Dagblaðið - 20.10.1978, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 20. OKTÓBER 1978.
/" ........................
n
N
VAKA OG1. DESEMBER
Hvergi á Islandi mun vera að finna
eins skörp skil í stjórnmálum og i Há-
skóla íslands. Stafar það eflaust af
samsetningu hinna tveggja fylkinga,
sem berjast um atkvæði stúdenta.
Annars vegar er það Vaka, félag lýð-
ræðissinnaðra stúdenta og hins vegar
vinstrimenn eða Verðandi félag rót-
tækra stúdenta.
Vinstri hópnum er stjórnað af mjög
róttækum og öfgafullum vinstri
.mönnum, aðallega kommúnistum. Að
visu stæra vinstri menn sig af þvi, að
innan þeirra vébanda fyrirfinnist
menn úr öllum flokkum til vinstri við
Sjálfstæðisflokkinn. Þessi fullyrðing
getur vel staðist, en eitt er víst, að
aðrir vinstri menn en kommúnistar
finnast ekki nema í undantekningartil-
fellum i efstu sætum til stúdentaráðs-
kosninga. Flestir þeir sem sitja í stúd-
entaráði eru því kommúnistar og
stefna þeirra er marxísk, trotskísk,
maóísk, leninísk eða hvað allar þessar
stefnur heita.
Vaka
Vaka er félag lýðræðissinnaðra
stúdenta eins og áður sagði. Uppi-
staðan í því félagi kemur frá þeim
hluta stúdenta, sem ekki hefur enn
tekið afstöðu i flokkapólitíkinni.
Einnig er þar starfandi fjöldi sjálf-
stæðismanna, framsóknarmanna og
jafnaðarmanna. 1 raun og veru er hér
um að ræða bandalag lýðræðissinna.
Hinn 7. og 11. október siðastliðinn
voru haldnir almennir félagsfundir í
Vöku og var á þeim ákveðið efni það,
sem félagið hyggst bjóða fram sem
dagskrárefni á hátíðahöldunum 1. des-
ember, en kosningar um dagskrána
fara fram nú á laugardaginn. Efnið,
sem valið var, ber yfirskriftina:
„1984”. Hvað verður ekki bannað?
Einnig voru valdir frambjóðendur
og þar sem undirritaður er einn af sjö
frambjóðendum til 1. des. nefndar,
þykir mér það tilhlýðilegt að kynna
efnið nokkrum orðum fyrir lesendum
Dagblaðsins, vitandi það að margir
stúdentar munu vera meðal þeirra.
Ástæðan fyrir þessu vali okkar
Vökumanna er hvorki langsótt né
óraunhæf. Það er staðreynd, að i nú-
tíma þjóðfélagi hefur ríkisvaldið
fengiö meiri völd en áður tíðkaðist. Á
þetta sérstaklega við um fram-
kvæmdavaldið. Heimildir i lögum til
handa framkvæmdavaldshöfum til að
setja reglur og reglugerðir eru orðnar
mjög miklar og oft viðtækar. Algengt
er að í lögum sé ráðherra eða ráðu-
neyti heimilað eða gert skylt að setja
nánari reglur um framkvæmd laga. í
raun og veru er ekkert við þetta að at-
huga. Þetta er meðal annars nauðsyn-
legt til þess að koma í veg fyrir óþarfa
málalengingar um einber fram-
kvæmdaátriði í lögum. Þessu fylgja þó
gallar i framkvæmdinni. Hugsanlega
má vera um eitt af þrennu að ræða:
Framkvæmdavaldið hefur fengið
rýmri heimild til setningar reglugerða
en eðlilegt mætti teljast; framkvæmda-
valdinu hefur liðist það að fara út fyrir
ramma reglugerðarheimildar; um mis-
tök af hendi framkvæmdavaldsins
getur verið að ræða.
Um reykingar
í leigubílum
Það er erfitt að ímynda sér, hvað
það komi til dæmis ríkisvaldinu við,
hvort reykt sé í leigubílum eða ekki.
Hlýtur þetta alfarið að heyra undir
leigubílstjóra eða stéttarfélög þeirra.
Sjálfur reyki ég ekki, en mér finnst
ríkisvaldið vera þarna að fara út fyrir
þau vébönd, sem þau ættu siðferðilega
að virða.
Kjallarinn
Sigurður
Sigurðarson
Bjórinn
Ákaflega svipað er með bjórinn. Að
visu get ég vel skilið þau rök sem and-
stæðingar hans setja fram til grund-
vallar bjórbanm eða áfengisbanni yfir-
leitt. En sárastar þykir mér málflutn-
ingur sumra, jafnvel alþingismanna,
að sjá ifir treysti þeir sér til að umgang-
ast bjórinn, en bara ekki öðrum. Slík
sem þvílik hræsni er alveg makalaus.
Góður maður sagði nýlega, að á
íslandi væri alltaf miðað við skúrkana.
Bjórinn er bannaður, vegna þess að
sumir kunna sér ekki hóf og á sömu
forsendum skal banna áfengið, því
fjöldi manna kann ekki að umgangast
það skynsamlega. Af sömu ástæðum
var Læragjá lokað á nóttunni, því
fyllibyttur sóttu stundum i hana.
Ætti að loka
Hallærisplaninu?
Vaka, félag lýðræðissinnaðra stúd-
enta, hefur félagsheimili sitt í Hótel
Vik og snúa gluggarnir út að Hallæris-
planinu svonefnda. Aldrei höfum við
samt orðið vör við lýðinn, sem þangað
er sagður venja komur sinar, blind-
fullur, skemmandi og öskrandi. Við
höfum margoft séð fjöldann allan af
unglingum koma þangað niður eftir,
hitta fólk og sýna sjálft sig. Enginn
getur ætlast til þess, að þetta fólk
gangi þarna um í þögulli ihugun.
Unglingarnir ræða þarna málin og
nota kjarngóða íslensku í þessum um-
ræðum sinum.
Aftur á móti eru alltaf svartir sauðir
i öllu fé, en engin ástæða er til þess að
vera með einhvem ofstopa í þvi sam-
bandi, loka svæðinu, spúla fólkinu út
af því eða nota álíka aðferðir.'
„1984"
Tilgangur minn með þessari grein er
sá að benda fólki á þá staðreynd að af-
skipti ríkisins af hversdagslegum
vandamálum fólks henta ekki í okkar
þjóðfélagsskipulagi. Fólk verður að
leysa úr sínum vandamálum sjálft, alla
vega er ekki réttlátt að leysa vanda-
málin með því að bjóða eða banna eitt-
hvað með valdi. Haldi slíkt áfram,
kann endirinn að verða eins og lýst er í

bók George Orwell, „ 1984”, en titill-
inn er einmitt hluti af yfirskrift l. des.
efnis Vöku. Margir munu kannast við
þessa bók, svo og aðra eftir sama
höfund, sem heitir „The Animal
Farm”.
Mér er það alltaf minnisstætt, er ég
las „ 1984” i fyrsta sinn, þegar sögu-
hetjan vaknar einn morguninn og
verður þá að fara í morgunleikfimi. Á
firðtjaldi, sem er inni i hverri ibúð,
birtist mynd af leikfimikennara sem
stjórnaði. En það skelfilegasta við
þetta var, að þegar söguhetjan reyndi
ekki nægilega mikiö á sig, þá var hann
áminntur um leið. Staðreyndin var
nefnilega sú, að Stóri bróðir, rikisvald-
ið, fylgdist með því sem gerðist inni í
hverri íbúð.
60 ára afmæli
fullveldisins
Á sextiu ára afmæli hins íslenska
fullveldis er skynsamlegt að staldra
aðeins við. lhugum hvort við séum á
réttri leið. Þjóðskipulag eins og við
búum við er lýðræðislegt og gott, en
lengi getur gott batnað og sem betur
fer er hið fullkomna þjóðskipulag ekki
til, því verður ekki stöðnun, haldi fólk
vökusinni.
Orð eru til alls fyrst, því fer ég þess á
leit við alla stúdenta í Háskóla íslands
að þeir leggi Vöku lið með atkvæði
sínu. Með þvi er ég sannfærður, að
þeir stuðla að heilbrigðri og opinskárri
umræðu um mál, sem kemur öllum
við.
Sitjum ekki heima á laugardaginn.
Sigurður Sigurðarson
námsmaður.

HVAÐAN KOMUM VK>, HVERT ER
HLUTVERK OKKAR 0G
HVERT FÖRUM VIÐ?
Þetta eru áleitnar spurningar, sem
ekki verður svarað hér, en allir verða
að freista þess að gera sér grein fyrir
þeim jafnhliða því að^fla sér andlegra
og efnalegra verðmæta. Nú virðist
flest benda til, að maðurinn sé unninn
upp úr náttúrunni allt frá einfrum-
ungi. Engan skyldi þvi undra þótt við
séum háðir móður náttúru. Maðurinn
er söfnunarkind, enda veitti ekki af þvi
frameftir öldum og minnir á þetta enn
ídag.
I gömlum sögnum hérlendis bendir
til að ekki væri sama hvemig auðs var
aflað. Þegar búa átti Þorvald víðförla
til utanfarar kom fóstra hans með
honum til föður hans, sem átti að
leggja til fararefni. Karl kom með þrjá
sjóði digra, sem hún mátti velja um.
Kerling handlék sjóðina, lagði siðan
tvo til hliðar, en tók hinn þriðja til sín.
I hinum kvað hún féð illa fengið og
vildi ekki nýta, en i hinum þriðja var
fjárins aflað f sveita hans andlitis.
Þetta er kannski þjóðsaga, en sönn
og fögur og nú mun það teljast sannað
að allt sem við snertum á beri einhver
merki okkar. Lítt virðist vor þjóð hafa
eflst af peningum af Miðnesheiði
ásamt gjöfum og mútum illa fengnum.
Allt þetta hefur einhvem veginn lent
„debetmegin” á þjóðarreikninginn.
Við verðum að hugsa í árum með aldir
í huga. Auðlindir íslands brosa við
okkur bíðandi þess að vinna að frelsi
okkar, hagsbótum og siðmenningu.
En svört mengunarþoka virðist nú
hafa heft þessa sýn.
Sú spurning vaknar hvenær gjafir
sem gefnar eru með gróða í huga, hafa
til nytja orðið. Lítum bara á hvernig
við sem vitrir þykjumst reynum að
gjöreyða þriðja heiminum. Stundum
sendum við þangað matgjafir til að róa
samvizkuna, ef henni kynni að skjóta
upp, enda er þessum gjöfum oftast
stolið í leiðinni að munni hinna
svöngu. Hina stundina sendum við
þeim drápsvélar í djöfulmóð sína til
hvers kynþáttar eða lands. Með þess-
um jólagjöfum eru sendir áróðurs-
djöflar helstefnunnar til að spana
hvern á móti öðrum. Hugsjónin er að
ganga þannig á þessum þjóðum að
hráefni þeirra liggi laus fyrir. Þar
liggja nú mestu hráefnalindir þessa
hnattar. Sterkasta vopnið er að kynda
undir hatrinu milli þessara þjóða og
láta þær sjálfar eyða sér.
Sameinuðu þjóðirnar semja
stundum smáauglýsingar á móti þessu
og tala um brot á mannréttindum. En
bros i kipruðum munnvikum segja
alla söguna, enda fellur allt þetta
dautt. Við munum hjálp þeirra Sam-
einuöu þegar Bretinn hugðist eyða
okkur. Bandaríkin, sem þykjast láta
mannréttindafánann bera við loft, her-
væða Suður-Ameriku og spara ekki fé
svo hún geti framið þá svívirðilegu
glæpi, sem sagan greinir. Til þess að
breiða yflr skít sinn eins og kötturinn
hamast þeir á mannréttindabrotum
Rússa, sem ekki er bót mælandi. Aftur
á móti gleyma þeir sinum eigin föng-
um og meðferðinni á svertingjunum í
þeirra landi. Eftir að hafa stolið landi
indíána ganga þar um byssuglaðir
ameríkanar og hafa indíána fyrir skot-
mark. Bandarikjaforseti var fyrir
skömmu minntur á af einum sinum
háttsetta fylgismanni, hvernig fanga-
haldið væri í þeirra eigin landi og
ýmislegt fleira. Varð þá gustur mikill í
guðs eigin landi.
Hvert er
hlutverk okkar?
Nú mun kannski einhver spyrja
hvað okkur komi við allur þessi lestur.
Því er til að svara að við berum öll
ábyrgð á þessum heimi, að vissu
marki, og ættum að vera stolt af. Segja
má að við séum skyld til að vinna
okkur þegnrétt i þjóðfélaginu með því
að gefa þessum málum auga og eyra.
Heimurinn er ekki orðinn stór og
tengdur saman á svo margvíslegan
hátt, að mál þessa litla lands blandast
þar inn í. Minnumst þess að það voru
frelsishreyfingar úti í heimi sem vöktu
vonir i brjósti okkar og styrktu okkur í
frelsisbaráttunni við Dani. Já, við
erum orðnir miklir menn inn við
beinið, en við megum ekki verða svo
stórir í okkar smæð að hugsa um það
eitt að hakka að okkur öllu sem flokk-
aðerundir lífsgæði.
Sumt af þessu vegur ekki stórt á
rétta vog, enda stækkar það litt okkar
hlut þótt gróðapungar haldi sliku fram
og vilji ólmir selja okkur það. Það er
hinn sjálfsagði hlutur, að allir hafi gott
húsnæði, fæði og klæði og aðrar nauð-
synjar, ásamt rétti til menntunar og
menningar. Þó er ekki allt upptalið.
Við verðum alltaf að gæta þess vand-
lega að hugarheimur okkar standi ekki
í svelti, það getur hann gert þótt við
göngum í skóla og fálmum í mörgum
námsgreinum. Okkur er gefinn þessi
góði heimur fullur af lífsgæðum, þótt"
öðru sé oft að okkur logið.
Hlutverk okkar er að bæta, fegra og
gera hann byggilegan mennskum
mönnum; gera hann með því að sælu-
stað siðmenningar, samvinnu og sam-
hjálpar. Þetta er önnur hlið vaxtar
okkar og þroska. Allt verður að
beinast að því að verða andlega og
líkamlega samstiga.
Það er skiljanlegt að hinn mikli
sólnasmiður heimti af okkur lands-
skuld, sem er ekki meira okur en það,
að hún rennur öll til okkar sjálfra.
Hún er eflaust bundin því, að við
lifum svo skynsamlega sem vit okkar
nær til og styðjum hver annan.
Auðæfi eru ekki allt þótt margir
Halldór
Pjetursson
hengi sig á þann snaga. Mér var kennt
það að auðurinn væri afl þeirra hluta
sem gera skyldi. Þetta er sannleiks-
korn, en ekki takmark. Faðirvorið er
lika gott, en þegar Sæmundur var að
hlýða kölska yfir það, vildi hann lesa
rangt og snúa útúr. Auðsöfnun er ekk-
ert takmark i sjálfu sér, þó láta ýmsir
auðmenn renna til menningarfyrir-
tækja. Okkar pungar gera litið að
slíku, þó mætti nefna Ásbjörn Ólafs-
son, enda var hann aldrei hátt skrif-
aður.
Ég er ekki bibliufróður, en einhvers
staðar stendur skrifað: „Hvað gagnar
það manninum þótt hann eignist allan
heiminn, ef hann bíður tjón á sálu
sinni?” Þetta hefur verið reynt, en
minning þessara markmiða stendur nú
vafin virðingarleysi og viðbjóði.
Halldór Pjetursson
Kópavogi