Dagblaðið - 23.04.1979, Side 11

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 23. APRÍL 1979.
11
síðan áríð 1964 og aðeins einn sak-
borningur hefur týnt lífinu i Banda-
ríkjunum fyrir böðuls hendi síðan
árið 1967. í Bretlandi hefur drápið á
Airey Neave þingmanni og talsmanni
íhaldsflokksins í málefnum Norður-
írlands valdið miklu uppnámi. Hefur
kröfum um endurupptöku dauða-
refsingar mjög vaxið fylgi að því er
virðist og nú eru raddir stuðnings-
manna þess mjög háværar í Bret-
landi. í Bandaríkjunum er og hefur
verið unnið að lagabreytingum í
mörgum ríkjum til að komast fram-
hjá úrskurði hæstaréttar landsins.
Var hann kveðinn upp árið 1972 og
kvað á um að lög um dauðarefsingu
samræmdust ekki stjórnarskrá
Bandarikjanna.
Ekki verður þó talið líklegt að böð-
ullinn komi aftur á aftökupallinn í
Bretlandi ásamt gálganum. Sam-
kvæmt skoðanakönnunum er meiri-
hluti íbúa Bretlands því fylgjandi að
hryðjuverkamenn, morðingjar og
allir þeir sem þykja fremja hryllilega
glæpi séu líflátnir. Til að dauðarefs-
ing verði tekin upp aftur verður að
samþykkja lagabreytingu í neðri
deild brezka þingsins. Lengi hefur
það verið svo að meirihluti þing-
manna hefur verið dauðarefsingum
andsnúinn. Hefur það bæði verið
vegna siðfræðilegra ástæðna og
ERLEND
MÁLEFNI
Gwynne Dyeer
vegna þess að þeir hafa ekki talið
hana félagslega hagstæða.
í raun eru sömu aðstæður í Banda-
ríkjunum Almenningur er fylgjandi
dauðarefsingum en í það minnsta
fulltrúar á löggjafarþingum hinna þró-
aðri ríkja telja slíkt ekki rétt. Þó mun
það vera svo að meirihluti er fyrir
dauðarefsingum í nokkrum hinna
fimmtíu ríkja Bandaríkjanna og eru
þau aðallega meðal þeirra sem til
Suðurríkjanna teljast. Það er aðeins
talin spurning um hvert hinna þrettán
Suðurríkja verður fyrst til að hengja,
skjóta, drepa með gasi eða rafmagni
eða jafnvel með eitri einhvem hinna
óheppnu sem sitja í dauðadeildum
fangelsanna.
Áttatíu og fimm af hundraði þeirra
fjögur hundruð og níutíu Banda-
ríkjamanna sem sitja í svokölluðum
dauðadeildum vegna þess að þeir
hafa hlotið dauðarefsingu eru í
Suðurrikjunum þrettán. Þar af er
helmingurinn í Florida, Texas og
Georgíu. Brátt líður að því, eins og
áður sagði, að síðustu hindrunum
vegna úrskurðar hæstaréttar Banda-
ríkjanna frá árinu 1972 verði rutt úr
vegi. Þá hefst ballið. Spurningin er
aðeins sú hvaða ríki verður fyrst til.
Kannski væri hugsanlegt að rétt-
læta dauðarefsingu ef hún bæri þann
árangur að draga úr morðum og
gengi jafnt yfir alla. Því fer þó fjarri.
Gott dæmi um það er að af þeim eitt
hundrað og ellefu hvítu mönnum,
sem fundnir voru sekir um að hafa
myrt svarta meðbræður sína í Florida
var enginn dæmdur til dauða. Allir
hvítir sem sitja í dauðadeildum fang-
elsa Florida, eða sjötíu og tveir, voru
dæmdir fyrir morð á hvítum mönn-
um.
Meira að segja er hvítur maður
aðeins einu sinni dæmdur til dauða
fyrir morð á svertingja á móti hverj-
um tíu svertingjum sem fá dauðadóm
fyrir sama glæp.
Sannleikurinn mun vera sá að
dauðarefsing fyrir manndráp virðist
engin áhrif hafa til fækkunar morða.
Meira að segja virðist svo að dauða-
refsing gæti dregið úr öllum tegund-
um afbrota nema morðum. Hvernig
væri til dæmis að setja dauðarefsingu
við ýmsum stöðumælabrotum og
öðrum einföldum umferðarbrotum.
Slíkt væri vafalaust mjög áhrifaríkt
og mundi nær algjörlega koma í veg
fyrir slík brot. Fáir munu að visu vera
slíku fylgjandi.
Tíðni morða hefur ávallt verið
mjög breytileg eftir löndum og þá
væntanlega eftir siðum og venjum
sem gilt hafa um afstöðu til ofbeldis
og til dæmis hve auðvelt er að ná til
viðeigandi vopna. Fátt annað getur
skýrt þann mun sem er á morðum í
Bandaríkjunum og Bretlandi. í fyrr-
nefnda landinu eru morð sextiu sinn-
um fleiri, bæði fyrir og eftir að hætt
var að fullnægja dauðadómum.
gera hér.” Og — svo notuð séu þín
eigin orð í fyrrnefndri ritstjórnar-
grein — „Neytendur eiga kröfu til að
fá þá þjónustu sem þeir biðja um í
þessu efni . . .”
Ef taka á skoðanakannanir alvar-
lega verður að vanda mjög vel undir-
búning þeirra. Umfram allt þarf að
gæta algjörs hlutleysis spyrjanda og
síðast en ekki sízt þarf svarandinn að
vita hvað við er átt með spurning-
unni.
Spurning Dagblaðsins var þessi:
„Teljið þér að afgreiðslutimi verzl-
ana ætti að vera frjáls eða óbreyttur
frá því sem núer?”
í grein minni í Mbl. gekk ég út frá
því sem vísu að krafan um frjálsan
afgreiðslutíma verzlana fæli í sér
lengingu hans hjá matvöruverzlun-
um.
En þarf það að vera?
Hvað er „frjáls"
afgreiðslutími
verzlana?
1. Er hann lenging til kl. 11 1/2 öll
kvöld vikunnar?
2. Er hann stytting, t.d. til kl. 5,
fimm daga vikunnar?
3. Er hann tilfærsla, t.d. lokað fyrir
hádegi suma daga og opið fram á
kvöld aðra daga?
4. Er hann „frjáls” þannig að hver
og einn hafi opið þegar honum
sýnist?
Fyrstu spumingunni tel ég mig
hafa svarað í umræddri grein í Mbl.
og álit það fyrirkomulag útilokað við
núverandi aðstæður.
Þú bendir á að viðgangur verzlana
Kjallarinn
ÓskarJóhannsson
í nágrannasveitafélögum Rvíkur,
með lengri opnunartíma, sýni þörf-
ina. Hver byrjaði það stríð í
Keflavík? Var það ekki Kyndill?
Hver er viðgangur hans nú, er hann
til eftirbreytni?
önnur spuming: Ein fullkomnasta
og stærsta matvöruverzlun á Reykja-
víkursvæðinu afgreiðir 55% af viku-
sölunni á föstudögum og helminginn
af því (þ.e. 27 1/2% af vikusölunni) á
3 timum frá kl. 4—7 á föstudögum:
Afkastageta matvöruverzlana er
orðin það mikil að þess vegna mætti
stytta afgreiðslutímann til muna.
Þótt bankarnir keppist um að sýna
sem mestan hagnað hafa þeir stytt af-
greiðslutímann í sparnaðarskyni og
gleymdu víst ekki aðeins að láta fara
fram „skoðanakönnun” meðal við-
skiptavina heldur gleymdist líka að
kanna viðhorf starfsfólksins. Líklega
kærðu húsmæður og verzlunarfólk
sig ekki um þá tegund af „frjálsum”
opnunartíma í matvöruverzlunum.
Þriðja spurning: Um tilfærslu á af-
greiðslutímanum er það að segja að
ef starfsfólkið á að vinna á eftir-
vinnu- og næturvinnutíma, sem
greiðast ætti í fríi aðra daga, þá yrði
frítíminn á daginn að vera lengri og
þar með er um styttingu afgreiðslu-
tíma að ræða.
Fjórða spurning: Ef algjört frjáls-
ræði ríkti, vísa ég til ummæla karls í
Rangárvallasýslu í Dagblaðinu og tel
ekki þurfa meira um það að tala.
„Allt í hringlandi
vitleysu"
„Ég vil hafa hann óbreyttan, því
að annars óttast ég, að allt færi í
hringlandi vitleysu og maður gæti
aldrei gengið að vísum afgreiðslu-
tíma, sem er okkur sveitafólkinu
nauðsynlegt,” sagði karl í Rangár-
vallasýslu. Fleiri tóku í sama streng
og óttuðust stjórnleysi. „Það yrði
öngþveiti í verzlunarmálum.”
Af þessum vangaveltum getum við
séð að sá sem þekkir aðeins eina hlið
málsins er fljótastur að fella sinn
dóm. Hinn, sem gerir sér grein fyrir
fleiri þáttum þess, er ekki eins ákveð-
inn og vill fara að öllum breytingum
með gát, i þeirri von að allir geti vel
við unað að lokum. Við megum ekki
gleyma því að afgreiðslutími verzlana
hefur víðtæk áhrif á þjóðlífið í heild
og afgreiðslutími matvöruverzlana í
Reykjavík er ekki nema hluti sem
þarf að vera í samhengi við aðrar
verzlanagreinar og margt annað.
Aðalatriðið er að regla sé á þessum
málum svo fólk komi ekki að einum
dyrum lokuðum þegar aðrar eru
opnar.
Hlutverk borgaryfirvalda Reykja-
vikur á aðeins að vera staðfesting á
þeim reglum sem allir aðilar verzl-
unarinnar koma sér saman um og
eftirlit með að farið sé eftir þeim regl-
um.
Stjórnvöld stinga
hausnum í sandinn
Afstaða stjórnvalda til verzlunar
og viðskipta hefur á undanförnum
áratugum mótazt af fáfræði, óvild,
tortryggni og vantrausti á verzlunar-
stétt landsins.
„Viö núverandi skipan verölagsmála
w getur aukin þjónusta ekki fariö fram á
eðlilegum viöskiptagrundvelli því bannað er að
aukin þjónusta sé greidd af þeim sem hennar
njóta.”
Kostar nú 50 til 60
þús. kr. á mánuði
að hita venjulegt
íbúðarhús á Vest-
fjörðum
Það verður að teljast furðulegur
sofandaháttur hjá fulltrúum okkar á
Alþingi, þó allir séu þeir búsettir á
hitaveitusvæði, að þeir skuli ekki
hefja skelegga baráttu fyrir afléttingu
þeirra drápsklyfja sem olíu-
kostnaðurinn er.
Hafa þeir og stjórnvöld ekki gert
sér það ljóst að í dag kostar 50 til 60
þús. kr. á mánuði að hita venjulegt
ibúðarhúsnæði með olíu?
Eru mennirnir virkilega svo staur-
blindir að sjá ekki hversu geigvæn-
legur aukaskattur er hér á ferðinni,
miðað við það sem er á þeim svæðum
sem hafa hitaveitu?
Eða er mönnum virkilega sama um
þessa þróun mála?
Kannski hugsa þeir, eins og heyrst
hefur, að olíustyrkurinn komi nú
þarnatil jöfnunar.
Við skulum taka dæmið um
fjögurra manna fjölskyldu. Hún fær
eftir nýjustu krónutöluhækkun ríkis-
stjórnarinnar kr. 20.000 í olíustyrk á
3ja mánaða fresti.
Þessi sama fjölskylda þarf að
borga á þessu þriggja mánaða tima-
bili 150 til 180 þús. kr. í olíu vegna
hitunar. En sams konar fjölskylda,
sem býr á hitaveitusvæði, þarf að
borga 20 til 24 þús. kr. fyrir 3
mánuði.
Þetta er það réttlæti sem stjórn-
völd ætla okkur olíusvæðisbúum að
búa við. Haldi fram sem horfir
verður varla langt í það að jafna megi
aðstöðumun okkar og hitaveitusvæð-
anna við kynþáttamisrétti. í þessu
sem og mörgu öðru erum við sem
annars eða þriðja flokks þjóðfélags-
þegnar.
Þrjár milljónirnar
og ráðherrarnir
Það ætti að minnsta kosti að vera
umhugsunarefni fyrir ráðherrana,
sem nú hafa uppi tilburði um að fá
gefins úr ríkissjóði 3 milljónir til bíla-
kaupa sér til handa, hvort ekki væri
nú betur á samviskunni létt með því
að leggja þær 27 milljónir á árs-
grundvelli, sem væntanleg bílakaup
kosta ríkissjóð, plús annað sem
stofnframlag í olíusjóð til að létta
byrði þeirra sem kynda þurfa með
olíu.
Þyki þeim við nánari athugun,
blessuðum, það lítið stofnframlag er
þeim í lófa lagið að margfalda það.
Aukaskatt á
hitaveitusvæðin
til jöfnunar
í áframhaldi af þessum hugsanlegu
sinnaskiptum ráðherranna og kannski
hinna óbreyttu þingmanna, a.m.k.
dreifbýlisins, ætti nú þegar að leggja
aukaskatt á alla notendur sem búa
við þau forréttindi að geta hitað
húsakynni sin mcð jarðvarma. Auka-
skattur þessi, sem lágmark ætti að
vera 30% á gjaldskrár hitaveitna,
mundi að öllum líkindum gefa 900 til
1.000 milljónir í tekjur á ársgrund-
velli. Þó skattur sem þessi væri
álagður mundu íbúar hitaveitusvæða'
eftir sem áður aðeins greiða brot af
því sem fólk á olíusvæðunum verðu
að gera vegna húshitunar.
Skattaafsláttur
sjálfsagður
Auk þess sem hér hefur að framan
verið sagt ættu ríkisstjórn og Alþingi
að sjá sóma sinn i að breyta svo
skattalögum að íbúum þeirra land-
svæða sem kynda verða hús sín með
olíu verði veittur sérstakur skatta-
afsláttur, 25—30%, vegna þess gífur-
lega kostnaðar sem því er samfara að
hita upp með olíu.
„Haldi fram sem horfír, verður varla
” langt í það, aö jafna megi aðstöðumun
okkar og hitaveitusvæðanna við kynþáttamis-
rétti.”
Þeir stjórnmálamenn og flokkar
sem ekki vilja kannast við þann hug
til verzlunarinnar hafa ekki haft
kjark til að rífa þjóðina út úr þeim
vítahring sem steinrunnið haftakerfi
hefur hneppt hana í. Öll þessi ár hafa
viðskipta- og efnahagsmálin verið
mesti höfuðverkurinn. Aldrei er farið
að ráðum þeirra manna sem mesta
'þekkingu og reynslu hafa á sviði
verzlunar og viðskipta.
Þótt árangur frjálsræðis í við-
skiptamálum nágrannaþjóðanna hafi
blasað við okkur í áratugi hafa ís-
lenzk stjórnvöld stungið hausnum í
sandinn og útkoman er tífalt meiri
verðbólga hér en þar sem frjáls verð-
myndun og samkeppni vær að njóta
sín.
Dagblaðið hefur að einkunnarorð-
um að það sé frjálst og óháð blað og
það hefur vakið máls á mörgu sem
flokksbundin blöð eiga ekki eins auð-
velt með að gera. Væri ekki verðugt
verkefni blaðsins að kynna ýtarlega
hina nýútkomnu stefnu Verzlunar-
ráðs íslands í efnahags- og viðskipta-
málum, og fræða fólk um verzlun og
viðskipti almennt? Síðan mætti efna
til vandaðrar skoðanakönnunar um
hvort fólk vildi áframhaldandi höft
og tífalda verðbólgu eða frjálsræði í
viðskiptum eins og allar nálægar
þjóðir búa við.
Ef almenningur vissi um hvað væri
spurt má fullvíst telja að niðurstöður
þeirrar skoðanakönnunar yrði ekki
aðeins vilji þjóðarinnar um frjálsan
afgreiðslutíma heldur frjálsa verzlun
á íslandi.
Virðingarfyllst,
Óskar Jóhannsson
kaupmaður.
Með þessum hætti gæti stjórn
hinna vinnandi stétta, sem svo kallar
sig, stigið skref til jöfnunar lífskjara.
Þingmenn olíu-
svæðanna: Vaknið
af þyrnirósarsvefn-
inum
Það er skýlaus krafa til okkar full-
trúa á Alþingi að þeir rumski nú og
beri fram á Alþingi frumvörp sem
leiði til jöfnunar á þvi gífurlega mis-
rétti sem hér hefur verið lýst og öllum
er væntanlega kunnugt um. Með því
fengist úr því skorið hvort Alþingi
eða meirihluti þess er haldinn slikri
staurblindu að telja þetta hróplega
misrétti eðlilegt. Það yrði vissulega
með því fylgst hver afstaða þing-
manna yrði dl tillagna eins og hér
hefur verið á bent eða annarra er
leiða til jöfnunar á lífskjörum varð-
andi þennan tiltekna þátt i heimilis-
haldinu.
Að lokum. Er það vonlaust að
vænta megi frumkvæðis einhvers eða
einhverra dreifbýlisþingmanna til
leiðréttingar?
Karvel Pálmason.
Bolungarvík
y