Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1963, Blaðsíða 81

81
En þótt hin vísindalega þekking á gróðri landsins væri í
molum, þá var ekki betur ástatt um fróðleik almennings í
þeim efnum. Öll helztu ritin um gróður landsins voru á er-
lendurn málum og í fárra manna höndum, og höfðu því litlu
orkað til þess að fræða almenning um gróður, og lærðu menn-
irnir, sem ritin gátu lesið höfðu flestir önnur áhugamál, enda
naumast annars að vænta eins og í pottinn var búið með skóla-
fræðsluna í þessum efnum.
Tveggja merkilegra íslenzkra rita verður þó að geta í þessu
sambandi. Hið eldra þeirra voru Grasnytjar síra Björns Hall-
dórssonar í Sauðlauksdal, prentaðar 1783. Þar er plöntum að
vísu ekki lýst nema að nytjum þeim, sem af þeim megi hafa. En
íslenzk nöfn eru þar tilfærð, svo og hin erlendu fræðiheiti og
nöfn plantnanna á norrænum málum og þýzku. Er bók sú með
fullu vísindasniði, það sem hún nær. En af því að hún snerist
um nytjar, sem hafa mætti af gróðri, einkum til lækninga, er
víst að hún hefur knúið marga til þess, að reyna að þekkja
helztu tegundirnar. Hin bókin er Islenzk grasafræði eftir Odd
Hjaltalín lækni, sem Bókmenntafélagið gaf út 1830. Það er að
vísu aðeins hálfur sannleikur að kalla hana íslenzka. Því að
bókin er að mestu þýdd eftir danskri bók, Oekonomisk Plan-
telære eftir Hornemann prófessor. Vísindalegt gildi liennar
um íslenzka grasafræði er sáralítið. Mörgum plöntum er þar
lýst, sem alls ekki vaxa á íslandi, en mörgum jafnvel algeng-
um tegundum aftur sleppt. Lítið tillit er tekið til íslenzkra
staðhátta, og það sem sagt er um útbreiðslu mjög lítið að
gagni. En hún hefur annað til síns ágætis. Lýsingar hennar
nægja til þess, að unnt er að þekkja af þeim flestar þær teg-
undir, sem hún getur um, og er fullvíst, að hún hefur á sín-
um tíma haft geysimikið gildi fyrir almenning. Þá var og þess
að geta, að í Grasafræði Odds er getið um „Nytsemi og verk-
un“ plantnanna, og hefur það vafalaust fallið í góðan jarð-
veg hjá almenningi. Ekki sízt, þar sem Grasnytjar síra Björns,
hafa þá tekið að gerast sjaldgæfar manna á meðal. Grasafræði
Odds veitti miinnum þannig fræðslu, sem hvergi var annars
staðar að fá, og hefur hún vafalítið, að minnsta kosti um
skeið, skapað áhuga margra á grasaþekkingu. Minnist ég þess,
6