Frjáls verslun - 01.05.1949, Blaðsíða 10

JSJokkru síðar eða árið 1934 voru gerðar tvær
áætlanir um þjóðarauðinn, en mjög mikið bar
í milli um niðurstöður þeirra. Milliþinganefnd
í launamálum áætlaði þjóðarauðmn 205 millj-
ónir króna, en skipulagsnefnd atvinnumála 302
milljónir. Engar nýrri áætlanir eru til um þjóð-
arauðinn, en ef gengið væri fit frá, að þjóðar-
auðurinn hefði á tíu áruin aukizt að sama skapi
og þjóðatekjurnar, ætti hann nú að vera kominn
upp í þrjá milljarða króna. Bein ástæða þarf
þó ekki að vera til þess að ætla, að slík sanrstiga
þróun hafi átt sér stað á þjóðartekjum og þjóð-
arauð. Og sökum algers skorts á upplýsingum
um þetta efni er tölu þessari frekar slegið liér
fram til gamans, en að ég haldi, að hún fari
nokkuð nærri lagi.
Eins og sjá má af ýmsum þeinr ágizkunum um
tölur, sem ég hef flutt hér og sumar hverjar án
rökstuðnings, vegna skorts á heimildum, þá vant-
ar enn mikið á að við íslendingar höfum tæm-
andi tölulegt yfirlit um þjóðarbúskap okkar. Er
það mjög eðlilegt, sökum þess að stofnun sú, sem
aðallega hefur aflað þessara upplýsinga, Hagstof-
an, er tiltölulega ung að árum og hefur löngum
átt við nauman fjárhag og erfið starfsskilyrði að
búa og hefur þó framkvæmt margar þýðingar-
miklar rannsóknir. í ýmsum öðrum löndum eru
upplýsingar um þjóðarhag orðnar mjög full-
kornnar og ítarlegar. Einkum hefur nú síðasta
áratuginn orðið mikil framför á þessu sviði, eft-
ir að farið var að semja hin svonefndu „National
Budgets“, eða þjóðhagsáætlanir. Er venjan að á-
ætlanir þessar eru lagðar fram í þjóðþingunum
með fjárlagafrumvörpum ríkisstjórnanna og að
nokkru leyti fjárlögunum til skýringar. Gera á-
ætlanirnar grein fyrir hugsuðum þjóðartekjum
á fjárlagaárinu, fjárfestingu, innfl. og útfl.,
vinmnnarkaðnum, þjóðarauðnum o. fl. Áætlanir
þessar eru mjög fróðlegar og geta verið til veru-
legs gagns, því að þær er nokkur vísbending um
atvinnuþróunina á komandi ári. Tilgangur slíkr-
ar áætlunar þarf ekki að vera að keyra atvinnu-
lífið í einhvern fyrirfram sniðinn stakk, heldur
má miklu frekar líkja henni við það, að góður
búmaður gerir sér í byrjun árs grein fyrir hag
sínum, væntanlegum tekjum á komandi ári og
hvernig hann telji hyggilegt að verja þeim. Þjóð-
hagsáætlunin ætti því jafnt að koma að notum í
þjóðfélagi með frjálsu athafnalífi og í plan-bú-
skap.
Ef þjóðarbúskapurinn á að geta starfað snurðu-
lítið og þegnarnir almennt að hafa sæmilegt efna-
hagslegt öryggi, þarf þjóðarbtiskapurinn að vera
í jafnvægi. Með jafnvægi er hér át:t við visst sam-
ræmi milli framleiðslu og neyzlu, milli vöru-
framboðs og peninga, milli sparnaðar og fjárfest-
ingar, milli innflutnings og útflutnings, milli
kaupmáttar peninganna innanlands og utan og
milli tilkostnaðar og söluverðs.
I atvinnulífinu eru ákveðin lögrnál að verki,
sem stuðla að því, að tilhneiging er til þess, að
jafnvægið haldist, en stundum fer það þó af
eðlileguin ástæðum úr skorðunr. Er ríkisvaldinu
þá oft mjög lrætt við að grípa til ýmiskonar hafta,
banna og takmarkana á atvinnufrelsi og frjálsu
neyzluvali þegnanna. Venjulega er tilgangur
þessara aðgerða að viðhalda efnahagsástandi, sem
ejiki er í samræmi við eðlilegt viðskiptalögmál,
eða tilraun til þess að skapa eitthvert nýtt jafn-
yægi í samræmi við félags- og stjórnmálaskoðanir
ríkjandi stjórnvalda, t. d. að koma á nýrri tekju-
skiptingu eða annað þvíumlíkt. Einnig getur
verið, að aðgerðir í efnahagsmálum annarra
landa hafi knúið fram afskipti ríkisins af atvinnu
og viðskiptamálunum.
Eins og mönnum er almennt kunnugt, er þjóð-
arbúskapur Islendinga nú mjög úr jafnvægi, sem
lýsir sér í því, að verulegur hluti þjóðarbúskapar-
ins ber sig ekki, tilkostnaðurinn er tneiri en það
verð, sem hægt er að fá fyrir vörurnar. Ástæð-
urnar fyrir þessu eru, að jafnvægið var rofið
milli kaupgetunnar og vöruframboðsins, rnenn
hafa meira handbært fé en hægt er að fá vörur
fyrir, fjárfestingin er örari en sparnaðurinn, til-
kostnaðurinn á útflutningsafurðunum er hærri
en verð það, sem menn vilja greiða fyrir þær
erlendis, og kaupmáttur peninganna er meiri
erlendis en heima fvrir. Öll eru þessi fyrirbæri
í nánum tengslum við það, sem við köllurn verð-
bólgu.
Allir kannast nú orðið við efnahagsöngþveiti
þetta, en almennt virðast menn enn ekki skilja,
að hagsjúkdómur þessi verður ekki læknaður
með því einu að ráðast aðeins gegn sjt'tkdóms-
einkennunum, en ekki orsökum hans. Á meðan
svo er, kemst ekki jafnvægi á þjóðarbúskapinn,
og verða menn þá að búa við það þjóðfélags-
ástand, að fæstar vörur eru seldar í samræmi við
framleiðslukostnað þeirra og ótal takmarkanir
eru settar á allt atvinnu- og athafnafrelsi, og
frjálst neyzluval stórlega skert.
Birgir Kjaran.
54
FRJÁLS VERZLUJN