Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1992, Side 54

54
GUNNAR SVEINSSON
aldri. Síðan var hann djákn á Kirkjubæjarklaustri næsta árið.
Hann innritaðist í Hafnarháskóla 1750, tók próf í heimspeki 1752
og embættispróf í guðfræði 1755. Sama haust varð hann skóla-
meistari á Hólum og hélt því starfi til æviloka, þó að skóli væri ekki
haldinn síðasta ár hans þar, 1784—1785, vegna harðinda. Hálfdan
varð magister að nafnbót 1765. Hann gegndi tvívegis biskupsemb-
ætti um sinn á Hólum við fráfall biskupa þar.
Hálfdan var tvímælalaust mesti lærdómsmaður nyrðra á sinni
tíð og sá um prentun ílestra rita, sem út komu á Hólum, meðan
hann starfaði þar. Af frumsömdum verkum hans er merkast ágrip
af íslenzkri bókmenntasögu. Þess verður getið nánar hér aftar.
Einnig samdi hann prestasögur í Hólabiskupsdæmi, og eru þær til
í handriti, Presbyterologia.3
Það verður að teljast nærfellt óhugsandi, að þeir Gunnar og
Hálfdan hafi kynnzt, áður en hinn síðarnefndi sigldi til Hafnar
árið 1750. Hins vegar þekktust þeir Gunnar og sr. Einar Hálfdan-
arson, faðir Hálfdanar. Að sögn Jóns Steingrímssonar, prófasts á
Prestsbakka á Síðu, gat sr. Einar eitt sinn Gunnars sem „eins míns
bezta vinar“. Þar segir og, að fornfræðaskrif hafi farið milli þeirra.4
Hugsanlegt er og, að fundum þeirra Gunnars og sr. Einars hafi
einhvern tíma borið saman, eins og eftirfarandi athugasemd
Gunnars gæti bent til: „Og það sagði sr. Einar sál. Hálfdanarson
mér [...]“5
Árið 1753 var Hálfdan Einarsson, guðfræðinemi í Kaupmanna-
höfn, þegar farinn að snúa sér að íslenzkum sögufróðleik. Hann
skrifaði Gunnari Pálssyni bréf þá um vorið og annað árið eftir.
Gunnar gat ekki svarað fyrra bréfinu „hindrana vegna“, en
skrifaði Hálfdani 20. sept. 1754 og sendi honum „Islands biskupa
registur“ sr. Eyjólfs lærða Jónssonar á Völlum í Svarfaðardal og
tvær skrár um skólameistara á Hólum.0 Þannig orkar það ekki
tvímælis, að það var ungi stúdentinn, Hálfdan, sem átti upptökin
að þeim lærdómsfullu bréfaskiptum, sem fóru þeirra á milli.
Næsta bréf Gunnars til Hálfdanar er dagsett 4. jan. 1759.7 Þetta
er fréttabréf með fræðilegu ívafi. Þarna getur Gunnar m.a. um
kvæði eftir sjálfan sig um söng dauðra svana (með grísku heiti,
Kyknonekrodía, nú glatað) og lýsir því á latínu, hvernig tempra
megi hann með handastjórn. Fleiri bréf Gunnars til Hálfdanar en
þau tvö, sem nú hefur verið getið, hafa ekki varðveitzt frá þessu
árabili. Eftir það féllu bréfaskipti þeirra niður í rúmlega 17 ár af
þeim sökum, er nú skulu greindar.