, en svona
yrkja þeir þó einir, er sjálfir geta talað
af dýrkeyptri reynslu. Þeir gera hvort
tveggja í senn, gefa ráð, sem þeir hafa
áður af öðrum þegið, og tjá hvernig það
hefur gefist að hlíta þeim.
Þó að ieiðin virðist vönd,
vertu aldrei hryggur.
Það er eins og hulin hönd
hjálpi, er mest á liggur.
í þessum vísum Páls Ólafssonar gætir
greinilegra áhrifa frá Bólu-Hjálmari.
Þær eru ortar þegar Jón rauði drukkn-
aði, sem virðist Páli ekki mikill harm-
dauði, ef dæma má eftir eftirmælunum:
Rauði Jón í saltan sjó
sagður er nú dottinn.
Þarna fékk þá fjandinn nóg
í fyrsta sinn í pottinn.
Ljótur var nú líkaminn
og lítið á að græða,
en aftur sálar andstyggðin
afbragðs djöflafæða.
Fyrir um það bil 30 árum lærði ég þá
vísu, sem hér verður birt. Henni fvlgir
eftirfarandi saga. Tveir menn komnir af
léttasta skeiði voru saman að skemmta
sér — og voru nokkuð við skál. Annar
þeirra var búsettur i vesturbænum í
Reykjavík og bauð nú félaga sinum
þangað til þess að njóta nokkurrar hvíld-
ar. Var þetta seinni hluta dags, en
gleðskapur hafði staðið nokkuð lengi. En
eins og oft vill verða undir slíkum kring-
umstæðum tók kona húsráðanda ekki vel
á móti eiginmanni og gesti hans, reyndi
maðurinn þó að blíðka hana með ýmsu
móti. Gesturinn fékk sér sæti i eldhús-
inu, en hjónin fóru inn í næsta herbergi,
sem var svefnstofa þeirra. Ekki féll hurð
fast að stöfum og mátti lengi vel heyra
þaðan mikla orrahríð. Loks dró þó úr
henni, uns hún þagnaði alveg. Hvort
gesturinn hefur nú séð inn i herbergið
gegnum rifu, þaðan sem hann sat, eða
bara hugsað sitt, er ekki gott að vita, en
hér varð vísa til:
Storminn hefur heldur lægt,
hér var saminn friður,
yfirsængin hægt og hægt
hreyfist upp og niður.
Höfundur vísunnar var Ásgeir Jóns-
son, sem lengi var járnsmiður í Lands-
smiðjunni, síðast búsettur i Kópavogi.
Hann var sunnlendingur, en ólst upp í
Mývatnssveit, fæddur 1901, dáinn haust-
ið 1975. Sá er þetta ritar var kunnugur
Ásgeiri ímörg ár. Hann var gamansamur
.u.aður, orðheppinn en hlédrægur. Ég
þekkti og fjóra bræður hans, er voru um
skeið kunnir borgarar í Reykjavík,
Björn Jónsson prentsmiðjustjóra í
Víkingsprenti, Þorleif stýrimann, Þóri
og Harald, tónlistarmenn. Margir hafa
verið nefndir höfundar að þessari visu,
en ég veit með vissu að hun er eftir
Ásgeir, enda gekkst hann við henni, þeg-
ar ég spurði hann, hvort það væri ekki
rétt að hann hefði gert hana.
Hér koma svo tvær aðrar vísur eftir
Ásgeir.
Vínið er mitt vænsta hnoss,
ver það sorg og trega.
Það er eins og konukoss,
kysstur innilega.
Og þessi mannlýsing eða sjálfslýsing,
því glettni höfundar kemur þar
gréinilega fram.
Hugsaðu fyrir heila þjóð
uns hárin tóku að visna og falla.
Ennþá lifir andans glóð
undir þessum bera skaila.
Ásgeir leyfði mér að birta þessar
vísur. Það stóð líka til að ég kæmi heim
til hans og fengi fleiri, en það fórst alltaf
fyrir.
Ekki veit ég hvaða Loftur kemur við
sögu í vísunni þeirri arna og þaðan af
síður kann ég skil á vinkonu hans, enda
er hér um algjört leyndarmál að ræða.
Auðvitað geta menn ráðið því sjálfir
hvar þeir setjá stóran staf fyrir lítinn.
Þráði loft og þurfti ioft,
þunga af lofti bar hún.
Upp á iofti upp í loft
undir lofti var hún.
Margar urðu ástandsvísurnar fleygar
á hernámsárunum, enda áttu sumir um
þau sár að binda hér á landi, sem
mönnum hættir helst til að kveinka sér
undan, þótt ekki þyki alltaf karlmann-
legt. Hér kemur ein þeirra. Ungur
maður kom til hagyrðings og bað hann
að yrkja fyrir sig um tiltekið efni. En sá
hagmælti átti litla huggun handa pilti,
sem auðvitað hafði orðið að sjá á eftir
stúlkunni sinni í ástandið, hélt að þeir,
sem ekki gátu passað sínar stelpur fyrir
erlendum her, myndu hvort eð er hafa
misst þær með öðrum hætti, og ekki væri
tiltökumál að útlendir strákar, þótt her-
búningi klæddust, væru kvensamir En
vísu orti hann og hún var svona.
Við skulum ekki vila hót,
við erum hörkustríðandi.
Það er þó alltaf búningsbót
að bretagreyjunum ríðandi.
Hér er svo önnur eftir sama ónefnda
höfund ort nokkrum árum síðar.
Ástandsstúlka kom til baka frá skamm-
vinnri hjúskaparsælu í Bandarikjunum.
Hún gerðist bústýra hjá virðulegum
embættismanni úti á landi.
Ein sú reyndist ferð til fjár,
sem fór hún Maja vestur.
Henni líður heldur skár,
nú heldur við ’ana prestur.
J.G.J. — S. 41046.