Helgarpósturinn - 09.11.1995, Blaðsíða 21

FIMMTUDAGUR 9. NÓVEMBER 1995

Tilfinningin í vor
skrýtin blanda af
skeifingu og gieði
Hvernig leið henni annars
daginn eftir þingkosningarnar
þegar ljóst var að Kvennalist-
inn stóð uppi með þrjár þing-
konur — eftir að hafa verið al-
veg úti á tímabili á kosninga-
nótt — og að hún væri orðin
þingkona? „Okkur fannst við
hafa unnið ákveðinn varnarsig-
ur þráttfyrir að hafa tapað
nokkru fylgi og því var tilfinn-
ing mín einhver skrýtin blanda
af skelfingu og gleði. En
Kvennalistinn var ekki einn um
að fara illa útúr kosningunum,
því konur í hinum flokkunum
fengu sömuleiðis slæma út-
reið. Það er mjög mikið um-
hugsunarefni útaf fyrir sig.“
Að sögn Guðnýjar hefur
greinilega myndast meira við-
nám gegn því að konur komist
áfram í stjórnmálum. „Ég held
að þetta sé vandamál sem allir
flokkar þurfa að takast á við,
því á sama tíma og viðnámið
eykst hefur krafan um þátttöku
kvenna orðið háværari: fólki
finnst bæði sjálfsagt og eðlilegt
að konur séu jafnvirkar og
karlmenn í stjórnmálunum."
Afhverju kemur þetta
bakslag í kvennabaráttuna —
er komin einhver þreyta í bar-
áttuna sjálfa eða er fólk ein-
faldlega orðið leitt á henni? „-
Þetta er að gerast um allan
heim og ég held að ástæðan sé
að hluta til þessi hingað-og-
ekki-lengra-tilhneiging. Konur
.komast þannig gjarnan uppá
tiltekið þrep í fyrirtækjum og
launastiganum og reka sig þá á
það sem kallað hefur verið
glerþak. í baráttu af þessu tagi
koma alltaf sveiflur.“
Guðný útilokar ekki að nokk-
urrar þreytu hafi gætt innan
Kvennalistans sjálfs — að
minnsta kosti í sumum tilfell-
um. „Það er erfitt og mikil
vinna fyrir jafnlítið framboðs-
afl og Kvennalistann að bjóða
fram í öllum kjördæmum
fjórða kjörtímabilið í stjórnar-
andstöðu. Sumstaðar hefur
sami kjarninn haldist gegnum
öll þessi ár og það er náttúr-
lega ekki mjög spennandi til-
hugsun til lengdar að bjóða
fram þegar ljóst er að ekki
næst inn þingkona. Fyrir sam-
tökin í heild munar hinsvegar
um hvert atkvæði, sem sann-
aðist nú sem fyrr.“
Aukin menntun kvenna
hefur ekki leitt af sér
hærri laun
Fyrr á árinu kom út skýrsla
sem fékk mikla umfjöllun og
sýndi svart á hvítu að þráttfyr-
ir að konur hafi í stórauknum
mæli leitað sér menntunar
hafa laun þeirra ekki hækkað
að sama skapi. Aukin menntun
og þarmeð hærri laun hefur
verið eitt af helstu baráttumál-
um kvennahreyfingarinnar
gegnum öldina. „Ég hef heyrt
þá skýringu að slakt gengi
Kvennalistans í kosningunum
síðastliðið vor megi að sumu
leyti kenna útkomu þessarar
skýrslu og ég er allsekki þeirr-
ar skoðunar.“
En er þessi staðreynd — að
eitt helsta slagorð kvennabar-
áttunnar hefur brugðist — ekki
sett í beint samhengi við
árangur Kvennalistans? „Við
höfum barist fyrir bættum
launum kvenna frá upphafi og
höfum meðal annars reynt að
leita samstarfs við verkalýðs-
hreyfinguna í þeim málum, en
það hefur engan vilja verið að
finna fyrir umbótum og launa-
jöfnuði. Þannig að fyrir
Kvennalistann var umrædd
skýrsla kærkomin staðfesting
á sannleika þess sem við vor-
um búnar að vera að segja í
tólf ár. Skýrslan varð einnig til
þess að málflutningur Kvenna-
listans komst í kastljósið og
fjölmargir fundir voru haldnir
um þessi mál.
Á sama tíma og gildi hefð-
bundinnar kvennabaráttu hafa
„Það er ekkert skrýtið að starfi kvennahreyfingarinnar hafi
verið haldið að miklu leyti uppi afþeim konum sem eru
menntaðar og fjárhagslega sjálfstœðai; þvíþarafleiðandi hafa
þœr hesta möguleika til að beita sér í félagsmálum. “
Myndir: Jim Smart
ar sem orðið hafa á hugmynda-
fræðinni skýra að ýmsu leyti
þá háværu kröfu að kynin
vinni meira saman. En ég vara
eindregið við þeim hugsunar-
hætti, að um leið og konur
vinni einhver vígi þá sé í lagi
að slaka á og gefa eftir. Það er
mjög hættuleg hugsun."
Hún segir þennan tilslökun-
arhugsunarhátt birtast mjög
sterklega kringum umræðurn-
ar um nýjan forseta lýðveldis-
ins. „Og margar konur hafa
haft það á orði við mig hvort
það sé ekki í samræmi við jafn-
réttishugsjónina að karlmaður
verði næst forseti. Ég tel það
hinsvegar óskaplega mikilvægt
fyrir íslenskar konur og sjálfs-
mynd þeirra að kona verði
áfram forseti. Við þurfum kon-
ur í sem flest slík embætti sem
geta verið öðrum konum sterk
fyrirmynd. Einnig þurfum við
sterka vináttu og góða sam-
stöðu sterkra kvenna, einsog
Auður Eir orðaði það ein-
hverntímann."
Kvennalistakonur leiða
umræouna en njota
ekki fylgis
Hvað sem líður litlum þing-
styrk og léttvægu fylgi í sveit-
arstjórnum er Kvennalistinn í
mörgu tilliti í fararbroddi
stjórnmálaumræðu í landinu
og státar jafnframt af því að
hans mest áberandi kona, Ingi-
björg Sólrún Gísladóttir, stýr-
ir Reykjavíkurborg sem leið-
togi Reykjavíkurlistans. For-
ysta í umræðunni og leiðtoga-
hlutverkið í borginni skiluðu
hinsvegar framboðinu litlu í
kosningunum síðastliðið vor.
„Ég held að þetta sé alltsam-
an í gerjun og að Kvennalistinn
eigi eftir að blómstra í næstu
kosningum. Kvennalistinn á
stuðning víða og til að mynda
var ég fyrir skemmstu stödd á
ráðstefnu á vegum UNESCO í
Reykjavík og Ieit í kringum mig
og sá allt í einu að þar voru
staddar fjölmargar Kvenna-
listakonur þó að einungis ein
væri fulltrúi samtakanna. Hin-
ar voru fulltrúar hinna og þess-
ara stofnana og þó að við séum
ekki margar inná þingi erum
við komnar talsvert áleiðis
sem femókratar. Vonandi á
þetta eftir að skila sér í auknu
fylgi.“
verið að dala í vin-
sældum hafa
„fræði“ árásar-
gjarnra baráttu-
kvenna á borð við
Camille Paglia og
Naomi Wolf —
sem til að mynda
leggja áherslu á
að konur séu ekki
fórnarlömb ann-
arra en sjálfra sín
— notið aukinnar
hylli. Er það hluti
skýringarinnar á
bakslagi kvenna-
baráttunnar? „Ef
til vill — þótt ég
gefi lítið fyrir
þeirra fræði. Og
ég held líka að
slíkar skoðanir
henti ekki síður
karlmönnum sem
taka þær upp og
hugsanlega mátti
sjá anga af þessari
umræðu hjá Sjálf-
stæðum konum.
Alveg einsog í
stjórnmálum yfir-
leitt eru þessir
póst-módernísku
tímar að renna
upp í kvennabar-
áttunni þarsem
verið er að greina
og afbyggja allar
fyrri forse'ndur.
Hugsjónir, leiðir
og hugsanaferli í
réttinda- og
stjórnmálabaráttu
eru í endurskoðun
núna. Kvenna-
hreyfingin er í
slíkri deiglu. Hún
hefur oft farið
gegnum að því er
virðist slík lá-
deyðuskeið; skeið
sem reynast gjarn-
an deigla á undan
næstu bylgju."
Útbreiddur
misskilningur
ungs fólks að
jafnrétti ríki
Guðný segist
fyrir skemmstu
hafa fengið í hend-
urnar greiningu
Félagsvísinda-
stofnunar á því
hvert fylgi
Kvennalistans fór
í kosningunum
síðastliðið vor.
Það kemur að
vissu leyti á óvart
að fylgið fór ekki
yfir á einn eða tvo
flokka — til dæm-
is Þjóðvaka og Jó-
hönnu eða Sjálf-
stæðisflokkinn
með sínar Sjálf-
stæðu konur —
heldur dreifðist
það nokkuð jafnt.
„Það má hugs-
anlega túlka nið-
urstöðurnar þann-
ig, að það sé kom-
in upp ákveðin
vantrú á þær leið-
ir sem Kvennalist-
inn boðar. Ég hef
til dæmis heyrt
það meðal ungra
kvenna að þær
segjast ætla að kjósa Kvenna-
listann ef við tökum karla inní
flokkinn. Við sem erum orðnar
eldri segjum að þetta sé mis-
skilin jafnréttishugsjón, því
það er augljóst mál að brýn
þörf er fyrir tilvist Kvennalist-
ans og hann hefur skilað sínu.
Konur í öllum flokkum hafa
sagt sem svo: Ef þið væruð
ekki hérna þá værum við
hérna ekki heldur. Þannig að
þessi leið — sérstakt kvenna-
framboð — hefur skilað meiru
óbeint en beint.“
En aftur að þessari mis-
skildu jafnréttishugsjón. „Við
höfum haft hérna jafnréttislög
í tuttugu ár og í skólunum
kennum við útfrá því að hér
ríki jafnrétti. Ég er sannfærð
um að það kemur býsna mörg-
um konum kringum tvítugsald-
urinn á óvart þegar þær eign-
ast fyrsta barnið sitt eða fá
fyrsta launaumslagið sitt og
uppgötva ójafnréttið — sem
þær héldu að væri ekki til — í
reynd. Ég held að það sé hrein-
lega útbreiddur misskilningur
meðal ungs fólks að það ríki
kynjajafnrétti í þjóðfélaginu."
Brevtingar á hugmynda-
fræði og hættulegar
tilslakanir
Guðný segir að fræðin hafi
breyst mjög mikið í samræmi
við tíðarandann og þannig sé
það til að mynda viðtekin
skoðun í dag — ólíkt því sem
gerðist áðurfyrr — að bæði
kynin geti unnið að femínísk-
um markmiðum. „Breytingarn-