Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1963, Page 101

101
nöín úr dönsku eða latínu og gera þau að aðalheitum tegund-
arinnar, en hins vegar getur hann að öllum jafnaði íslenzkra
heita ef til voru. Erfitt er að segja, nema með mikilli rann-
sókn, hvaða nöfn Oddur hefur sjálfur búið til af þeim, sem
eru beinar þýðingar, og hvað eldra er, en auðsætt er að hann
hefur tekið eitthvað af eldri nöfnum. Svipað má segja um
nafnaskrárnar. Það krefst mikillar rannsóknar að segja um
hver nöfnin séu alþýðunöfn og hver tilbúin af lærðum mönn-
um. Verður ekki farið út í þá sálma hér, enda nægt efni í langa
ritgerð. Stundum takast Oddi Hjaltalín þýðingarnar vel, en
oft eru þær furðu óburðugar, eins og þegar hann t. d. nefnir
Hippuris vulgaris almennan hesthala, þekkir þó einnig ís-
lenzkt nafn marhálmur. Yfirleitt fylgir Oddur þeirri reglu, að
hafa tvö eða fleiri orð í ísl. nöfnunum eins og þeim latnesku,
og oftast var gert í dönsku, t.d. gula maðra (Gailum verum) eða
framávið liggjandi Sibbaldsurt (Sibbaldia procumbens) fjalla-
smári. Það má segja að lán væri í óláni hversu stirðar margar
þessar þýðingar Odds voru, svo að þær komust aldrei inn í
málið. Stefáni var hér mikill vandi á höndum. Hann var
smekkmaður á íslenzkt mál, og livers konar dönsku slettur og
orðskrípi særðu hann. Honum duldist ekki, að engin nöfn
gætu orðið almenningi munntöm, nema þau væru lipur og
með fullkomnum íslenzkublæ, og liins vegar var nauðsyn, að
þau segðu eitthvað um plöntuna, ef þess var nokkur kostur,
líkt og hin latnesku nöfn, sem frá Linné voru ættuð. Hins veg-
ar var honum ljóst, að ekki væri fært að útrýma þeim nöfn-
um, sem festu hefðu fengið í ntálinu, þótt þau fylltu ekki upp
áðurnefndar kröfur. Og út frá því sjónarmiði setti hann sér
þá reglu, að nota hvert það íslenzkt alþýðunafn, sem hann
gæti fengið, svo framarlega, að væri ekki hreint orðskrípi. I
því sambandi vil ég nefna nafnið meyjarauga (Sedum villo-
sum). Mörgum hefur þótt það harla óviðeigandi nafn á rauðu
blómi. En ég hefi góða heimild fyrir því, hvernig nafnið var
til komið. í leit sinni og eftirgrennslan að íslenzkum nöfn-
um, hafði síra Kjartan Helgason í Hruna sagt Stefáni, að hann
hefði heyrt eina konu suður í Hreppum nefna plöntuna þessu
nafni. Þarna var því tvímælalítið um alþýðlegt nafn að ræða,