Dagblaðið - 19.12.1979, Side 10

10
DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 19. DESEMBER 1979.
’BIAÐÍÐ

'Útgefandi: DagblaQið hf.
Framkvœmdattjóri: Sveinn R. EyjóKsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánaaon.
RitstjómarfuHtrúi: Haukur Holgason. Fréttastjóri: ómar Valdimarsson.
Skrífstofustjóri ritstjómar: Jóhannes Reykdal.
(þróttir: Hallur Simonarson. Menning: Aöabtakm IngóMsson. Aflstoðarfréttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrit: Asgrímur Páisson.
Blaflamenn: Anna Bjamason, Asgeir Tómasson, Atfi Rúnar HaMdórsson, Atf Steinarsson, Bragi Sig
urflsson, Dóra Stefónsdóttir, Elfn Afcertsdóttir, Gissur Sigurflsson, Gunnlaugur A. Jónsson, ólafur
Geirsson, Sigurflur Sverrisson.
Hönnun: Hilm'v Karisson.
Ljósmyndir: Ami Páll Jóhannsson, BjamleMur BjamleMsson, Hörflur Vilhjálmsson, Ragoar Th. Sig-
urflsson, Sveinn Þormóflsson.
Skrifstofustjórí: ólafur EyjóMsson. Gjaldkeri: Práinn ÞorieMsson. Sökistjóri: Ingvar Sveinsson. DreMing-
arstjóri: Már E. M. Halldórsson.
Ritstjórn Sfflumúla 12. Afgreiflsla, áskrMtadeild, auglýsingar og skrMstofur Þverhotti 11.
Aðabknl btaOsins er 27022 (10 llnur)
Setning og umbrot: Dagblaflifl hf., Sfflumúla 12. Mynda- og plötugerfl: Hilmir hf., Sfflumúla 12. Prent
Árvakur hf., SkeMunni 10.
AskrMt' > /erfl á mánufli kr. 4000. Verfl í lausasöiu kr. 200 ekitakifl.
>
Eintal Steingríms
í stjórnarmyndunarviðræðunum yg
sitja fulltrúar Framsóknarflokksins
nánast á eintali. Alþýðubandalagið og
Alþýðuflokkurinn hafa ekki áhuga á
þátttöku í stjórninni að þessu sinni og
fara sér að engu óðslega.
Ekki vantar að Steingrímur Her- -
mannsson rembist eins og rjúpan við staurinn. Hann
hefur lagt fram kosningaloforð Framsóknarflokksins,
útskýrt þau og látið reikna þau út í Þjóðhagsstofnun.
Hinir flokkarnir tveir hafa að vísu líka sett fram
sín kosningaloforð, Alþýðubandalagið skriflega og
Alþýðuflokkurinn munnlega. En þeir hafa að öðru
leyti haldið að sér höndum í viðræðunum við Fram-
sóknarflokkinn.
Ágreiningur Alþýðuflokks og Alþýðubandalags er
hatrammari en nokkru sinni fyrr. Hjá Alþýðubanda-
laginu fær hann sem fyrr útrás í blóðugum skömmum
í fjölmiðlum. Og hjá Álþýðuflokknum fær hann útrás
í atkvæðagreiðslum á þingi.
Alþýðuflokkurinn hefur ekki viljað haga sér á
alþingi eins og vinstri stjórn væri aftur komin til valda.
Hann hefur farið einförum íatkvæðagreiðslumumfor-
seta og nefndir. Og þrisvar hefur hann hlaupið út und-
an sér til hægri.
Lystarleysi Alþýðuflokksins er því nokkuð ljóst,
enda má búast við, að honum verði kennt um, að ekki
tekst að mynda vinstri stjórn í þessari umferð. Lystar-
leysi Alþýðubandalagsins er ekki eins augljóst, en samt
engu minna.
Ef talsmenn Alþýðubandalagsins væru að stefna að
vinstri stjórn, mundu þeir tempra skammirnar í garð
Alþýðuflokksins, að minnsta kosti í bili. í stað þess
segja þeir nánast, að Alþýðuflokkurinn sé óalandi og
óferjandi.
Að svo miklu leyti, sem málefnaágreiningur er í
spilinu, er hann milli Alþýðuflokks og Alþýðubanda-
lags. Hinar vonlitlu tilraunir til stjórnarmyndunar ættu
að felast í hjöðnun þessa málefnaágreinings.
Stefna Framsóknarflokksins skiptir minna máli, því
að hún er hvort sem er einkar sveigjanleg og gefur
flokkum möguleika á að mynda meirihluta innan ríkis-
stjórnar með hinum flokkunum á víxl, alveg eins og í
síðustu vinstri stjórn.
Það er því skrítið, að togleður Framsóknarflokksins
skuli vera þungamiðja viðræðnanna. Það þýðir lítið
fyrir Steingrím að vera á eintali, þegar vandamálin
felast einkum í sérsjónarmiðum hinna flokkanna.
Og ekki verður sagt, að útreikningar Þjóðhags-
stofnunar auki lystina á stefnu Framsóknarflokksins,
nema þá hjá hörðum verðbólgusinnum. Verðbólgan á
nefnilega að verða um 40% í lok næsta árs, þrátt fyrir
nokkra kjaraskerðingu.
Ekki verður sagt, að markið sé hátt sett í slíkri
stefnu. Hermann Jónasson hefði sett markið nokkru
hærra. Og sá samanburður skiptir máli, úr því að
Steingrímur telur sér í öðrum atriðum skylt að starfa
að hætti Hermanns.
Ýmislegt bendir til, að Steingrímur sé farinn að átta
sig á, að honum muni ekki takast að mynda stjórn í
þessari umferð. Hann er farinn að tala um að skila af
sér fyrir jól, í stað þess að rembast fram eftir janúar.
Erfitt er að spá um, hvernig öðrum leiðtogum muni
ganga eftir áramótin. Eitt er þó ljóst. Foringjar stjórn-
málaflokkanna hyggjast ekki hlíta aðvörunarorðum
forseta íslands frá síðustu viku:
„Ef til vill eru mjög langdregnar stjórnar-
myndunarviðræður það, sem einna mest reynir á þolin-
mæði fólks og vinnur áliti alþingis mest tjón.”
En það er þó áfangi, að eintali Steingríms skuli senn
lokið.
Vesturlönd:
Fómardýr ný-verð-
bólgunnar en sú
gamla fíðin tíð?
— Verðbólgan er eins og syndin,
allir fordæma hana og allir iðka hana
— þetta voru fleyg orð sem sögð voru
af brezka lávarðinum Sir Fred Leith-
Ross fyrir tuttugu og tveim árum. í
dag eiga þau ekki lengur við.
Hið raunverulega tákn verðbólg-
unnar er ekki seðlaprentsmiðjur
rikisstjórnanna sem dæla verðlausum
seðlum út í efnahagslífið. Það eru
júgóslavnesku verkamennirnir i sam-
vinnufyrirtækjunum — sem eiga og
stjórna sjálfir eigin fyrirtækjum sem
’skaffa beim brauðið. — Þrátt fyrir
þá staðreynd ákveða peir sér laun
sent fyrirtækið hefur ekki efni á að
’reiða. Þau eru síðan greidd út úr
sjóðum fyrirtækisins og jiá gengið á
ai asjóði.
í dag er það þannig að ríkissljórnir
valda ekki einu sinni verðbólgunni,
þær ráða ekki heldur neitt við hana.
Jafnvel svo Iág verðbólga sem
fimm af hundraði veldur þvi að
peningar tapa helmingi verðgildis síns
einu sinni á hverjum fjórtán árum.
Það má auðveldlega telja þau iðnriki
á fingrum annarrar handar sem hafa
nú svo lágt verðbólgustig. í flestum
þessara landa er þessi margumtalaða
bólga komin upp i rúmlega tíu af
hundraði á ári eða jafnvel enn hærra
í Bandaríkjunum 13% og Bretlandi
Gwynne Dyer
hvort nokkur ástæða sé til að hafa
áhyggjur af málinu — nema þá fyrir
þá sem ætluðu sér að lifa af föstum
árlegum tekjum.
Svarið er einfalt: enginn hefur hug-
mynd um það. Á alþjóðagjaldeyris-
markaði er stöðugt upphlaup og
í dag er það þannig að ríkisstjórnir valda ekki einu
sinni verðbólgunni, þær ráða ekki heldur neitt við
hana.
16%. Alll bendir til þess að hún eigi
eftir að fara enn hærra innan tíðar.
Ástandið hefur verið á þennan veg
undanfarinn áratug og öll sólarmerki
benda til áframhaldandi þróunar i
sömu átt. Flestir hinna almennu
borgara hafa aðlagað sig þessu
ástandi eftir fyrstu skelfinguna og
undrunina. Fólk gerir sér grein fyrir
því að tekjur þess hækka ávallt hlut-
■fallslega jafnmikið og verðbólgan
eða þar um bil þannig að spyrja má
'„kreppa”. En með þvi að láta nær
alla gjaldmiðla fljóta, eins og tekið
var upp á áttunda áratugnu’m, hefur
tekizt að ná nokkurn veginn jafnvægi
á þeim vígstöðvum.
Hvort þessi „nýtiz.ku” verðbólga
grefur undan öllu efnahagskerfinu og
dregur að lokum með sér allt sið-
ferðiskerfið, eins og hin áður kunna
verðbólga gerði, á eftir að koma í
ljós.
Það sent verið hefur að gerast á
undanförnum árum i iðnríkjum
heims er algjörlega frábrugðið þvi
sem áður var þegar rikisvaldið stóð
fyrir verðbólgunni með stöðugt
aukinni seðlaútgáfu. (Bezt þekkt frá
Þýzkalandi á millistríðsárunum). í
dag er það bezta leiðin til að útvega
fjármagn að hafa lánstraust í bönk-
um og öðrum lánastofnunum.
Er peningamagn i umferð (eða
peninganotkun) eykst meira cn sem
nennir þjóðarframleiðslu (e. GNP)
veldur það aukinni verðbólgu. Hið
eina sem ríkisvaldið getur gert til að
draga úr þeirri þróun er þá að þvinga
lánastofnanir með einhverjum ráðurn
til að minnka framboð á lánsfé.
Vinsælar efnahagskenningar í dag
(Milton Friedman) segja að nægilegt
sé til að draga úr verðbólgunni að
takmarka peninga i umferð. í raun
má þó segja að þetta hafi reynzt eins
og að reyna að drepa flugur með því
að sveifla í kringum sig stórum síma-
staur.
í október gafst gott dæmi um þetta
vestur i Bandaríkjunum. Seðlabanki
Bandarikjanna tilkynnti skyndilega
um metvaxtahækkun, 15,25%. Þetta
olli mikilli þenslu á verðbréfa-
markaðinum vegna þeirrar trúar að
allt hefði farið úr skorðum á peninga-
markaðinum.
— Einni viku síðar kom i Ijós að
allt fjaðrafokið var vegna samlagn-
ingarskekkju. Aukið peningamagn
hafði verið mistalið um 3,7 milljarða
dollara. Vaxtahækkunin hafði verið
óþarfa kák.
1 dag er verðbólgan ekki hin
„gamla góða” sem hægt var að
skamma ríkisstjórnina fyrir. Hún er
aðeins stöðug barátta fyrir hærri
launum og hærra söluverði sem
kynt er undir með vissunni um
áframhaldandi verðbólgu sem enn-
frekar er ýtt undir með reynslunni af
fyrri verðbólgu. Þannig er þetta eins
og hundur sem eltir á sér skottið en
leiðir til þess að verðlag og kaupgjald
hleður utan á sig eins og snjóbolti.
Þannig hefur þróunin verið ásjöunda
og áttunda áratugnum.
VANÞR0UD
VIÐSKIPTI
Hún hefur einhvern veginn farið
fyrir ofan garð og neðan í því mikla
bákni, sem menntakerfið íslenzka er,
alúðin við að hlúa að raunverulegri
og hagkvæmri þekkingu í verzlun og
viðskiptum. Verzlunarskóli islands
og Samvinnuskólinn eiga þóenga sök
i þvi máli.
Þessir skólar báðir gegna nijög
ntikilvægu hlutverki í undirbúnings-
menntun verzlunar- og viðskipta-
fræða og úr þessum skólum hafa ein-
mitt komið menn sem orðið hafa
leiðandi i baráttunni fyrir nauðsyn
þess að hér sé fylgt þeirri þróun sem
ríkjandi er i hinunt frjálsa heimi.
Hinu er ekki að leyna að þeir sem
halda áfram lengra námi, t.d. við há-
skóla í þessum fræðum, virðast ekki
hafa náð tökum á verkefni þvi sem
þjóðinni er svo mikilvægt að leyst sé
af hendi i samræmi við kröfur nú-
timans, ekki sizt í ntilliríkjavið-
skiptum. Og ætla verður að hið opin-
bera hafi á sinum snærunt hina bezt
menntuðu menn sem völ er á, svo
sem viðskiptafræðinga og hag-
fræðinga. — Nema staðreyndin sé sú
að slíkir menn séu virtir að vettugui,
þeir er starfa í opinberri þjónustu. Og
þá horfir ntálið lika dálítið öðruvisi
við.
Löndin
áttatíu
Í Hagtíðindum Hagstofunnar er
að finna greinargott og skilmerkilegt
yfirlit yfir flesta þætti þjóðar-
búskapar landsmanna, þar á meðal
greiðslujöfnuð við útlönd, vörur,
þjónustu og fjármagnshreyfingar.
Það skal tekið fram að þetta rit Hag-
stofunnar ber ekki vott um