Vísbending - 05.12.1984, Qupperneq 2

VÍSBENDING
2
Gjaldeyrisstýring_________________________________
Að tryggja gegn gengistapi með ÉCU-viðskiptum
Krónan og evrópska peningakerfið
Evrópska gjaldeyriskerfið (European
Monetary System, EMS) hefur haft þau
áhrif m.a. að draga úr snöggum
skammtímasveiflum myntanna í kerfinu
en í staðinn hafa komið stærri
gengisbreytingar með nokkru millibili
þegar breyta hefur þurft viðmiðunar-
gengi EMS-myntanna. í EMS eru allir
gjaldmiðlar Efnahagsbandalagsland-
anna að frátöldu sterlingspundi og
gríska drachma, þ.e. þýskt mark,
franskur franki, gyllini, líra, belgískur
franki, Lúxemborgarfranki, dönsk
króna og írskt pund. Sterlingspund og
gríska drachma eru hins vegar reiknuð í
Ecu (European Currency Unit), sam-
eiginlegan gjaldmiðil Efnahags-
bandalagslandanna, en Ecu gegnir
lykilhlutverki í evrópska gjaldeyris-
kerfinu þar sem frávik myntanna í EMS
eru miðuð við Ecu.
Nýafstaðin gengisfelling hér á landi
leiðir enn hugann að því hversu
varnarlaus þau fyrirtæki eru sem leggja
stund á utanríkisverslun. Þau eru knúin
til að nota krónur í viðskiptum innan-
lands. Krónan er hvergi gjaldgeng í
viðskiptalöndunum svo að öll erlend
viðskipti verða að miðast við aðra gjald-
miðla. Samt sem áður eru höft alls-
ráðandi í gjaldeyrisviðskiptum hér á
landi og nánast engir möguleikar til að
verjast tapi vegna gengisfellingar. Sem
dæmi má nefna að viðskiptabankar
hafna jafnvel óskum innflutningsfyrir-
tækja um að greiða vöruvíxla fyrir
gjalddaga og hlýtur slíkt að vera
einsdæmi.
Framvirkur markaður og
gjaldmiðilsskipti
Eins og fyrr segir dregur EMS verulega
úr skammtímasveiflum myntanna í
kerfinu en annað veifið kemur til
gengisbreytinga (síðast í mars 1983) er
viðmiðunargengi EMS-myntanna er
lagfært. En evrópska gjaldeyriskerfið
býður upp á skemmtilega möguleika til
dollara á þessu árabili en sú fjár-
hæð er jöfn og viðskiptahalli á
hverju ári. Athyglisvert er að á árinu
1981 var næstuni enginn afgangur
upp í vaxtagreiðslur til útlanda þótt
útflutningstekjur hafi aldrei orðið
hærri en það ár. Að öðru leyti sker
árið 1982 sig úr en eins og fyrr segir
varð mikill samdráttur í framleiðslu
það ár.
Ef myndin og taflan eru skoðuð
saman er áhyggjuefni hve litlar líkur
virðast á að greiðslubyrði vegna
gjaldeyrisstýringar og byggjast þeir
annars vegar á því að Ecu er samsettur
gjaldmiðill en hins vegar á því að
Eurovextir og gengi EMS-myntanna
breytast venjulega í gagnstæðar áttir.
Þeir sem vilja verja sig gegn gengistapi
geta því annaðhvort tryggt sig með við-
skiptum á gjaldeyrismarkaði (fram-
virkum markaði) eða peningamarkaði.
Með framvirkum viðskiptum er unnt að
„festa“ gengi gjaldmiðla en með við-
skiptum á peningamarkaði er unnt að
festa vexti, en á Euromarkaði breytast
þeir eins og fyrr segir oftast í öfuga átt
við gengi.
A framvirkum markaði í Evrópu-
löndunum er hægt að festa gengi allra
myntanna a.m.k. sex mánuði fram í
tímann. Lengri „tryggingu“ getur verið
erfitt að fá er veikari eða smærri mynt-
irnar eiga í hlut, þ.e. líra, írskt pund og
gríska drachma. Ef menn þurfa að
tryggja viðskipti í veiku myntunum
lengra fram í tímann er oft hægt að fá
banka í viðkomandi landi til að annast
myntskipti. Bankinn finnur þá t.d. inn-
flytjanda á Ítalíu sem þarf að greiða t.d.
500 þús. dollara eftir 12 mánuði og
einhvern annan aðila sem þarf að kaupa
lírur fyrir sömu dollarafjárhæð eftir
sama tíma. Síðan er gengið til samninga
um skipti á þessum gjaldmiðlum á
ákveðnu gengi eftir 12 mánuði — án
þess að bankinn eigi frekari hlut að við-
skiptunum. Þess má geta að ekkert
virðist því til fyrirstöðu að þeir sem
versla þurfa með íslenskar krónur hefji
slíka skiptasamninga.
Gengistrygging með
Ecu-viðskiptum
En fjármálastjórar fyrirtækja í Evrópu-
viðskiptum deyja ekki ráðalausir þótt
fyrir komi að hvorki framvirk viðskipti
né samningur um gjaldmiðilsskipti séu
möguleg enda vilja flestir forðast í
lengstu lög að fá gengistap í bækur
sínar. Ef fyrirtæki á t.d. von á greiðslu í
lírum eftir 12 mánuði fæst trygging með
Þorskaflinn 1977-1984
Þús. tonn
1977 ................ 340
1978 ................ 330
1979 ................ 368
1980 ................ 435
1981 ................ 469
1982 ................ 387
1983 ................ 298
1984* ................. 250
1985* ................. 250
* Lausleg áætlun.
erlendra skulda geti lækkað að
marki á næstu árum. Búast má við
því að koma upp skuld í lírum til 12
mánaða. Til slíkrar skuldar er hægt að
stofna með því að taka lán í Ecu — þar
sem markaðurinn er stór og viðskipti
auðveld — en í einu Ecu eru 140 lírur.
Restina af Ecu-inu er síðan hægt að
leggja inn á reikning í banka á Euro-
markaði. Eftir að drachma bættist við í
Ecu (17. september 1984) er hægt að
tryggja viðskipti í drachma á sama hátt,
en áður var oft erfitt eða ómögulegt að
tryggja viðskipti í gríska drachma. Þá
má geta þess að fyrirtæki með
samhæfða gjaldeyrisstýringu í er-
lendum viðskiptum sínum geta oftast
fundið leiðir til að nota hinar myntimar í
Ecu á betri hátt en að leggja þær í
banka.
Hlutatrygging með annarri
mynt eða Ecu
Ef þær leiðir sem hér hafa verið
nefndar til gjaldeyrisstýringar reynast
óhagkvæmar eða ómögulegar vegna
gjaldeyrishafta er stundum hægt að
tryggja erlend viðskipti gegn gengis-
tapi með því að koma upp skuld á móti
eign eða eign á móti skuld í þriðju mynt.
Fyrirtæki utan ftalíu og Frakklands gaéti
þurft að tryggja greiðslu í lírum eftir 12
mánuði. Lítið er um framvirk viðskipti í
lírum svo langt fram í tímann. Hins
vegar mætti líta svo á að breytingar á
gengi franska frankans og lírunnar
’kynnu að verða svipaðar á viðkomandi
tímabili, en auðvelt er að gera fram-
virkan samning í frönkum til 12 mánaða.
Þannig fæst trygging a.m.k. að hluta til.
Loks má geta þess að einnig er hægt
að tryggja með Ecu-viðskiptum. Eigi
t.d. fyrirtæki í Þýskalandi von á greiðslu
í lírum frá Ítalíu og vilji tryggja sig gegn
gengislækkun lírunnar gæti það tekið
lán í Ecu. Ef gengi lírunnar fellur þá
lækkar einnig gengi Ecu, þótt sú
lækkun hljóti að verða minni. Þannig
vegur gengishagnaðurinn á Ecu-skuld-
inni að hluta á móti gengistapinu vegna
greiðslunnar sem von var á í lírum.
að vextir af erlendum skuldum
verði um 140-150 milljónir dollara á
ári en „afgangur upp í vexti“ aðeins
fjórðungur eða fimmtungur af þeirri
fjárhæð. Miklu minni þorskafli en á
fyrri árum er vafalaust sú skýring
á skuldabyrði okkar sem vegur
þyngst. Á næstu árum gæti því
orðið að velja á milli þess að er-
lendar skuldir aukist um nálægt 100
milljónir dollara á ári og þess að
draga verulega úr innflutnings-
eftirspurn.