Vísbending - 15.01.1999, Blaðsíða 1

ISBENDING
15.janúar 1999
2. tölublað
V i k u
r i t
u m
v i ð s k i p t i
og
efnahagsmál
17.árgangur
Spáð í nýja árið
ótt ýmsar blikur kunni að vera á
lofti virðist sem nokkur bjartsýni
ríki um horfiir í efnahagsmálum
hér á landi á þessu ári. Þjóðhagsstofnun
gerir ráð fyrir 5% hagvexti í ár og yrði
það fjórða árið í röð sem skipaði þessu
tímabili á háan stall í samanburði við
önnur hagvaxtarskeið aldarinnar. Helsti
íylgikvilli góðærisins er aukning á einka-
neyslu sem veldur miklum viðskipta-
halla. Öðrum algengum fylgikvillum, svo
sem verðbólgu, hefur verið haldið niðri
með skynsamlegri notkun hagstjómar-
tækja og hafa margir hagstæðir atburðir
hjálpað til við að gera þetta tímabil
einstakt. Alþingiskosningar verða
í ár og merkja hefur mátt ákveðinn
slaka í opinberu aðhaldi vegna
þessa, bæði í íjárlögum fyrir árið
og einnig hefur verið upplýst um
framtíðaráform stjórnvalda, svo
sem byggingu tónlistar- og ráð-
stefnuhúss í Reykjavík og nokk-
urra menningarmiðstöðva úti á
landi. Sennilegt er að nokkurrar
spennu muni gæta á verðbréfa-
markaði vegna aukins lífeyris-
spamaðar, ekki aðeins vegna við-
bótarlífeyrisspamaðar heldur
einnig vegna þess að í hönd fer
fyrsta heila árið þar sem allir laun-
þegar (líka atvinnurekendur og
sjálfstætt starfandi einstaklingar)
verða að greiða 10% framlag í líf-
eyrissjóð. Ahrif hinnar nýju myntar,
evrunnar, munu sennilega koma fram
smátt og smátt eftir því sem tíminn líður
og ekki er víst að íslensk fyrirtæki verði
fyrst um sinn vör við lægri viðskipta-
kostnað en áður. í Norður-Ameríku og
Evrópu virðist sem varfærin bjartsýni
ríki, ekki síður en hér á landi.
Þjóðhagsstofnun
Um miðjan desember var birt endur-
skoðuð spá Þjóðhagsstofnunar
sem gerir ráð fyrir að á þessu ári verði
hagvöxtur 5%, viðskiptajöfnuður verði
neikvæður um 30 milljarða, kaupmáttur
vaxi um 5%, atvinnuleysi lækki í 2,5%
og verðbólga vaxi í 2,5%. Bent er á vax-
andi þrýsting á vöru- og vinnumarkaði
og hvatt til aðgæslu í opinberum fjár-
málum og efnahagsstjómun. Bent er á
mikinn útlánavöxt sem dæmi um þennan
þrýsting.
Þenslumerki eru víða
Flestum stórframkvæmdum síðustu
ára er lokið eða þær langt komnar ef
frá eru taldar virkjunarframkvæmdir.
Verðlag á flestum sjávarafurðum hefiir
fremur hækkað en hitt og ytri skilyrði
hafa reynst islensku þjóðarbúi hagstæð.
Fjárstreymi til einstaklinga og fyrirtækja
hefur því vaxið töluvert um nokkurt
skeið og hefur það komið ff am i verulegri
aukningu á einkaneyslu, auk aukningar
á fjárfestingu fyrirtækja. En það er ekki
nóg, því að verulegurvöxturhefúreinnig
orðið í útlánum bankastofnana sem
bendir til þess að almenningur eyði um-
fram tekjur og fjármagni hluta af neysl-
unni með lántökum. Helst hefur mátt
merkja aukna neyslu í ört vaxandi bif-
reiðainnflutningi, auk þess sem mikil
eftirspum hefur verið á fasteignamark-
aði. Vextir hafa farið fremur lækkandi,
sem enn hefur ýtt undir þessa þróun.
Það að verðbólga hefúr ekki látið á sér
kræla má þakka gengisstýringu en geng-
ið var lækkað um 3% á síðasta ári. Verk-
efni þessa árs verða mjög krefjandi, sér-
staklega ef almenningur rifar ekki seglin
í tíma og ef ytri aðstæður verða óhag-
stæðari en nú er. Aukinn sparnaður,
bæði þvingaður og frjáls lífeyrisspam-
aður, mun vega nokkuð upp á móti
þessu ástandi en getur þó stuðlað að
þenslu á verðbréfamarkaði vegna auk-
innar samkeppni og stóraukins fjár-
magns sem verður til umsýslu.
Kosningaár
rátt fyrir yfirlýsingar um hið gagn-
stæðabera fjárlög þess nokkur merki
að kosningar fara í hönd. Staða ríkis-
sjóðs er þó þokkaleg og nokkur
árangur hefur náðst við að lækka
skuldirríkisins. Sveitarfélögin hafa
hins vegar sleppt nokkuð fram af
sér beislinu og grefur það undan
þeim jákvæðu áhrifúm sem annars
hefðu orðið í opinbemm fjármálum.
Tónlistar- og ráðstefúuhöll sem
byggja skal ánæstu ámm, auknokk-
urra menninganniðstöðva sem
byggja skal vítt og breitt um landið,
em ávísanir sem gefnar eru út til
fr amtíðar ogþarf að greiða þótt síðar
verði. Kosningaskjálfti olli því að
þorið skorti þegar tækifæri buðust
til að hraða einkavæðingu ríkis-
bankanna á síðasta ári og er það
miður, sérstaklega vegna þess hve
almenningur hefur virst jákvæður
í garð þessarar aðgerðar.
Varfæmisleg bj artsýni
A fskrifum erlendra dagblaða og tíma-
.iYrita má ráða að menn em tiltölulega
bjartsýnir á framvindu efnahagsmála,
sérstaklega í Evrópu og einnig virðist
útlitið vera nokkuð hagstætt í Norður-
Ameríku. Auðvitað setja menn íjöldann
allan af fyrirvömm, t.d. um áhrif réttar-
halda y fir Bandaríkj aforseta, áhri f krepp-
unnar í heiminum og áhrif evrunnar á
aðragjaldmiðla en viðhorfið virðist krist-
allast í því hvort bandarískir neytendur
muni halda áfrarn sinni frjálslegu neyslu-
stefnu (og þá verði allt í lagi) eða hvort
þeir kunni að draga saman seglin (og þá
Framhald á síðu 4
Mynd 1. Þrónn hag\>axtar og spár um fram-
vindu.
7 Horfur á nýju ári litasta ^ Þórður Friðjónsson Ijallar Þór Sigfússon veltir fyrir m Framhald á grein ÞórsN
I nokkuðafóvissuumáhrif / um aflgjafa góðærisins en -2 sér ferlinu sem hófst mcð /| Sigfússonar urn þróun
_L kreppunnar sem stungið hann er að hans mati stór- einkavæðingu ríkisbank- ™T banka hér á landi og grein
hefur sér niður víða. iðjuframkvæmdir. anna. Hvað gerist næst? um horfur á nýju ári.
1