Dagblaðið - 06.03.1981, Page 16

DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 6. MARZ 1981
c
Menning
Menning
Menning
Menning
A
Samskipti kynjanna
dansverk Eske Holm íÞjóðleikhúsinu
é * •
* *
f
i r r f
*

Olafía Bjarnleifsdóttir og »
Ingólfur Sigurðsson í
Upp og niður.
DB-mynd Bj. Bj.

%
9
t
V
V
-'X

,y/.
4*.
Ballett
AÐALSTEINN
INGÓLFSSON
Hjartaknúsarinn fr Vorblót,
baRattvark aftlr Eske Holm,
Dansarar: (slenski dansflokkurinn og Eske
Holm,
Tónlist: Ravel, Albinoni, Rossini, Buddy Rich,
Stravinsky
Frumsýning í Þjóðloikhúsinu 3. marz.
Þetla ætlar að verða golt ár fyrir
íslenskan balletl og ballett á Islandi.
Ekki er Blindisleik fyrr lokið en
íslenski dansflokkurinn fær annað
verkefni og annan dansahöfund að
vinna með, í þetta sinn hinn danska
Eske Holm. Og svo er það sjálfur
Bolshoi ballettinn með fylgdarliði i
næstu viku, svo ekki ætti að væsa um
áhugafólk um dans á næstunni.
Þetta var annars fremur endasleppl
ballettkvöld í Þjóðleikhúsinu, þar
sem ekki varð af fyrirhuguðum tvi-
dansi þeirra Auðar Bjarnadóttur og
mótdansara hennar Dinko Bogdanic.
Það voru því sköpunarverk Eske
Holm sem báru uppi sýninguna,
annars vegar röð atriða sem kallast
Hjartaknúsarinn og útsetning hans á
Vorblóti eftir Stravinsky.
Samskipti kynjanna
Um Eske Holm veit ég lítið annað
en það sem stendur í leikskrá, en
væntanlega hefur hann undirgengisl
hefðbundna Bournonville-þjálfun
við Konunglega Danska Ballettskól-
ann og spurnir hef ég haft af miklum
vinsældum hans í hlutverki Rómeós i
útsetningu Sir Fredericks Ashton á
Rómeó og Júlíu (1963). Síðastliðinn
áratug hefur hann verið mest á eigin
vegum, rekið eigin dansflokk og
danslókal og skrifað margar bækur
um sálfræði dansins og beislun
sköpunargáfunnar. I seinni tíð hefur
athygli hans beinst æ meir að sam- og
-tjáskiptum kynjanna í dansi.
Svo mikið er víst að þau verk sem
dönsuð voru á fjölum Þjóðleikhúss-
ins i fyrrakvöld gengu nær öll úl á
samskipti kynjanna: afbrýði, daður,
losta, kynferðislegt ofbeldi og
örvæntingu elskandans. Inn í þetta
allt saman fléttuðust svo ígrundanir
höfundar um lífsbaráttuna í víðara
samhengi, stéttabaráttu eða pólitisk
átök.
Ófullnægjandi
Nú var það örugglega ekki islenska
dansflokknum að kenna að margar
þessara hugmynda Eske Holm
komust aldrei til skila eða virlust
ófullnægjandi í þeirri mynd sem þær
voru lagðar fram, a.m.k. i fyrri hluta
sýningarinnar. Samheldni flokksins
var þar einmitt með mestu ágætum,
svo og allir leikrænir tilburðir. Það
var einfaldlega ekki farið fram á
mikið meira.
Eiginleg kóreógrafía, hugmyndir i
formi dans, var látin víkja fyrir lát-
bragðsleik, hálfgildings gjörningum
og svona heldur billegum pólitískum
vangaveltum. Þó var í öllum atriðum
Hjarlaknúsarans kím heillegra dans-
verka. Hinar sífelldu endurtekningar
fyrsta atriðis,
Upp og niður, voru út af fyrir sig
efniviður í skemmtilega dansstúdiu á
vanmætti og barnslegri örvilnan
ungra elskenda, en náði aldrei að
þróasl í þá átt. Besta atriði Hjarta-
knúsarans var án efa Grand Pas de
Deux, mjög svo írónískt tilbrigði um
liinn klassíska tvidans, — með dans-
meynni i spennitreyju. . . En aftur
var eins og höfundur næmi staðar í
þann mund sem verkið var að hefja
sig til flugs.
Samfélag kvenna
Um önnur atriði Hjartaknúsarans
er lítið hægl að segja og ekki reyndu
þau ýkja mikið á einstaka dansara.
Þó mæddi talsvert á Ásdisi Magnús-
dóttur sem ekki lét sér bregða
hætishót.
En hafi Eske Holm komið manni
ónotalega á óvart í fyrri hluta
sýningarinnar, þá barg hann heiðri
sinum að mestu með Vorblóti. Það
yrði of langt mál að segja sögu þessa
fræga balletts sem upphaflega var
flultur árið 1913. Þá var það hinn
makalausi Vaslav Nijinsky sem
samdi dansana við tónlist Stra-
vinskys. Samkvæmt Nijinsky gengur
dansinn út á frumstæða náltúrudýrk-
un og meyjarfórn til að tryggja frjó-
semi jarðarinnar. Síðari tíma dans-
höfundar hafa í meginatriðum verið
trúir þeim skilningi á tónlistinni:
Massine, Martha Graham, Béjari
Kenneth Macmillano.fi.
Að því ég best veit er ballett Eske
Holm sá fyrsti til að breyta verulega
út af þeirri túlkun. í meðferð hans
gengur ballettinn út á samfélag
kvenna.
Fórnarleikur
kynjanna
Inn í það félag kemur karlvera,
dregur eina konuna á tálar, sem síðan
er útskúfuð af kynsystrum sínum.
Síðan reynir karlinn að tæla aðrar,
hverja af annarri og verður fyrsta
,,ást” hans við það ráðvillt, snýst
ýmist gegn honum með hinum kon-
unum eða reynir að vernda hann.
En að lokum fer svo að konurnar
ganga af manninum dauðum og kyn-
systur sinni sömuleiðis. Þau láta lífið
í „fórnarleik kynjanna” að því er
EskeHolm segir í leikskrá.
Þetta er út af fyrir sig nýtl og ferskt
sjónarmið sem Holm tekst að fylgja
eftir allt í gegn á áhrifamikinn hátl,
með hæfilegri blöndu af púra dansi
og dramatík, — þótt í þeiiíl dansi
hafi fátt verið ýkja nýstárlegt. Sjálfur
er Holm potturinn og pannan í allri
framvindunni, hæfilega púkalegur og
fjaðurmagnaður. Tekst honum að
magna upp talsverða stemmningu í
verkinu, þótl viðbrögð kvennanna
hefðu mátt vera ívið ofsafengnari.
Skógarlundur í dögun
Þarna sýndi Ingibjörg Pálsdóttir
að hún hefur engu gleymt síðan
Blindisleikur leið og reyndist traust
mólvægi karlverunnar í leiknum.
Um sviðsbúnað er vart mikið að
segja þar sem hann er eins einfaldur
og hugsast gelur. Ekki var ég alveg
sáttur við lýsingu i Vorblóti. Á
köflum gaf hún glöggt til kynna stað
og stund: skógarlund i dögun og að
kveldi, en þess á milli raskaðist hún
svo að áhorfandinn, a.m.k. sá sem
þetta skrifar, átti í erfiðleikum með
að einbeita sér. Tónlistin kom úr
hátölurum, en lét þó ekki illa i
eyrum. -AI.
MARKL KVARTETTINN
Tónleikar Mfírkl kwartettains á vogum
Kammermúsikklúbbsins í Bústaðakirkju 2.
marz.
Efnisskrá: Bóla Bartok: Dúó fyrir tvær fiðlur;
Joseph Haydn: Strengjakvartett op. 77 nr. 1 í
G-dúr; Ludwig van Boethoven: Strongjakvart-
ett op. 59 nr. 1 í F-dúr.
í þriðja sinn er Márkl kvartettinn
kominn á vegum Kammermúsík-
klúbbsins hingað til lands. Að þessu
sínni hélt hann tvenna tónleika, hina
fyrri laugardagskvöld 28. febrúar. Á
fyrri tónleikana náði ég ekki að
komast. Þótti mér það miður, og
reyndar af töluverðu að missa þar
sem kvarleltinn lék auk fyrri hluta
fiðludúósins, Mozarl kvarleltinn K
387 og Barlok nr. I.
Þeir. Josef Márkl og David .lohn-
son hófu leikinn með seinni hlut-
anum af dúóum Bartoks. Samleikur
þeirra var með ágætum. Bartok sér
umaðbáðirfái sinn skamml, svo að
litill munur er á hvor röddin kallast
fyrsta eða önnur. Dansana léku þeir
marga líflega og skemmlilega, en
samt fannst mér eins og ögn vantaði á
af skerpu, líkt og þegar paprikuna
vantar í ungverskan rétt.
Sem með einum boga
Af nógu er að taka þegar velja á úr
strengjakvartettum Haydns, því að
rúma átta tugi hristi gamli maðurinn
fram úr pennanum. Og allir eru þeir
hver öðrum fallegri. Stíll Márkls ein-
kennist af mikilli mýkt í leik.
Béla Bartok
Staccato verður í höndum kvartetts-
ins afar þýtt svo músíkin líður fram
eins og lygn elfur. Við bætist svo að
þeir leika siður en svo taktfast.
Þannig reynir leikmátinn mjög á
næmi meðlimanna fyrir leik hinna.
Samræmi leiksins er einstakt og blæ-
brigði öll eins og með einum boga sé
strokið.
Á gömlum grunni
Hraðavalið verkar stundum eilítið
skrýtið. Oftast heldur hægara en
menn gera sér almennt hugmynd um
á okkar tímum. Einkanlega kom
þetta fram i Beethoven kvarieltinum
og þá hvað mest áberandi í öðrum
kaflanum. Einmitt í þessum atriðum
birtist hvað Ijósast hin gamla þýska
kvartetthefð, sem Márkl kvartettinn
fylgir. Márkl kvartettinn finnst mér
að líta beri á sem arftaka Stross
kvartettsins. Hann er boðberi þeirrar
hefðar í kammermúsíkstíl, sem
ræktuð . hefur verið í Þýskalandi
um aldir. Sem slíkur stendur hann í
fremstu röð og því svíður mér að tón-
leikum hans skuli ekki hafa verið
sýnd meiri athygli en raun ber vitni.
En vonandi fá reykvískir áheyrendur
tækifæri til að bæta ráð sitt. -EM.