Alþýðublaðið - 13.12.1969, Qupperneq 6

Alþýðublaðið - 13.12.1969, Qupperneq 6
6 Aiþýðublaðið 13. desember 1969 5% af ungu fólki á vinnustað þjáist af örorkusjúkdómum Ræða Eggerls G. Þorsleinsson ar, félagsmáláráðherra, á Al- þingi um málefni öryrkja og nýjar leiðir til úrbófa □Hinn 8. marz 1967 var sam- þykkt þingsályktun á Alþingi þar sem skorað var á ríkisstjórn ina að undirbúa löggjöf og leggja fyrir Alþingi frumvarp til laga um öryrkjaheimili og endurhæfingarstöðvar. Með bréfi dagsettu 14. sept- ember 1967 var Öryrkjabanda- lagi fslands falið að semja drög að frumvarpi til laga um ör- yrkjaheimili og endurhæfingar- stöðvar. Bandalagið fól dr. Oddi Ólafs- synij yfirlækni, þetta verkefni í samráði við hin einstöku ör- yrkjafélög og bandalagið. Hefur hann unnið að samningu frum- varps samkvæmt þessu og haft jafnframt samráð við félagsmála ráðuneytið. Árangur þess er frumvarp það, sem hér liggur fyrir. Við samningu þessa frum- varps var höfð hliðsjón af til- lögu Alþjóðavinnumálastofnun- arinnar nr. 99 frá 1955 um at- vinnuþjálfun fatlaðra manna til viðreisnar þeim. Tillaga þessi er prentuð sem fylgiskjal með frumvarpinu. Svo sem greinir í 1. grein frumvarpsins fjallar það fyrst og fremst um atvinnuþjálfun. Meira en 5% þeirra landsmanna sem eru á vinnualdri, vinna ekki vegna meiri eða minni örorku- sjúkdóms. Vitað er, að allmikl- um fjölda af þessum hóp mætti koma til vinnu með skipulögð- um, samræmdum aðgerðum. Það er ýmis konar félagslegri hjálp, hæfnisrannsóknum, námi, þjálfun og sérstöðu til vinnu. Þessu frumvarpi er ætlað að stuðla að bættri aðstöðu í þessu efni. KEÐJA SAM- RÆMDRA AÐGERÐA Endurhæfing fólks með skerta starfshæfni er keðja samræmdra aðgerða, sem hefst með læknis fræðilegri endurhæfingu og lýk- ur að jafnrétti með starfs- endurhæfingu. Læknisfræðilega endurhæfing in er fyrst og fremst heilbrigð- ismál, sem miðar að því að upp hefja eða draga svo sem unnt er úr orkutapi vegna sjúkdóma eða slysa. Hlutverk starfsendur- hæfingarinnar er aftur á móti fyrst og fremst að hagnýta það, sem eftir ér of orkunni, á sem árangursríkastan hátt fyrir yrkjann með því að gera hann hæfan til ákveðinna starfa og fínna þann starfa handa hon- um að endurhæfingunni lokinni. Þegar þær stofnanir og stofn anadeildir, sem nú eru í smíð- um, eru fullbúnar, ætti að vera vel fyrir læknisfræðilegri end- urhæfingu séð hér á landi. Þær stofnanir og deildir, sem átt er við, eru endurhæfingardeild Landsspítalans, sem nú er full- búin, endurhæfingardeildir við Landakot og Borgarsjúkrahúsið, lúkningu æfingastöðvar styrkt- arfélags fatlaðra og lamaðra við Háaleitisbraut og æfingastöð Sjálfsbjargar við Hátún. Auk þess verður að gera ráð fyrir, að stærstu sjúkrahúsin úti á landsbyggðinni komi á fót innan tíðar litlum æfingastöðvum hjá sér. Sjúkratryggingarnar eiga að tryggja rekstrargrundvöll þess- arar starfsemi allrar. Hins vegar eru engin ákvæði í íslenzkum lögum, sem tryggja uppbyggingu og rekstur atvinnu endurhæfingarstöðva og vinnu- stöðva fyrir öryrkja. Þetta frum varp fjallar því fyrst og fremst um skipulagningu endurhæfing- armála, um aðstoð við starfs- prófun, starfsþjálfun, nám og vinnustöðvar fyrir öryrkja. Auk þess er í frumvarpinu gert ráð fyrir nokkurri aðstoð við bygg- ingu húsnæðis fyir öryrkja, sem verður að telja mikilvægan þátt í árangri starfsendurhæfingar- innar. STÆRSTI HÓPURINN ÖRYRKJAR VEGNA LAMASTJARFA OG AF GEÐRÆNUM ORSÖKUM Þótt höfuðtakmark starfsendur- hæfingar sé að gera öryrkjann hæfan til starfa á frjálsum vinnu markaði, þá verður því takmarki þó aldrei náð að fullu. Jafnan verður nokkur hópur öryrkja, sem hefur starfsorku og vinnu- getu, en getur þó ekki keppt á frjálsum vinnumarkaði. Þetta fer nokkuð eftir orsök örorkunn ar og að ýmsu leyti stöndum við verr að vígi í þessu efni en fyrir 10—20 árum. Þá voru stærstu öryrkjahóparnir, sem til endurhæfingar komu, öryrkjar vegna berklaveiki og öryrkjar vegna lömunarveiki, hvor tveggja hópar, sem tiltölulega auðvelt var að ráða í vinnu að endurhæfingu lokinni. Nú eru stærstu hóparnir öryrkjar af geð rænum o'rsökum, öryrkjar vegna lamastjarfa þ. e. heilaskemmd- ir í fæðingu og vangefnir. Allt erú þetta hópar, sem er erfitt að koma á almenna vinnumark- aðinn, enda þótt nokkur starfs- geta sé fyrir hendi. Til þess að nýta þetta vinnu- afl hafa hinar svonefndu vernd- uðu vinnustöðvar gefið góða raun. Þetta frumvarp gerir ráð fyrir verulegri opinberri aðstoð við uppbyggingu jog rekstur verndaðra vinnustöðva. Þessi aðstoð er nauðsynleg, þar sem afkastageta öryrkjanna, sem vinna i vernduðum vinnustöðv- um, er verulega undir meðallagi. Vinnustöð er kölluð vernduð, þegar sérstakt tillit er tekið til þarfa vinnuaflsins og þar sem það er verndað frá samkeppni við afkastameiri aðila, í þeim tilgangi að gefa öryrkjunum tækifæri til þess að afla sér lífs viðurværis með vinnu sinni og, ef mögulegt er, að þjálfa starfs- orkuna svo, að þeir verði síð- ar hæfir til þe$s að fá starf á frjálsum vinnumarkaði. Á slík- um vinnustöðvum er að sjálf- sögðu unnið að arðþærri fram- leiðslu. VERNDUÐ VINNUSTÖÐ Samband íslenzkra berklasjúkl- inga rekur verndaða vinnustöð hér í bæ, sem heitir Múlalund- ur. Þar vinna nú um 50 menn og konur, sem öryrkjar, margir aðeins hálfan dag. Til fróðleiks má geta þess, að opinber gjöld, sem þetta fólk greiðir árlega, nemur í heildina samtals ca. 600 —800 þúsund krónum. Þó að slíkar verndaðar vinnustöðvar verði ekki reknar hallalaust, er gott að hafa það í huga, að halli sá, sem af slíkum rekstri staf- ar, skilar sér aftur til hins opin- bera eins og þetta dæmi sýnir. í júlí ög ágúst 1967 var hald- in ráðstefna á Vegum' Alþjóða-. vírinumálastófnúnarinhar og þrq unai’deildár Sáméinuðu þjóð- anna í Kaupmannahöfn. 25 lönd tóku þátt i ráðstefnunni. Efni var starfsendurhæfing öryrkja, leiðir til þess að efla hana og hagnýta betur starfsgetu öryrkja. I lok ráðstefnunnar var sam- þykkt ályktun í mörgum liðum. Meðal þeirra liða, sem sam- þykktir voru, voru þessir tl dæmis: ' 1. Nauðsynlegur liður í sam- ræmdum endurhæfingaraðgerð- um er endurhæfingarráð fyrir allt landið, sem hafi innan sinna vébanda fulltrúa þeirra stjórn- ardeilda, bæjarfélaga, vinnuveit enda, vinnuþiggjenda, og ör- yrkjafélaga, er mál þetta varð- ar. Annar liður hljóðaði svo: Höfuðverkefni þessa ráðs skal vera að hafa á hverjum tíma yfirsýn yfir endurhæfinguna í landinu og vandamál henni sam fara og sjá til þess, að tiltækt fé sé notað þar sem þörfin er mest. í þriðja lagi segir, að aðal- hindrunin gegn eðlilegri þróun endurhæfingar sé skortur á fé frá opinberum aðilum, vöntun á samræmingu á ráðstöfun fjár- ins milli félaga og opinberra stofnana og skortur á skilningi ooinberra aðila á nauðsyn og víðfeðmi endurhæfingar. ALÞJÓÐAVANDA- MÁL ,Á FERÐ Endurteknar ráðstefnur og á- Ivktanir gerðar á vegum Al- þjóðavinnumálastofnunarinnar’ um starfsendurhæfingu og vinnu stöðvar fyrir öryrkja sýna svo að ekki verður um villzt, að hér er alþjóðavandamál á ferð, sem hefur þýðingu bæði fyrir ein- staklinginn og þjóðarheildina. Til þess að leggja áherzlu á, að sinna beri endurhæfingarmálum meira en gert hefur verið, þá hefur alþjóðasamband öryrkja- félaga í samráði við Alþjóða- vinnumálastofnunina og Alþjóða heilbrigðisstofnunina ákveðið, að aratugurinn 1970 til 1980 skuli nefndur áratugur endur- hæfingarinnar. Æflunin er að hefja öflugan áróður innan þeirra ríkja, sem eru meðlimir áðurnefndra alþjóðasamtaka. Á- róður til þess að vekja athygli á nauðsyn frekari aðgerða í end urhæfi ngarm ái um. Þó að hér á landi séu engin lög um endurhæfingu fólks með skerta starfshæfni hefur mikið og merkilegt starf við slíka end urhæfingu þó verið unnið í landinu. Á þessu sviði hefur frumkvæði og framtak verið hjá félagasamlökum. I frqmvarpi þessu er einnig gert ráð fyrir : því, að svo verði 'áfram. . Þq. að ekki sé hér um að ræða lög-. boðna aðstoð hins opinbera við endurhæfingu hefur . slílí- starf-' semi verið styrktar með ýmsum hætti beint og óbeint af því op- inbera. í flestum þróuðum ríkj- um, eru lög um endurhæfingu, sem ákveða mikla fjárhagslega aðstoð við þetta málefni. OPINRER YFIRSTJÓRN NAUÐSYNLEG I frumvarpinu er eins og áður segir geit ráð fyrir frumkvæði og framkvæmdum á vegum fé- lagasamtaka sem hefur gefið góða raun hér á landi til þessa. Eigi að síður er nquðsynlegt að öll slík starfsemi sé undir opin- berri yfirstjórn og eftirliti svo að tryggja megi samræmda og skipulagslega starfsemi, sem auka munu hagkvæmni og ná betri árangri í heild, en vænta má án slíkrar opinberrar íhlut- unar. Yfirstjórn endurhæfingar sam kvæmt fiumvarpinu verði falin sérstakri nefnd, sem ráðherra skipar eftir tilnefningu svo sem nánar er lýst í 2. gr. frumvarps ins. I 3. gr. frumvarpsins segir hvert skuli vera hlutverk end- urhæfingarráðs. Áætlun sú, sem um ræðir í upphafi greinarinnar, skal -vera til 10 ára. Slík áætlunargerð er nauðsynieg ekki síst vegna þess, að fjármagn það, sem til ráð- stöfunar er til endurhæfingar- starísemi er af skornum skammti. Ber því brýna nauð- syn til að fé því, sem fyrir hendi er á hverjum tíma verði ráð- stafað til þeirra verkefna, sem mest þörf er að leysa og tryggja jafnframt, skipulega fram- kvæmd og koma í veg fyrir að framkvæmdir, sem ákveðnar kunna að verða og byrjað er á, stöðvist í miðjum klíðum vegna fjárskorts. Um aðstoð þá, sem lagt er til að veitt verði vísast til 7., 9., 10. og 11. gr. frumvarpsins. Endurhæfingar- og vinnustöðv ar verða ekki reknar hallalaust, ef takast á að ná því takmarki, sem þeim er ætlað. en það er að þjálfa þá til vipnu sem vegna orkutaps eru með meira eða minna skerta starfsgetu, og geta því ekki séð sér farborða. Svo sem' áður greinir er ekki gert ráð fyrir því, að ríkið reki þessar stöðvar, þær veiða hér eftir eins og hingað til reknar af öryrkjafélögum eða öðrum félagasamtökum. Það er heldur ekki J-agt til, að ríkissjóður eðd sveitarsjóðir taki beinan þátt í halla á relcstri stöðvanna. SKIPTING :HALLANS á 3ÞREMUR; AÐILUM Hi-ns vegar er gert ráð fyrir, að h'líinn veroí borinn af þrem að ihiTi að jöfnu. f fýrsta lagi er lagt til að rekstráraðili beri Fr.amh. á bls. 11

x

Alþýðublaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.