Frjáls verslun - 01.07.1965, Side 14

leiðslu, og stefnir að því að kanna framleiðslu fyrir-
tækis á grundvelli mælikvarða um notagildi, fegurð,
auðveldari framleiðsluhátta og minni framleiðslu-
kostnaðar.“
Hvort heldur hann hefur gert sér grein fyrir því,
lagði Allen Lane þennan mælikvarða á bókaútgáfu,
er hann stofnaði útgáfufyrirtækið Penguin Books
í Englandi 1935. Penguin-bækurnar voru hinar
fyrstu í heimi, sem sameinuðu öll sércinkenni fjöl-
útgáfubókanna. Þær voru þægilegar að gerð, og vel
útlítandi, og tilkoma þeirra gerði það að vcrkum
að hægt var að dreifa góðum ritverkum í gífurlegu
upplagi og við vægu gjaldi. Hér skyldi aftur lögð
áherzla á, að ekkert þessara atriða er hægt að líta
á sjálfstætt; hvert einstakt þeirra byggist gagn-
kvæmt á hinum, og leyndarmál fjölútgáfubókanna
liggur í því, að sem nákvæmast jafnvægi náist.
Penguin-bækurnar veittu almenningi aðgang að
ritverkum, sem kostuðu nú aðeins sex pcnce, en í
bundnum útgáfum um 10 shillinga og sex pence
eða meira en tuttugu sinnum meira. Að slíkur verð-
munur vcki feiknaathygli gerist ekki í dag, en eitt
af skilvrðum fjöldaútgáfubókar er, að hún sé seld
lægsta hugsanlegu verði.
Hægt cr að reikna út bókarverðið nákvæmlega.
Vcrð á bók, sem seld er almenningi, bvggist á kostn-
aði hvers einstaks fyrsta upplagsins. og er ákveðið
með einfaldri reglu. TTIuti kostnaðnrins við prcntun
bókar ésetning, umbrot. o. s. frv.) verður hinn sami
hvort heldur prentnðar eru 10 bækur eða 10.000.
Annnr kostnaður ("t,. d. bókband og papnír) er bund-
inn við hvert bóknreintak, og vaxa þessir kostnaðar-
liðir því með stækkun upplagsins. Ef rætt er um
kostnað á hvert eintak, er því ekki hægt að þjappa
þessum liðum saman. Hinsvegar minnkar fastur
kostnaður í réttu hlutfalli eftir því sem upplagið
stækkar, þar eð hann dreifist á ankinn eintakafjölda.
ITcildarkostnaður á eintak minnkar því samsvar-
andi.
Hinsvegar getur það gerzt, að þegar fastur kostn-
aður dreifist á slíkan fjölda eintaka, að áhrif hans
á verð hvers eintaks verða óveruleg, og kostnað-
arverðið, og þá einnig smásöluverð bókarinnar,
staðnar þá í lágmarki. Fyrsta boðorð útgefanda er
því að ákvarða hvenær þessu takmarki er náð, því
hann getur því aðeins hagnýtt sér að fullu áhrif
fjöldaútgáfu, að svo verði.
Hversu langt út fyrir ramma þessa takmarks
skvldi útgefandi fara, kunna margir að spyrja. Pyr-
ir útgefandann skipti það engu máli hvort bók er
þannig gefin út í 50.000 eða einni milljón eintaka,
þar eð lágmarksverði hafi þcgar verið náð. En
málið lítur allt öðru vísi út frá sjónarhóli útgef-
andans. Á annan bóginn cr fjárfesting hans meiri
og áhættan sömuleiðis; liins vcgar ffct.ur hann ckki
búizt við því, þrátt fyrir sanngirni og stöðugleika
verðsins, að gcta drcift fjöldaútgáfubók með sömu
aðferðum, og hann beitir við bækur í minni upp-
lögum.
ITér komnm við að þriðja skilyrði fjöldaútgáfu-
bókarinnar: Nýir dreifingarmarkaðir verða að koma
til sögunnar. í háþróuðum þjóðmenningum eru
menningarbrautirnar engu að síður afmarkaðar með
stimpli þjóðmenningar, sem byggist á menntaúrvali.
Bókaverzlanir þjóna aðcins litlum hluta íbúanna
— þeim þjóðfélagsstéttum, sem skapa „menningar-
vitana“.
t mjög háþróuðu landi, þar sem lescndafjöldinn
fþeir sem geta valið og hagnýtt sér lesefni) nemur
14
FR JÁLS VER Z. I.l' \'