Dagblaðið - 12.12.1978, Side 11

DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 12. DESEMBER 1978.
II
Samsetningin og færibandið eru
höfuðþættirnir í framleiðslunni. Fund-
inn hefur verið hagstæðasti hraði færi-
bandsins. Þessi hraði, sem er um 4.8
metrar á mínútu, veldur ekki of miklu
álagi á verkamennina. Vert er að
vekja athygli á því, að í Fiatverksmiðj-
unum á Ítalíu er hraði færibandsins 6
metrar á mínútu og i Kanada 7—8
metrar á mínútu. Á tveggja tíma fresti
fá samsetningarmennirnir 10 mínútna
hvíld. VAZ notar athyglisvert sam-
starfsform viðskipulagningu vinnunn-
ar. Hver vinnuflokkur er skipaður
30—40 manns og í sumum tilfellum
hundrað manns. Flokkarnir vinna á
tvískiptum vöktum undir stjórn verk-
stjóra. Meðlimir hópsins skiptast á um
störf, þannig að hver tekur við af
öðrum. Þess vegna er talið að hver
verkamaður sækist eftir þvi að kunna
til hlítar sem flest þau störf, sem
hópurinn í heild þarf að vinna.
Launagreiðslufyrirkomulag V AZ er
athyglisvert. í stað hefðbundinna
greiðsluforma — greiðslu eftir fram-
leiðsluafköstum og greiðslu fyrir unn-
inn tíma — hefur verið tekið upp nýtt
kerfi, en samkvæmt því eru laun
verkamannsins mynduð af þrem þátt-
um: Tímavinnugreiðslum, þar sem
tekið er tillit til launaskrár, starfsskil-
yrða og starfshæfni; aukagreiðslu fyrir
að uppfylla áætluð afköst starfshóps-
ins og loks aukauppbót fyrir að draga
úr vinnutapi og auka framleiðnina.
Slikt kerfi tekur tillit til allra þátta —
persónulegrar hlutdeildar verka-
mannsins og árangurs samstarfshóps-
ins. Auk þessa lækkar endurskoðun á
verkþáttum, tengdum tilkomu nýrrar
tækni eða bættra starfsaðferða, ekki
launin heldur þvert á móti skapar
tækifæri til þess að hækka þau.
Mánaðarlega fá verkamennirnir
kort, sem á eru skráðar allar greiðslur
og frádrátlarliðir, alls um hundrað
færslur. Meðal þeirra eru sérstakar
greiðslur fyrir hæfni, fyrir vinnuað-
stæður o.s.frv., mæðragreiðslur,
ibúðarleiga, fæðisgreiðslur o.s.frv.
Þjálfunarmiðstöð verksmiðjanna
gegnir mikilvægu hlutverki í lífi sér-
hvers verkamanns og verkfræðings við
verksmiðjurnar. Tilheyrandi þjálf-
unarmiðstöð verksmiðjanna eru
starfsfræðsluskóli, sérhæfður mið-
skóli, deildir við ýmsar framhalds-
námsstofnanir og ýmiss konar nám-
skeið. Nýliði vinnur sem iðnnemi og
stundar nám i þjálfunarmiðstöðinni.
Þetta hjálpar honum til þess að ná
fljótar valdi á sérgrein sinni. Iðnnem-
arnir eru félagar i verkalýðsfélaginu
og hafa sama rétt og allir aðrir verka
nienn.
Stjórn verklýðsfélags fyrirtækis
hefur mjög mikil völd: Án samþykkis
hennar getur framkvæmdastjórinn
ekki ráðið eða sagt upp starfsmönn
um. I
Stjórn verklýðsfélags VAZ gerir
heildarsamninga við framkvæmda-
stjórnina, þar sem skilgreind eru
starfsskilyrði, ráðstafanir, sem miða
að vinnuvernd og öryggi, svo og
félagslegar og menningarlegar ráðstaf-
anir og þjónustuaðgerðir. Líkt og öll
önnur stórfyrirtæki byggir VAZ
ibúðarhús, stofnanir fyrir börn og
menningar og þjónustustofnanir fyrir
verkafólk sitt. Um þetta eru ákvæði í
samningum félagsins. Stjóm verklýðs-
félagsins úthlutar dvalarleyfum í eigin
sumardvalarheimilum og hressingar-
hælum og i búðunt. sem tilheyra
öðrum verklýðsfélögum, þ.e. heildar-
samtökum verklýðsfélaga. Að jafnaði
greiðir félagsmáður aðeins þriðjung
dvalarkostnaðarins, eða fær hann
alvegókeypis.
Verksmiðjan starfrækir eigin heilsu-
gæzlustöð og sjúkrahús. þar sem ýmsir
læknasérfræðingar starfa. Heilbrigðis
skoðun fer fram reglulega til þess að
fylgjast með heilsufari verkamann
anna.
Hvaða vandamál er við að slriða t
bilaborginni?
Mörg þeirra tengjast þeirri stað-
reynd. að Togliatti er ung borg. þar
sem meðalaldur ibúanna er 25—27 ár.
Árlega fæðast þar um tíu þúsund
börn. En bygging barnaheimila og
vöggustofa hefur ckki jafnazt á við
aukningu ibúafjöldans. í Avtozavod-
skihverfi (bílaverksmiðjuhverfinu) eru
t.d. 2500 börn á biðlista eftir dvöl á
forskólastofnunum. Skortur er einnig
á skólum, skólamir sem til eru eru
yfirsetnir.
Þá eru vissir húsnæðiserfiðleikar.
Heildaráætlunin að skipulagi borgar-
innar gerði ráð fyrir 750 þúsund
manna borg. Mikill vinnuaflsstraumur
er til Togliatti, einkunt kcmur ungt
fólk frá öðrum borgum, svo að þess cr
enginn kostur að sjá hverjum nýjunt
innflytjanda fyrir eigin íbúð.
Skortur á þjálfuðunt iðnverka-
mönnum og fólki til þjónustustarfa er
alvarlegt vandamál. Einnig er skortur
á verzlunar- og þjónustustofnunum.
Öll þessi vandamál í Togliatti eiga
rætur að rekja til þeirrar staðrcyndar.
að skipuleggjendúr borgarinnar van-
mátu vaxtarmöguleika þessarar ungu
og blómstrandi borgar.
Séð yfir verksmiðjurnar, sem framleiða Lada bifreiðirnar i borginni Togliatti.
smiðjum. Vegna hinnar flóknu starfs-
skipulagningar eru tölvur mjög
notaðar við stjórnun VAZ. Sjálfvirkt
eftirlitskerfi fylgist með allri efnahags-
starfsémi verksmiðjanna. Frávik frá
áætlunum fara aldrei fram úr 10%.
\
Kjallarinn
y
Magnús Kjartansson
Ég nefni dálksentimetra þvi sam-
kvæmt þeirri einingu er auglýsinga-
verð reiknað, og telst mér svo til að
framlög morgunblaðanna í dag til þess
að vekja athygli á bókinni „Félaga
Jesúsi” og forlaginu Máli og menningu
jafngildi tæplega 700 þúsundum
króna. Ég hafði ekki skeiðklukku þeg-
ar ég hlýddi á frásagnir hljóðvarps og
sjónvarps, en þar mun auglýsingatim-
inn vera verðlagður í sekúndum, og
séu þær auglýsingar meðtaldar, kemst
auglýsingagildið trúlega hátt í aðra
milljón króna. Ekki kann ég að verð-
leggja tíma alþingismanna sjálfra —
hann væri til að mynda hægt að
reikna með þvi að deila fjölda talaðra
sekúndna í heildarkostnað Alþingis —
en sé sá timi reiknaður ásamt ófyrir-
séðum eftirmálum þykir mér trúlegt.
að sá stuðningur sem Ragnhildur
Helgadóttir skipulagði til þess að auð-
velda Máli og menningu að gefa út
„Félaga Jesús” jafngildi ekki lægri
upphæð en Norræni þýðingarsjóður-
inn veitti til þess að gera Þórarni Eld-
járn kleift að snúa bókinni úr sænsku
á islensku. Ég hygg að Mál og menn-
ing hafi sjaldan eignast jafn óvæntan
hauk i horni. Auðvitað kemur mér
ekki i hug að Ragnhildi gangi annað til
en hugsjón og vona að enginn sé svo
spilltur, þrátt fyrir peningahyggju okk-
ar daga. að halda að Ragnhildur hafi
samið við Mál og menningu um að fá
prósentur af sölunni á „Félaga
Jesúsi".
Þinghelgaðir
dómar
Mér er hlýtt til Máls og menningar
og ætti því að vera þakklátur Ragn-
hildi, en ég kemst ekki hjá því að
hugsa um áframhaldið. Fyrst forsetar
Alþingis hafa heimilað að þjóðkjörnir
ritdómarar haldi ræður tímunum sam-
an um nýútkomna bók, getur eftirleik
urinn magnast. Mér þykir trúlegt að
Almenna bókafélagið, Barnablaðið
Æskan, Bókamiðstöðin, Bókaútgáfa
Menningarsjóðs og Þjóðvinafélagsins,
Bókaútgáfa Þórhalls Bjarnarsonar.
Bókaútgáfan Fróði.. Bókaútgáfan
Hildur, Bókaútgáfan Norðri, Frjálst
framtak hf„ Hafsteinn Guðmundsson.
Hlaðbúð. Iðunn, ísafoldarprent-
smiðja, íslendingasagnaútgáfan, Leift-
ur, Ljóðhús, Setberg, Skuggsjá, Snæ-
fell, Stafafell, Valfell, örn og örlygur
o.m.fl. sæki það fast að fá þinghelgaða
ritdóma um útgáfubækur sinar ekki
síður en Mál og menning.'Gæti þá svo
farið að mörsugur entist skammt til
þess að fullnægja eðlilegum kröfum.
þrátt fyrir endalausa kvöldfundi og
næturfundi sém tiðkast hafa i þeim
mánuði. Og hvers vegna binda sig við
bækurnar einar? Hér er stunduð
myndlist af margvíslegu tagi, leiklist,
tónlist og allrahanda list; iðkendur
þeirra greina eiga heimtingu á að fá
þinghelgaða dóma um sig. En þá yrðu
auðvitað hégómamál eins og fjárlög að
sitja á hakanum. enda eru þjóðlög göf-
ugri.
Kannski er þetta það sem korna
skal. Ég veitti þvi athygli að Gunnar
Thoroddsen var nýlega kjörinn for-
maður enn einnar stjórnarskrárnefnd-
arinnar, trúlega vegna reynslunnar af
fyrri störfum hans á því sviði. Mér
þætti ekki ólíklegt að hann beitti sér
fyrir því að Alþingi yrði breytt í list-
þing og gæti þar með orðið einskonar
Krafla menningarlífsins, ekki þó um-
lukin þefillum jarðgufum heldur höf-
ugum ilmi kynborins menningarlifs.
En á hvorugum staðnum mætti fram-
leiða orku.
Magnús Kjartansson.
„500 dálksentímetrar af frásögnum um ritdóma
þjóðkjörinna alþingismanna jafngilda 700 þúsund
krónum.”
„Mál og menning hefur sjaldan eignast jafn óvænt-
an hauk i horni og Ragnhildi.”
Sjómennska, áhætta
og aðbúnaður
Sjómannastéltin er sú stétt hér á
landi sem hvað mest mæðir á en hvað
minnst er hlúð að. Má segja að það sé
stjórnvöldum og allri þjóðinni til litils
sóma. Það hefur þó verið rætt i fjöl
miðlum undanfarið að banna eigi
loðnuveiðar i desembermánuði og
kemur til framkvæmda 15. þessa m;,n-
aðar vegna hættu á ísingu og vondum
veðrum á þeim tíma. Öllum hugmynd
um til að hlúa að sjómönnum bér að
fagna, þó menn séu ekki á einu niáli
hvernig best sé að framkvæma þær.
Eflaust væri æskilegt að banna cða
byrgja betur mörg þau verk sem sjó
mönnum stafar hætta af. Get ég þar
m.a. nefnt hættuna sem stafar af inn
siglingunni í Hornafjarðarhöfn i
ákveðinni vindátt og straumum.
Hættunni sem skapast af þvi að
stunda netaveiðar á yfirbyggðum bát-
um þar sem skipstjóri sér lítið hvað
gerist þegar lögð eru net og dregin.
Hættunni sem stafar af svokallaðri
„bakborðsblindu” þegar loðnuskilja er
staðsett þannig á bátum að hún byrgir
skipstjórnarmönnum fullt útsýni yfir
sjávarflötinn. Einnig má nefna hætt-
una við að hafa vistarverur frammi
loðnubátum. Það er vitað hvernig þeir
liggja i sjó með fullfermi. Ekki þarf
stór alda að fara yfir bakkann þegar
hnýfill er aðeins metra yfir sjólínu til
að vistarverum sé hætt við að fyllast
af sjó. Þannig má eflaust lengi telja.
En í því hugarflóði sem skapaðist ef
rekja ætti allar þær hættur sem sjó-
mönnum er ætlað að búa við. myndi
sennilega mörgum detta i hug að
bannaætti fiskveiðar.
Tel ég þvi réttara að menn liti sér
nær og gefi gaum annars vegar þeint
öryggisbúnaði sem fyrir er, þvi telja
má að hann sé miklum vanefnum bú-
Inn, og hins vegar að þeim sem æski-
legur væri á fiskiskipum.
Ekki alls fyrir löngu varð það slys
að mb. Dagfari brann á miðunum.
Ekki mátti miklu muna að menn, sem
voru sofandi i klefum sínum, björguð
ust undan eldi og reyk og var það
mesta mildi því ekklvar um nema eina
leið að ræða. I öðrum slikum tilfellum
gætu þeim verið allar bjargir bannað
ar. Það væri mjög æskilegt að undir
slíkum kringumstæðum væri um fleiri
leiðir að ræða fyrir skipverja til undan
Kjallarinn
EinarG. Harðarson
komu, i gegnum einhvers konar örygg-
islúgur eða ganga.
Það má teljast vafasamt að hafa alia
björgunarbáta skipa aftur á eða við
stýrishús. Þar er ntesta hætta á bruna
og ekki auðveli að ná i björgunarbát
við slikar aðstæður. Einnig getur það
hugsast að ef brot skellur á afturhluta
skips geti það hreinlega tekið stýris-
húsið af.
Ekki þarf að spyrja um afdrif björg
unarbáta sem þar væru staðsettir þó
brotið yrði minna. Það er því sjálfsagt
öryggi í því að hafa björgunarbát
framrná bakka. Aðauki ættu björgun-
arbátar frammá og afturá að geta rúm-
að alla áhöfn skipsins hvorir fyrir sig.
íshamrar og önnur tæki til að verj-
ast ísingu á skipum eiga að vera á vis-
um stöðum og bjarghringir einnig
dreifðir um allt skip svo að eins fljót-
lega og hugsast getur sé hægt að gripa
til þeirra. Svipuðu máli gegnir um
slökkvitæki.
Öryggisútbúnaður og meðhöndlun
hans er litt eða ekkert kynnt fyrir ný-
liðum á bátaflotanum.
Þakka ber að ákveðið sé að varðskip
fylgi loðnuflotanum yfir köldustu
niánuði ársins. En ætti slikt ekki að
vera niiklu oftar? Ef menn t.d. veikjast
alvarlega eða verða fyrir slysuni á
djúpmiðum má ætla að ekki sé auðvelt
að koma þeim til aðstoðar fljótlega
nema með slikum ráðslöfununt. Það
mætti vera meira um notkun öryggis-
óla og hjálma en nú er. Einnig mætti
notkun C02 (koldioxið) slökkvitækja
vcra meiri. Slik tæki cru annaðhvort
sjálfvirk eða ckki þarf að ýta á ncma
einn takka til að þau fari i gang. Ef-
laust ntá nefna margt fleira.
Vakað í 48 stundir
Ennþá viðgengst það að „vökulög”
eru brotin á sjómönnum. í þeini er
gert ráð fyrir að hver skipverji fái
a.m.k. 8 stunda hvild á sólarhring.
dæmi cru hins vcgar fyrir því að nienn
séu látnir vaka i allt að 48 stundir
samflcytt ef veiðiaðstæður eru góðar.
Það er síðan varið með því að sigling
að og frá miðunum sé svo löng að
hvildariimi sé yfir 8 stundir á sólar-
hring að meðaltali. Þvi ber hins vegar
að svara með þeirri staðreynd að
menn geta ekki hvílst fyrirfram.
Hvernig myndu sjómenn standa ef
slys bæri að höndum eða þeir lentu i
sjávarháska eftir slikar vökur? Spyrji
hvcrsig.
Þetta cru hins vegar atriði sern sjó
menn sjálfir eiga að passa. En eitt af
þvi sem mest er ábótavant hjá þeim er
samstaða. Sjálfsagt má rekja hana til
rnargra ástæðna. Sennilega ber þar
hæst hversu miklurn vandkvæðum
það er bundið fyrir þá að koma santan
og samræma hugntyndir sínar og
kröfur. Stafar það af fjarveru þeirra og
einangrun svo langtimum skiptir.
Hugsanlcgt cr að vald það scm skip-
stjóri hefur sé svo mikið að áhöfn láti
hann ósjálfrátt hafa álirif á skoðanir
og gjörðir sinar. Því vcldur hræöslan
við að kontast í ónáð ef einhvcr tckur
af skarið. Æ.tla ntá þó að i islcnska sjó
ntanninum renni cnnþá það blóð að
hann sé ekki gefinn fyrir að kvarta og
kveina yfir „smámunum”.
Annað atriði. sent veikir santstöðu
sjóntanna. er að stór hópur þeirra cru
aðeins sjóntenn i skamntan linta i von
unt skjólfenginn auð. Þcir eru þvi ofl
afskiptalausir fyrir því hvernig á þeint
er brotið ef báturinn fiskar. Unt lcið
vcikja þeir grundvöll fyrir santslöðu
hinna sem mestu varðar.
EinarG. Harðarson
námsmaður

/