Vísbending - 19.12.1995, Blaðsíða 17

Newt Gingrich, forseti fulltrúadeildar Bandaríkjanna eftir Jónmund Guðmarsson, stjórnmálafræðing
Newton Leroy Gingrich.
Newt Gingrich er einn kunnasti stjórnmála-
maður Bandaríkjanna og um leið einn sá
umdeildasti. Surnir telja hann boðbera nýrra
siðlerðisgilda og stjórnarhátta, aðrir að þar
fari ofstækisfullur tækifærissinni og ógeð-
felldur lýðskrumari. Með kjöri Gingrich í
embætti þingforseta fulltrúadeildar bandaríska
þingsins varð hann einn áhrifamesti meðlimur
Repúblikanaflokksins og formlega þriðji
valdamesti maður Bandaríkjanna.
Newton Leroy Gingrich fæddist í Pennsyl-
vaníufylki, árið 1943, sonur Newt McPher-
sons og konu hans Kathleen. Samband þeirra
hjóna varð hvorki langt né hamingjurikt. Þau
skildu og Kathleen giftist Bob Gingrich, sem
upp frá þvf gekk Newton í föðurstað.
Newt stóð sig dável í skóla þótt ekki væri
hann þar í fremstu röð. Menntaskólaár
Gingrich eru sennilega markverðust fyrir þær
sakir að nítján ára gamall kvæntist hann fyrri
eiginkonu sinni, Jackey Battley, sem þá var
tuttugu og sex ára að aldri.
Á háskólaárum sínum afréð Gingrich að
gerast fræðimaður og háskólakennari. Að
lokinni gráðu í sagnfræði frá Emory háskólan-
um í Atlanta, hóf hann doktorsnám við Tulane
háskólann. Að námi loknu fékk Gingrich
kennarastöðu við háskólann í Vestur-Georgíu.
Afskipti hans af stjórnmálum hófust af alvöru
árið 1974, er hann bauð sig fram í alrfkiskosn-
ingunum í Georgíu undir veifu Repúblik-
anallokksins. Þrátt fyrir talsverðar vinsældir
náði Gingrich ekki kjöri. Hann bauð sig fram
að nýju árið 1976 en án árangurs.
Loks, árið 1978, var Newton Leroy Ging-
rich kjörinn til setu í fulltrúadeild bandaríska
þingsins eftir sérlega ósvífna kosningabaráttu.
Þrátt fyrir að fá loksins tækifæri til virkrar
þátttöku, var Gingrich í fyrstu lítt áberandi á
Capitol hæðinni. í þinginu talaði hann af
ákefð gegn velferðarkerfinu en þáttur hans í
lagasetningum var rýr.
Um og eftir 1985 fór Gingrich að láta
meira að sér kveða á stjómmálasviðinu með
magnþrunginni og oft tilgerðarlegri ádeilu á
leiðtoga Demókrataflokksins, sem hann sagði
gerspillta misindismenn. Flokkinn sjálfan
sagði hann hafa að stel'nu sinni að veikja mátt
Bandaríkjanna á öllum sviðum. Þetta vakti
athygli fjölmiðla á Gingrich, sem upp frá því
hefur gætt þess að honum fylgi myndvélar við
hvert fótmál.
Árið 1986 tók hann við formennsku í
GOPAC þrýstihópnum og breytti honum í
einni svipan í auglýsinga- og fjáröflunarmiðil
fyrir sjálfan sig. Eitt af þeim málum sem
Gingrich lagði áherslu á í boðskap sínum var
að repúblikanar stefndu á að ná meirihluta
þingmanna í báðum deildum þingsins. Full-
trúar Repúblikanaflokksins hafa oftast verið
þar í minnihluta og hefur það rýrt mjög áhrif
flokksins, óháð því hvort forsetinn hafi verið
þeirra eður ei.
Þingkosningarnar 1994
Flestir repúblikanar voru þeirrar skoðunar
fyrir þingkosningarnar í nóvember, 1994, að
meirihluti flokksins á þingi væri fjarlægur
draumur. Raunin varð hins vegar sú að í kosn-
ingabaráttunni fór loks að hylla undir mögu-
leika þeirra á því að auka styrk sinn í báðunt
deildunt þingsins.
Helsta ástæða þessa var óánægja kjósenda
með fyrstu tvö árin af forsetatíð Clintons.
Þegar Clinton var kjörinn forseti Banda-
ríkjanna haustið I992, var það talið til marks
um sterka kröfu kjósenda um margháttaðar
breytingar á bandarísku þjóðfélagi, rneðal
annars á heilbrigðiskerfinu. Eftir valdatöku
Clintons létu umbæturnar hins vegar á sér
standa. Bölsýni bandarískra kjósenda virtist
ganga þvert á árangurinn af efnahagsstefnu
Clintons sem mátti teljast viðunandi - hag-
VÍSBENDING
17