Alþýðublaðið - 06.06.1970, Blaðsíða 8

8 Laiugarídiagur 6. júní 1970
TOGARINN EGILL SKALLAGI
Frásögn frá
Halaveðrinu
fræga fyrir
35 árum
Eftir Svein
Sæmundsson
□ ÞVÍ HEFTJR löngum verið haldið fram að hættu
legustu siglingaleiðir á heimshöfunum séu á suður*
hveli, einkum fyrir sunnan Homhöfða og Agullas-
hðfða (sem er syðsti oddi Afríku, en ekki Góðra-
vonahöfða einsog flestir virðast halda). Miklar sog-
ur fara af óveðrum þar og mannraunum sjófar-
enda, og meðal anna/rs er sagt að aldrei sé sléttur
sjór suður af Afríku. En á stríðsárunum síðari
fannst nýtt hafsvæði þar sem veður og sjólag var
enn verra. Þetta er svæðið á milli Grænlands og
Vestf jarða, einmitt þarsem eru Halamið og þar sem
íslenzkir sjómenn eru að kalla upp aldir.
Það er því engin furða þótt töluverður töggur sé
í íslenzkum sjómönnum úrþví þeir hafa hlotið slíkt
uppeldi. Og til þess að vekja athygli á því sem gerzt
hefur þar vestuír frá hefúr Alþýðublaðið fengið
leyfi til að birta ágæta frásögn Sveins Sæmundsson-
ar um „Egil Skallagrímsson í háskasjóum“, en hún
er þáttur í skrifum hans rnn Halaveðrið fræga í
febrúar 1925. BirtLst frásögn þessi í bókinni: „í
hafrótinu“ sem kom út hjá Setbergi fyrir nokkrum
árum. I
KLUKKAN sex að morgrji laug
ardagsins 7,. febrúar 1&25 hófu
starfsmenn á Veðurstofunni
störf. Móttaka veðurskeytanna
háfst, og þegar. farið var að
vinna úr upplýsingunum varð
ijóst, að mjpg djúp -og kröpp
lægð nálgaðist landið suðvest-
an af hafi. Þessi laegð myndi
yalda miklu bvassviðri. Þeir
Vissu, að þessi .,lo£t;vogslægð“
mvndi fara. norðaustur .yfir land
ið og orsaka hyassá norðaustan
á-tí á Vesturlandi og á miðun-
um undan Vesífjörðum.
Laust eftir klukican átta var.
SPáin tilbúin og var send út á
Lpffskeytastðð, og á .slaginu. .
klukkan hálfníu settist lof t-
akeytamaðurinn ó imkt við
■mors-lykilinn og hóf rsending-
pna. Ög á sömu stundu sátu
aðrir loftskeylamenn,.. . flestir
ungir að árum, við tæki.sín .um
borð í togurunum úti á Hala og
skrifuðu niður spána. Veðurút-
litið var, að síðdegis milndi
hvessa á norðaustan, en senni-
lega snúast til vestanáttar únd
ir miðnættið.
Alþingi íslendinga hafði verið
kvatt saman til fundar þennan
dag og þingmenn voru allir
. komnir til þings utan einn., Áð-
ur en þing yrði sett gengu þing-
menn að vanda í. Dómkirkjuna
þar sem þeir Mýdda prédikun
Magnúear Jónssonar, dósents,
sem laaði út af texta í Péturs-
bréfi; áminningu um- að:-,hafa
,góða samvizku. f þann mund er
dósent, steig í stólinn skall á
.stórhríð í Reykjavík og þegar
þingmenn héldu tíl síns,- heima
eftir.. þingsetningu ,var orðið
myrkt og bylur. og veðurhæð
jókst. Ofviðrið aeddi um:'haf og
hauður og, vúlegur söngurtþess
. cg hvinur í simavírum pg ups-
um. búsanpa.- boða,ði feigð •, og
grand þessa válegu nótt, sem að
fór. ; .... ••..
Loftskeytamaðurinn á Agli
Skallagrímssyni sat uppi í k'lef
anum og bjóst til að ta'ka veð-
urfregnir frá T.F.A. Hann stillti
viðtækið og renndi augum upp
eftir leiðslunum, þar sem gildir
loftnetseinangrarar gengu í gegn
um þakið. Veðrið hafði versnað
og Hilmar Norðifjörð loftskeyta-
maður var að hugsa um hvort
loftnetið væri ekki öruggiega i
lagi. Loftskeytaklefinn var úr
timbri og stóð uppi yfir eldhús-
inu, og þegar hann var byrjað-
ur að skrifa niður á eyðublað-
ið heyrði hann að slegið var úr
blðkkinni og þeir byrjaðir að
hífa upp. Hllmar lauk móttöku
Sveinn Sæmundsson.
veðurfréttanna og flýtti sér síð
an fram í brú til skipstjórans,
Snæbjarnar SteÆánssonar og
fékk honum biaðið. Sjór var
orðinn þungur, og ,það var tek-
ið að snjóa, en veður ennþá
stillt.
Hilmar ílengdist í brúnni og
horfði á mennina vinna á þil-
farinu. Það leið ekki á löngu,
þar til ,tók að hvessa: af suð-
austrj og snjókoman jókst. Skip
in voru mjög þéft þarna á.Hal-
anuno, og þeir urðu að gæta sín
að rekaet ekki á. Það var lítið
í vörpunni,, og eftir lítla stund
var kastað íá, ný. Snæbjörn tog-
aði heldur stutt í þetta sinn, og
, um. kiukkan hálf tólf var troll- ;.
ið híft upp og bundið. Snæ-
björp Stetárrssop var meðal
. þeirra skipstjóra, sem heldur
sigkii.í var-en. halda sjó i vond- A.
um .veðrum, en. í þefcta sinn.
kvað hann.að.leitq ekki til iands. •
Veiðiferðin• var á enda, og Jítl^ .
kol orðin eftir, koi. til syona -
þriggja , daga, ,IIann ákvað ; þvi. t.
að eyðaekki kölaforðanum Lsigl ,
ingu.inn á firði, heldur láta i-eka
og geta þá verið eínum degi ,leng
ur.á yeiðum áðuF en hann héldi
af. stað. til Reykjayífeur, Loftvog
stóð lágt, og Snæbjörn var yiss
um, að hann- yrði hvassj cn rok r.
höfðu þeir,,oJt fengjð áður og
ekfeert orðið .að, Það var því
tícki. ástæða til æðru nú, væri;,
rétt á haldið. Hann sn'eri skip-
inu upp í meðan gengið var frá
á þilfari. Varpan var bundin,
fiskikassinn tekinn niður og
gengið frá öllu sem rammleg-
ast. Skipstjóri fór síðan niður,
vélin var stöðvuð og brátt flat-
rak Egrl Skallagrimsson og fór
vel undir í fyrstu. Mennirnir
hröðuðu sér inn í borðsal þeg-
ar vinnu var lokið á þilfarinu
og fóru slðan fram í lúkar hvíld
inni fegnir. Þeir, sesn átt- höfðu
frívakt komu upp, borðuðu og
hröðuðu sér síðan til að leysa
félaga sína af klukkan hplf eitt.
Hann var enn hvass á suðaust-
an, mikil snjókoma og sjólag ó-
rólegí og skipið valt. Erlendur
Helgason yfirvélstjóri kom upp
ásamt Haraldi Erlingssyni kynd
ara, en niðri höfðu. Magnús
Eínarsson og Eiríkur Giíslason
tekið við. Á stjórnpalli var Guð
mundur Halldórsson 1. stýrimað
ur ásamt tveimur hásetum.
Varla gat heitið að boðabjart
væri. Éftir maíinn fór Hílmar
lofitskeytamaður upp i klefqpn
og hiustaði. Hann hafði sam-
band við nokkra starfsfélaga
sína á öðrum skipum. Sumir
voru nýhættir, en aðrir enn á
veiðum. Ekkert skip hafði fisk-
að neitt að ráði um nóttina
nema Leifur heppni, sem hafði
fiskað vel. Mennirnir í brúnni
sáu grilla í skip rétt hjá. Það
var enn á veiðum og þegar kom
nær, sáu iþeir að þeíta var Leif-
ur heppni og hafði þó nokkurn
fisk á þilfari. Skipið bar fljótt
undan og hríðin byrgði frekara
útsýni.
Um fjögur leytið um daginn
brast óveðrið á. Vindáttin, sem
hingað til hafði verið suðaust-
an, snerist nú svo .snöggt í norð-
austur að það var eins og hendi
væri veifað. Til viðbótar við byl
inn rauk nú.sjórinn sem mjöll
og óveðrið iagði skipið á rekinu.
Snæbjörn skipstjóri köm upp í
brú og sagði við Finnboga Fi/in
bogason, sem ,var vaktarformað
ur, að líldega væri bezt að halda
í áttina til lands. Hann gekk að
vélsímanum og hringdi á hálfa
ferð áfram. Hringingunni var
svarað lár \"élarrúmi. og bratt
sigldi Egill Skallagrím.sson í ájt ,
• til lands rneð byiinn og vax-
, andi sjóinn ú bakborða. Sjó
s.tærði mjög fljótt ,og. ekki leið á
löngu þar til skipið fór að detta
igkyggilega;. þeir urð.u að slá af
yegna háskasjóa. Um leið og
norðaus,tan áttin skall á, kóln-
aði og eftir .litla,-stund var kom
ið grimmdar Jrost. Um það leyti
, er Egill Skallagrímsson hafði
siglt í klukkutíma: i. átt til. lands,
■var'frostharkan orðin syo mikil
að hver sleíta, sem kom á ýfir-
byggingp, rejða. og þátaþilfar.
fraus þar ,föstr, en um þilfarið
,- skokjði • sjói.nn. v'iðs.töðulaust og
þar, fesii ekki. NoiSðaustan sjó-
s irpir; paddu að sltipinu, pg fár- .
viðrið lagði það og þegar hér
var kamið, var ekki lengur ferða
veður. Þeir töldu sig hafa siglt
4—5 mílur þennan klukkutíma,
sem þeir stefndu að landi. Skip
stjóri lét leggja stýrinu yfír til
bakborða og hugðist ná skip-
inu upp í veðrið, en það hrakti
undan. Hann ihringdi á fulla
ferð og þá loksins eftir ítrekað-
ar tilraunir komst skipið upp að.
Þannig gekk fram til kvölds, að
þeir andæfðu upp í veðrið.
Veðrið jókst og byjurinn og
að sama skapi síærði sjóinn. Vél
in var oft knúin til hins ýtrasta
til að halda skipinu í, horfinu,
Niðri í vélarúmi var Erlendur
Helgason 1. vélstjóri ó vaktinni,
og milli þess sem hann svaraði
hringingum úr brúnni og lók
eða minn-kaði snúningshraða vél
arinnar smurði. hann,; þreifaði
um legur og leit., eftir að aAlt
væri í góðu lagi. Stjórnborðs-
megin í vélarúminu gekk Ijósa-
vélin, iítil gufuvél og rafail, og
það yar orðið nokkuð heitt niðri
þvi þeir höfðu orðið að loka
hágluggunum.
Laust fyrir klukkan 23.00 fóv
Eriendur fram í kyndistöðina ,og
aðstoðaði kyndarann við að
breinsa og koma öskunni- fyrií
borð. Það var ekkert sældar-
verk eins og á stóð og gou þeg-
ar því var lokið. Skipið eríið-
aði í s.tórsjóunum og þetta voy.u
gífurleg átök. Sjólagið var ó-
reglulegt, og straumhnútar köst
uðust á skipið.
Fyrsti stýrimaður var á stjóyn
palli, en Finnbogi Finiibogason,
gamall og reyndur sjómaður,
var vaktformaður á kyöldygitt-
inni. Með -honum voru þeir Þoi'
gils Bjarnason, Gu.ðmundur
Thorlaeíus og Vilhjálmur Þór-
arinsson. Þegar skipstjóri fór
niður i herbergi sitt, nær -miðri ;
vakt, lagði hann svo <fýrír, pð
enginn færi úr brúnni; án þess
bann „vissi. Klukkan -rúmlega
ellefu um kvöldið spui;ði Finn-
bogi Vilhjálm, hvori Kann
. trey>sti ,sér. að..fara: fram.i dúkpr
og. ræsa hásetana, sem áttu vakt
um miðnætti. Viihjálmur - vissr
að það rpyndi m'ikil hættufor, í
nátímyrkri og ofsaveðyi. Hann
. viidi. vSamt ekki neita, iþyt.tqg-
■ ara.piássin ■ vör.u vandfengiri, og
síigðist sHyldu reyna. , . .ci
Þorgiis -stóð við síýrið.'fHapn
kaliaði til Finnboga, aðí hann
skyldi h-eldur fara frampftiiy þ\ú
■ Viihjál-mur- væri -ekki eins van-
ur. En - Viihjáimur. vari .komipn
út : í .dyr, og ;.véðurgnýrhnv'
öskrið í , hafrótinu : yfirgnáefði.
þgð, sem taiað. yar. íHanniátti í,
- í erfiðleikum -með.áð hemja sig..
Ofsayeðrið stóð .stakkinw og
hann koipst Við iilan leik niður
á þilfarj.ð. Um. leiðfog.liann yar
; að ,komast..niður,:kaliaSif-'.vakt- ••
■ formaður txl hans og baðvbann
að hreyfa spilið. Víihjálmur
.Vjssi, að ekki hafði veEið i Máetð