Frjáls verslun - 01.08.1985, Blaðsíða 83

íslendingar hafa óspart státaö sig af því aö undanförnu að hér sé ríkjandi velferöarþjóöfélag.
Reyndar eru alltaf uppi skiptar skoöanir og jafnvel deilur um tekjuskiptingu, hvernig eigi aö skipta
þjóöarkökunni eins og stjórnmálamennirnir oröa þaö. Og víst er aö á yfirborðinu er ríkjandi hér vel-
feröarþjóðfélag. Atvinna hefur veriö næg, framþróun hefur veriö á flestum sviöum, fjárfesting og
einkaneysfa mikil. Út af fyrir sig má þaö teljast eðlilegt aö ákveöin þensla væri hérlendis þar sem á
því eru engin tvímæli aö íslendingar höfðu dregist verulega afturúr öörum þjóðum á mörgum sviðum
og hafa jafnvel oröiö aö gera þaö á áratugum sem aðrar þjóöir voru árhundruð aö vinna aö. En spurn-
ingin er hvort viö höfum gengið til góös á síöustu tveimur áratugum — hvort sú velferö sem okkur
finnst blasa hvarvetna viö á sér rætur eöa hvort hún er aöeins vöxtur á yfirboröinu. Því miður virðist
þaö síöarnefnda vera uppi í tengingnum ef grannt er skoðaö. Á timum mikillar þenslu, eftirspurnar
eftir vinnuafli og miklum fjárfestingum hafa atvinnuvegirnir oröiö útundan og uppbygging þeirra hef-
ur ekki verið i samræmi viö þaö sem gerst hefur á öörum sviðum. Þaö er þvi ekki framleiðniaukning
sem stendur undir velferöinni nema aö mjög takmörkuöu leyti. Á síöustu árum hefur hins vegar veriö
stofnaö til óhóflegrar skuldasöfnunar erlendis og svo er komiö aö hlutfall erlendra skulda af vergri
þjóöarf ramleiöslu er nú um eöa yfir 50%. Þarna hefur veriö tekinn víxill sem er svo stór aö erfitt verö-
ur að greiða hann niður. Væri sök sér ef fjármagninu heföi verið beint til þess að skapa verðmæti en
svo er alls ekki. í mjög athyglisveröri grein sem Vilhjálmur Egilsson hagfræöingur Vinnuvetenda-
sambandsins skrifaöi fyrir skömmu í Morgunblaðiö bendir hann á aö með þvi að bera saman lána-
stööuna í hlutfalli af útflutningstekjum af vöru og þjónustu komi í Ijós aö t.d. árið 1973 hafi skulda-
staðan veriö innan við helmingur útflutningsteknanna en um síðustu áramót hafi þær hins vegar ver-
iö 20% hærri en útflutningstekjur.
Vilhjáimur bendir einnig á þaö í grein sinni aö verulegur hluti þess fjármagns sem tekið hefur veriö
að láni erlendís hafi runnið til ríkisframkvæmda og ríkiseyöslu og á þann hátt hafi staða framleiöslu-
atvinnugreinanna veriö rýrð og sköpuö aukin þennsla. „Það bætir heldur ekki úr skák þegar ríkiö
borgar sinu fólki kauphækkanir umfram þaö sem aörir semja um meö erlendum lánum. í sumar gáfu
samningarnir á hinum almenna vinnumarkaöi 14—15% kauphækkanir frá júní til áramóta. En launa-
hækkanirnar hjá ríkinu hafa veriö mun meiri og þessar hækkanir hjá ríkinu eru fjármagnaöar með er-
lendum lánum beint og óbeint," segir Vilhjálmur í greininni.
Nú er þaö yfirlýst stefna ríkisstjórnarinnar aö dregiö skulu úr erlendum lántökum og fariö verði aö
borga af víxlinum eða í þaö minnsta að haldið veröi í horfinu. Auövitaö veröur þaö ekki auövelt verk.
En þaö er nauösynlegast. íslendingar veröa aö gera sér grein fyrir því og þá stjórnmálamennirnir
fyrstir manna aö þaö er fölsk velferð sem byggir á því aö velta vandanum yfir á framtíðina. En þegar
spyrna á viö fótum er ekki sama hvernig þaö er gert. Þaö vakti satt aö segja ugg þegar þaö spuröist
aö ætlunin væri aö mæta aðhaldinu í erlendum lántökum meö auknum skattaálögum bæöi á ein-
staklinga og atvinnufyrirtæki og aö ekki væri ætlunin aö draga úr ríkisumsvifum nema mjög tak-
markaö. Þaö er líka fölsk velferö sem byggir á endalausri skattpíningu. Á því sviöi hefur þegar verið
gengiö of langt. Sá tími hlýtur aö vera kominn aö rikiö dragi úr umsvifum sínum enda Ijóst aö þar eru
margar leiöir færar til þess aö spara og þaö verulega. Þaö verður fróölegt aö fylgjast meö hver verö-
ur niðurstaðan viö afgreiöslu fjárlagafrumvarpsins en reynslan af þvi sem gerst hefur undanfarna
áratugi gefur því miður ekki ástæöu til bjartsýni né heldur aö raunverulega sé pólitískur vilji til þess
aö höggva á hnútinn og taka nýja stefnu sem byggir á því að hægt verði á ferðinni hvað ríkisútgjöldin
varöar og þess freistaö að byggja upp atvinnuvegina og auka raunverulega verömætasköpun í land-
inu. En meðan velferðin er byggð á erlendum lántökum og óhóflegri skattpíningu má meö sanni
segjaaöhúnséábrauöfótum. ^
83