Dagblaðið - 27.01.1978, Blaðsíða 10

10
biabid
DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUK 27. JANUAR 1978.
Útgefandi DagblaðiA hf
Framkvæmdastjori: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjori: Jónas Krístjánsson.
Fróttastjóri: Jón Birgir Pótursson. Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason. Skrifstofustjóri ritstjórnar:
Jóhannes Reykdal. íþróttir: Hallur Símonarson. Aöstoðarfróttastjóri: Atli Steinarsson. Handrit:
Ásgrímur Pálsson.
Blaðamenn: Anna Bjarnason, Ásgeir Tómasson, Bragi Sigurðsson, Dóra Stefánsdóttir, Gissur
Sigurðsson, Hallur Hallsson, Helgi Pétursson, Jonas Haraldsson, Ólafur Geirsson, Ólafur Jónsson,
Ómar Valdimarsson, Ragnar Lár.
Ljósmyndir: Árni Páll Jóhannsson, Bjarnleifur Bjarnleifsson, Hörður Vilhjálmsson, Ragnar Th.
Sigurðsson, Sveinn Þormóösson.
Skrifstofustjóri: Ólafur Eyjólfsson, Gjaldkeri: Þráinn Þorleifsson. Dreifingarstjóri: Már E.M.
Halldórsson.
Ritstjórn Síðumúla 12. Afgreiösla Þverholti 2. Áskriftir, auglýsingar og skrifstofur Þverholti 11.
Aðalsími blaðsins 27022 (10 línur). Áskrift 1600 kr. á mánuAi innanlands. í lausasölu 90 kr.
eintakið.
Setning og umbrot: Dagblaðið og Steindórsprent hf., Ármúla 5.
Mynda-og plötugsrð: Hilmir hf. Síðumúla 12. Prentun: Árvakurhf. Skeifunni 19.
Hvemig mi leysa vandann?
Gengisbreytingaleiðin, sem /i
ríkisstjórnin er helzt að hugsa um
að fara um þessar mundir, leysir
ekki efnahagsvandann. Hún mun
þvert á móti, við- núverandi að-
stæður, gera vandann verri, þegar
upp verður staðið. Hætt er við, aö
stjórnmálamennirnir í Stjórnarráðinu einblíni
rétt einu sinni á komandi kosningar og hugsi
um það eitt að bjarga sínu skinni. Það megi
gera með reddingum til bráðabirgða. Ekki sé
víst, að þeir sitji sjálfir í þeirri ríkisstjórn, sem
við tekur eftir kosningarnar.
Sagt hefur verið um þessar aöferðir stjórn-
valda, að nú stefni í algert stjórnleysi út árið.
Fyrst verði gengið fellt verulega, og þá frekar
með hröðu gengissigi en mikilli gengisfellingu
á einum degi. Mjótt er á munum milli hraðs
gengissigs og beinnar gengisfellingar, og
raunar er eini munurinn sá, hvort Jóhannes
Nordal seðlabankastjóri telur ástæðu til að
boða til blaðamannafundar síðdegis einhvern
daginn til að tilkynna fall krónunnar eða ekki.
Fyrir almenning og fyrirtækin skiptir nánast
engu, hvort verulegri gengisfellingu er dreift á
nokkrarvikureða mánuði eða húnverðurí einu
vetfangi. Niðurstaðan verður hin sama, miklar
verðhækkanir á innfluttum vörum og skerðing
kaupmáttar.
Gengisfelling mun í svip bæta hag fiskvinnsl-
unnar, sem fær fleiri krónur í sinn hlut, þótt
verðlag á útflutningsafurðum haldist óbreytt í
erlendri mynt. Fyrir stjórnmálamennina hefur
þetta þann mikla kost, að vera kann, að menn
verði eitthvað rólegri fram yfir kosningar. En
gengisfellingin veldur víxlhækkunum kaup-
gjalds og verðlags. Samkvæmt samningum
koma vísitöluhækkanir á kaup skömmu eftir
að verðlagið hækkar. Verðbólgan magnast enn.
Með þeim hætti mun fiskvinnslan innan
skamms standa frammi fyrir sama vandamál-
inu, vaxandi kostnaði innanlands, sem verður
meiri en verðhækkanir á útfluttum vörum.
Hagur fiskvinnslunnar verður þá í engu betri,
því að ekki er unnt að gera ráð fyrir miklum
verðhækkunum á útfluttum vörum í erlendum
gjaldeyri. Þá hefur í rauninni það eitt gerzt, að
vandamálinu hefur verið skotið áfrestog verð-
bólguskrúfan tekið vió því á meðan og hert
ferðina.
Öðru máli gegndi, ef ríkisstjórnin héldi verð-
lagi í skefjum, þegar gengið yrði fellt, með
ákveðnum lækkunum á sköttum á framleiðslu
og vörur. Hið sérstaka vörugjald á til dæmis aó
færa ríkissjóði sjö milljarða í ár. Með niðurfell-
ingu þess og lækkun fleiri skatta af þessu tagi
mætti vega upp verðhækkun gengisfellingar-
innar, svo að hún komi ekki fram í verðbólgu-
sprengingu og kostnaðaraukningu fiskvinnsl-
unnar. Áhrif hennar yrðu þá þau ein, sem að
skyldi stefnt, aö auka tekjur fiskvinnslunnar.
Niðurfærsla verðlags og kaupgjalds með samn-
ingum við aðila vinnumarkaðarins mundi
einnig geta rétt hlut fiskvinnslunnar.
Fyrri leiðin, að lækka skatta á framleiðslu og
vörur, hlyti að sjálfsögðu að knýja ríkisstjórn-
ina til niðurskurðar á bákninu til að mæta
minnkun ríkisteknanna. Sá niðurskurður ætti
að vera meginþáttur í viðreisn efnahagsins.
Súdan:
Væntanlegt matar-
forðabúr Af ríku
—Súdan er nú orðið helzta bandalagsríki
Bandaríkjanna í Af ríku
„Við erum umkringd alls
kyns furðuleiðtogum," sagði
ungur súdanskur leiðtogi er
hann var að skýra þau pólitísku
vandamál, sem Súdan, stærsta
land Afríku á við að etja. En
þrátt fyrir það að leiðtogar
nágrannaríkjanna séu margir
heldur dularfullir eru frarn-
tíðarmöguleikar Súdana miklir.
Meðal þeirra landa, sem
liggja að Súdan eru Uganda,
þar sem Idi Amin stjórnar, óút-
reiknanlegur og hataður,
Eþíópía, þar sem hinn skotglaði
marxisti Mengistu Haile
Mariam ræður ríkjum, Zaire,
þar sem Mobuto Sesu Seku
þjáist af mikil-
mennskubrjálæði, Líbýa þar
sem fanatískur múhameðs-
,trúarmaður, Gaddafi, ræður
ríkjum og Miðafríkukeisara-
dæmið þar sem Jean Bokassa
krýndi sjálfan sig til keisara í
desember sl.
En þrátt fyrir óheppni
Súdana að hafa slíka menn við
stjórnvölinn í nágrannaríkjun-
um hefur aldrei ríkt meira
jafnvægi í innanríkismálum í
Súdan en einmitt nú. Súdan
liggur sunnan við Egyptaland .
og út í Rauðahafið. Súdan er nú
það land í Afrfku sem nýtur
mestrar aðstoðar og mest er
fjárfest í af vestrænum löndum
og Arabalöndunum.
MIKIÐ
LANDBÚNAÐARLAND
Súdan er 2.5 milljónir fer-
kílómetrar að stærð, þ.e. svipað
og Bandaríkin austan
Missisippi. Skyndiiegur
uppgangur landsins að undan-
förnu liggur í því að innan
landamæra Súdans er 70% af
öllu ónýttu landbúnaðarsvæði í
Miðausturlöndum. Súdan brúar
bilið á milli hins arabíska og
afriska heims og arabísku
olíuútflutningsríkin hafa séð
sitt framtíðarmatarbúr í Súdan.
Þar til fyrir sex árum
hindraði pólitískur óróleiki
innanlands að hinir miklu
möguleikar Súdans væru
nýttir. Svartir Afríkubúarí hin-
um vanræktu suður-héruðum
landsins, sem enn eru með
frumstæðustu svæðum jarðar,
háðu skæruhernað við hina ara-
bísku stjórn í norðri og reyndu
að losna undan áhrifum henn-
ar.
ÞRÓUN UNDIR
STJÓRN NIMEIRIS
Gaafar Nimeiri forseti leysti
þessar deilur er hann komst til
valda eftir vinstrisinnaða
uppreisn studda af hernum.
Hann veitti hinum suðlægu
svæðum takmarkaða sjálf-
stjórn. I byrjun var Nimeiri
SUDAN
nágrannaríkjunum umhverfis
stjórna hálfgerðir „bandíttar“.
ÞEIB OGBA HEIÐ-
ABLEGU FÓLKI
Ekkert samfélag hefur
nokkru sinni staðizt óða verð-
bólgu til mikillar lengdar.
Sagan sýnir að hún hefur alltaf
gert annað af tvennu: Kallað
yfir þjóðfélögin brjálaða ein-
ræðisherra og herforingja-
stjórnir eins og í Þýzkalandi og
Brasilíu, eða spillt samfélögum,
skekkt verðmætamat og gert
breiða skara af fólki að meiri
eða minni svindlurum. Við
höfum verið að sökkva dýpra og
dýpra. Hér kemur að vísu
hvorki brjálaður einræðisherra
né herforingjastjórn í næstu
framtíð. En samfélagið verður f
æ ríkari mæli samfélag svindl-
ara.
A þessu augnabliki situr
fyrrum yfirmaður í Lands-
banka íslands í gæzluvarðhaldi
vegna umfangsmikilla fjár-
svika. Aðrir hafa setið inni
vegna svika við innflutning
bíla. Meira eða minna allur
skipainnflutningurinn virðist
flæktur í fjársvik. Breyttar og
nútímalegri bankareglur í Dan-
mörku, sem meðal annars eru
orðnar til vegna nútimalegri
fjölmiðla, leiða í ljós, að fjöldi
svokallaðra vel metinna Islend-
inga á ólöglega gjaldeyrisreikn-
inga í útlöndum. Og er þá fátt
eitt talið.
Með islenzkri þjóð hefur
verið nokkur tilhneiging til
þess að líta slíkt ekki alvarleg-
um augum, til þess að nota
kunnuglegt orðalag. Þetta
hefur jafnvel verið haft að
gamanmálum. En þetta ástand
allt er fyrir löngu orðið svo
alvarlegt, siðferðisbresturinn
er svo útbreiddur, að þessa
þróun verður að stöðva með
öllum, ölium tiltækum ráðum.
ÞESSA MENN
Á AÐ REKA
Þáð vakti athygli sjónvarps-
áhorfenda fyrir þremur vikum,
Kjallari á
föstudegí
Vilmundur Gylfason
að þegar Jónas Haralz,
Landsbankastjóri, var spurður
um Landsbankamálið, og
það hvort bankastjórnin hefði
hugleitt að segja af- sér
vegna þessa máls, þá
varð andlitið á honum eins og
barnsrass og hann sagði, að
slíkt hefði enginn á hinum háu
stöðum látið svo mikið sem
hvarfla að sér. Þetta eru verð-
bólguviðbrögð verðbólgubanka-
stjóra. Það er auðvitað í hæsta
máta óeðlilegt ef slíkt hefur
ekki verið rætt, jafnvel þótt
komizt væri að þeirri niður-
stöðu að þeir skyldu sitja.
Helgi Bergs, bankastjóri,
bætir svo um betur í viðtali við
dagblaðið Tímann á-miðviku-
dag.
Þar segir frá því að Ölafur
Jóhannesson, bankaráðherra,
hafi, vegna beiðni frá Sighvati
Björgvinssyni, alþingismanni,
beðið um skýrslu frá bankanum
um gang Landsbankamálsins.
Svar bankastjórans var einfalt
og táknrænt. Orðrétt sagði
hann: „Við skýrum frá því sem
við teljum eðlilegt."
Þennan mann á að reka. Það
er ekki hans að ákveða hvað
eru eðlilegar upplýsingar,
heldur ráðherra og Alþingis.
En bankinn lítur augljóslega
öðru vísi á, eins og menn hefur
lengi grunað. Það eróeðlilegtað
yfirstjórn bankans sé að þvæl-
ast fyrir meðan rannsókn fer
fram. Og ekki sízt þar sem þeir
virðast enn ekkert hafa lært og
hafa þessa hrokafullu afstöðu.
Þetta er ögrun við almennt vel-
sæmi í samfélaginu. Helgi
Bergs og bankastjórnin öll
er ekki sjálfstætt apparat.
Þeir staffa undir ráðherra
og Alþingi. Það á svo
sem enn eftir að koma í
ljós hvernig dómsstjórnin
háttar rannsókninni, hvort þar
er um valdhlýðni og auðsveipni
að ræða að venju. En Lands-
bankastjórnin á ekki að vera
með derring, heldur svara því
sem um er spurt. Og Alþingi á
að fara ofan í kjölinn á þessu
máli sem öðrum slíkum.
SKATTSVIK ÞINGMANNA
önnur ögrun við almennt vel-
sæmi erultrekaðar upplýsingar
um skattsvik Alþingis. Skatta-
lög í landinu eru þannig, að
tekjur ber að gefa upp, og síðan