Dagblaðið - 23.11.1978, Side 11

Dagblaðið - 23.11.1978, Side 11
DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 23. NÓVEMBER 1978. 11 geislavirka efninu plutonium vom flutt með vöruflutningabifreið frá Agersta- orkuverinu nærri Stokkhólmi. Þvi orkuveri hefur nú verið lokað. Geisla- virka efnið var sent á vörubifreiðinni frá Svíþjóð og voru útbúin eðlileg út- flutningsskjöl vegna þess. Skjölin voru ekki skoðuð er bifreiðin fór yfir landa- mæri Sviþjóðar. Að þvi er talið er endaði þetta magn af plutonium ferð sína í sérhannaðri geymslu i Belgíu. Nokkru síðar var hluti efnisins sendur til Vestur-Þýzka- lands. Þetta er saga efnisins eftir þvi sem næst verður komizt. Enginn getur fullyrt að þannig hafi þetta örugglega verið. Engin örugg gögn eða skrán- ingar eru fyrir hendi um afdrif efnis- ins. Mál þetta hefur vakið mikla athygli í Sviþjóð og endurvakið umræður um þau vandkvæði sem eru á að geyma geislavirkan úrgang frá kjarnorkuver- um. Áætlanir um byggingu kjarnorku- vera í Sviþjóð urðu einmitt ríkisstjórn Thorbjörns Fálldins að falli en hann og flokkur hans börðust ötullega gegn byggingu slíkra stöðva fyrir siðustu þingkosningar og flokkurinn treysti sér ekki til að kyngja því að slík orku- ver yrðu byggð undir ríkisstjórnarfor- ustu hans. nýtur geysihárra rikisstyrkja sem úti- lokar alla eðlilega og heiðarlega sam- keppni. Norðmenn eru hörðustu keppinautar okkar á saltfisk- og skreiðarmörkuðunum. Þar hafa þeir beitt Islendinga ýmsum brögðum óheiðarlegrar samkeppni og misk- unnarlaust notfært sér yfirburða fjár- hagsstöðu og væri hér um hægt að skrifa langt mál. Við erum hér að gefa þessu fólki fisk og veita því þannig efnahagsaðstoð og stæla það i efna- hagsstyrkleika til þess að það geti beitt ennþá meiri styrkleika til þess að fara ennþá verr með okkur á heimsmörk- uðunum. Hvað er hér eiginlega á ferð- inni? Færeyingar Mikill misskilningur hefur rikt meðal íslendinga gagnvart Færeying- um og stöðu þeirra í dag. Ég vildi hér með þakka Sigurði Gizurarsyni sýslu- manni á Húsavík mjög ágæta grein sem hann skrifaði í Kjallarann 16. nóvember sl. um Færeyinga. Þar komu fram upplýsingar og ábendingar um marga þætti sem eru sameiginlega ein aðalástæðan fyrir betri afkomu fólks I Færeyjum en á tslandi. Stór hluti tslendinga er ennþá með þá mynd í huga að Færeyingar séu skútu- kallar sem standi í harðri sjálfstæðis- baráttu við Dani. Ef þessi mynd væri rétt væri skilningur og aðstoð tslend- inga nærtæk. En þetta bara er ekki svona. Færeyingum hefur tekizt fram- úrskarandi vel að endurnýja sinn skipastól og ef nokkuð er eiga þeir full- komnari og betur búinn skipastól en við. Sjálfstæðisbarátta Færeyinga hefur verið allt önnur en okkar gagnvart Dönum. Kemur þetta fram ennþá einu sinni í nýafstöðnum kosningum en niðurstaða þeirra sýnir þá stað- reynd að ekki er fyrir hendi meiri- hlutafylgi við sjálfstæði Færeyja. Sjálfstæðið á minnkandi fylgi að fagna því Sambandsflokkurinn vann á í kosningunum. Færeyingar geta tekið hvorki meira né minna en 47.000 tonn af fiski við ísland. Reynt var að finna einhverjar forsendur fyrir gagnkvæmum fisk- veiðisamningum. tslendingar áttu að fá kolmunna við Færeyjar fyrir loðnu hér við land. Færeyingar hafa komið hér og tekið sína loðnu, en hvað er með kolmunnann til handa íslending- unum? Hann hefur reynzt I litlu magni og svo ræfilslegur og horaður að ekki hefur verið hægt að landa honum eðlilega þar sem hann hefur verið eins og kökkur i lestum skipanna vegna fituskorts en ekki runnið eðli- lega að löndunarslönguopinu eins og loðnan og sildin okkar gera. Menn geta svo getið sér til hverjar afurðirnar verða úr svona horfiski. Enda hafa skipin, sem reynt hafa þessar veiðar, fljótlega gefizt upp. Okkar samninga- menn áttu að vita að þessi sami kol- munni er allt sumarið við austurströnd íslands og þá orðinn miklu betri og feitari, svo það var ástæðulaust að láta hlunnfara sig svona ennþá einu sinni í samningum við útlendinga og af ekki stærri köllum en Færeyingum. Það versta við efnahagsaðstoð okkar til Færeyinga er sú staðreynd að brezkir og þýzkir togarar, erkifjendur okkar úr landhelgisstriðunum, eru ennþá að veiða á tslandsmiðum, bara i gegnum Færeyjar. Færeyingar hafa veitt Bretum og Þjóðverjum heimildir til að fiska 40.000 tonn á ári af bolfiski við Færeyjar, sem þeir hafa eingöngu getað gert vegna fiskveiðiheimilda Færeyinga við ísland. Þannig hafa veiðar Færeyinga við tsland veitt brezkum og þýzkum togurum veiðiað- stöðu við Færeyjar sem ekki hefði verið mögulegt ef Færeyingar hefðu verið útilokaðir frá veiðum við Ísland. Þá hefðu þeir þurft að nýta öll sín mið sjálfir og ekkert átt afgangs handa Bretum og Þjóðverjum. Það er svo augljóst að Bretar og Þjóðverjar eru því hér enn í islenzkri landhelgi, en bara í þessum blekkingarbúningi. Auk þess sem áður greinir má minna á að svo til allan fisk sem Fær- eyingar taka hér við land, hittum við íslendingar aftur á ýmsum stöðum heimsmarkaðsins i samkeppni við sjálfa okkur. Hvaða einkunn halda menn að Íslendingar fengju við góðan viðskiptafræðiháskóla úti í heimi ef þeir legðu fram sem prófverkefni við- skiptahlið íslenzkra landhelgismála? Það kæmi aldrei til einkunnagjafar því enginn háskóli mundi samþykkja próf- verkefnið þar sem hér er hreint grin á ferðinni en ekki alvara. Lokaorð Nú þegar ennþá einu sinni hefur verið tilkynnt um veiðibönn á íslenzka fiskiskipaflotann er ennþá einu sinni ráðizt á hagsmuni islenzks sjávarút- vegs og íslenzkrar þjóðar. Valið stendur nefnilega um hvort reka eigi íslenzk sjávarpláss út i atvinnuleysi eða færeysk, norsk og belgísk. Það kom fram í umsögn sjávarútvegsráð- herra nú fyrir skömmu að veiðibannið mundi minnka þorskaflann um 5 til 6000 tonn. Færeyingar einir taka þetta magn. Því er það staðreynd sem ekki verður gengið fram hjá, að islenzk stjórnvöld borga og halda uppi at- vinnu í útgerðarbæjum í Belgíu, Noregi og Færeyjum, gjaldið sem greitt er með er atvinnuleysi og stöðn- un í íslenzkum útgerðarbæjum. Það er ekki seinna vænna að raddir á æðri stöðum hafi látið í sér heyra um nauð- syn breytingar á þessu furðufyrir- brigði. Pétur Guðjónsson form. Félags áhugamanna um sjávarútvegsmál Stórt og ríkt kerffi — en staðnað og lokað Sennilega hefur ekkert fjármagn vaxið jafnhröðum skrefum í landinu á síðustu árum og það sem fólgið er i lif- eyrissjóðum landsmanna. Ekki er ólík- legt að á þessu ári verði ráðstöfunarfé þeirra um 20 milljarðar króna en að sjálfsögðu nemur eignarfé þeirra miklu hærri fjárhæð. Allt er þetta mikla fjármagn I vörzlu 96 lifeyris- sjóða sem ætla má að um 500 manns stjórni. Þeim er þvi ekki falið lítið vald og mikil er ábyrgð þeirra. Lrfeyriskerfi almanna- trygginganna æskilegri lausn Hér er ekki ætlunin að fjalla um tilurð lífeyrissjóðanna, svo fróðlegt sem það þó væri, né heldur þróun þeirra frá því að þeir hófu starfsemi sína hér á landi. Óhætt mun þó að fullyrða að hinir elztu séu frá þriðja eða fjórða áratug þessarar aldar. Allur gangur hefur verið á stofnsetningu þeirra, hinir elztu hafa sennilega, sumir hverjir, verið stofnaðir sem einka-samtryggingasjóðir hinna betur settu innan einstakra fyrirtækja, síðar meir hafa þeir verið stofnaðir öðru fremur i heildarsamningum atvinnu- rekenda og stéttarfélaga. Hefur það m.a. átt sínar pólitísku skýringar í van- mætti, skilningsskorti og samstöðu- leysi félagshyggjuaflanna á Alþingi, árum og áratugum saman. Ef allt hefði verið með felldu hefði lifeyris- sjóðakerfið sennilega aldrei náð sér svo á strik, sem raun ber vitni, heldur hefði lifeyriskerfi almannatrygginga- kerfisins i stað þess eflzt og starfað með fullnægjandi hætti sem gegnum- streymiskerfi. Og að því mun einmitt stefnt nú, þ.e. að lífeyrissjóðir lands- manna sameinist i einum allsherjar líf- eyrissjóði sem verði gegnumstreymis- sjóður. Margir gallar á starfi sjóðanna Stofnun lífeyrissjóðanna var stórt og mikilvægt skref fram á við í réttindabaráttu velflestra launþega er þeir voru stofnaðir. Margir hafa þeir nú starfað um þó nokkurt árabil og er því eðlilegt að menn hyggi nokkuð að starfi þeirra og uppbyggingu. Hér skal ekki orðum vikið að því hve óeðlilegt og óheppilegt er að sjóðirnir skuli vera jafnmargir og raun ber vitni né heldur hve æskilegt væri að þeir mynduðu með sér einn gegnumstreymissjóð. Hins vegar er nauðsynlegt að víkja nokkrum oðrum að öðrum göllum sem eru á allri starfsemi þeirra. Hrikalegt misretti Það verður að teljast einn stærsti og versti gallinn á starfsemi lífeyrissjóða- kerfisins i núverandi mynd þess hve óhemjulegt misrétti það býr lifeyris- þegum á flestum sviðum. Bæði er afar misjafnt hvenær menn geta tekið að njóta ellilífeyris, i sumum sjóðanna mun það jafnvel miðað við 65 ára aldur, i öðrum við a.m.k. 70 ára aldur. Þótt vinnuþrælkun sé íslendingum í blóð borin og þeir hafi sýnilega enn ekki áttað sig á þvi, að það er hluti sjálfsagðra mannréttinda að greiðslur eftirlauna hefjist áður en mönnum er þrotinn allur máttur sakir þrælkunar og ellihrumleika, eru almenningur og launþegasamtök annarra menningar- ríkja þeirrar skoðunar að það séu einhver mikilvægustu réttindi, sem menn geti aflað sér, að greiðslur eftir- launa þeim til handa hefjist meðan þeir eru enn á góðum aldri. Eftirlauna- greiðslurnar misjafnlega háar í annan stað er hrikalegt misrétti fólgið í því hve eftirlaunagreiðslurnar úr lífeyrissjóðunum eru afar misjafn- lega háar, allt eftir þvi hve hárra launa menn hafa notið i lífinu, hvenær lif- eyrissjóðir þeirra tóku til starfa, hver iðgjöld þeirra hafa verið og hvort um verðtryggðan sjóð er að ræða eða ekki. Misréttið á sér ef til vill fleiri orsakir en það er óþolandi ranglæti sem ekki hefði verið fyrir hendi hefði almanna- tryggingakerfið verið notað sem far- vegur fyrir eftirlaun landsmanna. önnur réttindi eru mjög misjöfn Þriðji megingallinn á núverandi líf- eyrissjóðakerfi að mínum dómi er sá, að ekki sitja allir við sama borð að þvi er réttindin varðar. Engin heildarlög- gjöf er til í landinu sem mælir fyrir um það hverra réttinda lífeyrisþegar skulu njóta í ýmsum sértilvikum. í þeim efnum virðast flestir sjóðirnir sjálfir hafa mótað þær reglur sem farið er eftir og eru vafalaust mjög misjafnar eftir því hvaða sjöður á i hlut. Sumar þeirra eru mjög íanglátar. i þvi sam- bandi kemur mér í hug dæmið um konuna sem bjó einhleyp með aldraðri móður sinni. Dóttirin lézt barnlaus og ógift um fertugt og hafði þá greitt i einn af stærri lífeyrissjóðum lands- manna um 20 ára skeið. Ættingjum hinnar látnu fannst þá að sjálfsögðu réttlátt að hin aldraða móðir hennar nyti nú lífeyris úr sjóðnum, enda hafði hún verið forsjá móður sinnar um langt árabil sem var enda ekki í neinum lifeyrissjóði. En stjórn lífeyris- sjóðsins var ekki á þeim buxunum og kvað nú allar lífeyrisgreiðslur hinnar látnu vera i eigu hans, hin aldraða móðir kæmi honum ekki við. Og þar við sat. „Lok, lok og læs" Eins og áður segir má ætla að ráðstöfunarfé lífeyrissjóðanna á þessu ári muni nema 20 milljörðum króna. Hverjir kjósa stjórnir þeirra sjóða sem hafa þetta mikla fjármagn undir höndum? Það má hamingjan vita. Væntanlega munu sjóðirnir yfirleitt teljast sjálfseignarstofnanir og svo virðist sem stjómir þeirra séu yfirleitt tilnefndar af stjórnum þeirra samtaka sem upphaflega komu sér saman um stofnun þeirra. Ekki er óliklegt að þar sé yfirleitt um sama fólkið að ræða, sem sennilega situr þá árum og ára- tugum saman í stjórnum þessara aðila. Skyldu sjóðirnir efna árlega til aðal- funda þar sem gerð er grein fyrir fjár- hagsstöðu þeirra, ákvarðanir teknar um meðferð fjármuna þeirra, mótuð stefna í réttindamálum sjóðþega, stjórnir kjörnar? Ekki svo maður viti. Hver skyldu þau réttindi vera sem lif- eyrissjóðsstjórnunum hefur náðar- samlegast þóknazt að búa okkur sjóð- þegum fyrir þau 10% sem árlega og ævilangt eru greidd inn á okkar nöfn í sjóðunum? Um það er fátt eitt vitað. Frímúrarareglan ein lokaðra kerfi Um allt þetta og margt fleira fáum við lífeyrissjóðsþegar ekkert að vita, okkar er bara að borga stóran hluta launa okkar inn í þetta lokaða kerfi sem ekki lýtur sérstökum landslögum, okkur er ekki gerð nein grein fyrir hvernig starfar og við fáum ekki að hafa nein áhrif á. Sennilega er Frí- Sigurður E. Guðmundsson múrarareglan ein saman lokaðra kerfi fyrir almenningi en lifeyrissjóðakerfið. Þessu þarf að breyta. Hafa þarf útvikkun lýðræðisins og aukið upplýsingastreymi í hávegum og endurskoða gamlar og að sumu leyti úreltar hugmyndir um stefnuna i eftir- launamálum landsmanna. Umbyltingar er þörf Það gefur auga leið að við lifeyris- þegar getum ekki unað núverandi ástandi öllu lengur enda er það ekki i neinu samræmi við þá útvíkkun lýðræðisins í samfélaginu sem við mörg höfum barizt fyrir um áratuga- skeið. Lífeyrissjóðirnir eru meðal þeirra samfélagsstofnana sem þarf að opna, gefa almenningi upplýsingar um og gefa honum kost á að hafa eðli- leg áhrif á. 1 kjölfar þess þarf aðendur- skoða frá grunni stefnuna i lífeyris- málum, m.a. í tengslum við stefnuna í orlofsmálunum, og færa hana í tengsl við þá jákvæðu og skilningsríku stefnu sem nú er víða fyrir hendi á þessu sviði i ýmsum löndum Vestur-Evrópu. 1 öllu falli verður það að gerast verði þeir sameinaðir i einn gegnum- streymissjóð. Sigurður E. Guðmundsson framkvæmdastjóri.

x

Dagblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagblaðið
https://timarit.is/publication/260

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.