Helgarpósturinn - 14.03.1996, Blaðsíða 24

24
FIMMTUDAGUR14. MARS1996
Alþýðuflokkurinn fagnar 80 ára afmæli sínu um helgina. Af því tilefni
ræddi Sæmundur Guðvinsson við alþingismanninn Össur Skarphéðinsson,
sem kallar sig pólitískt villidýr og kveður flokk sinn fullmeinlausan. Hann
hafi verið á góðri leið með að verða hægrisinnaður neytendaflokkur með
hinn öfluga Jón Sigurðsson sem formann. Össur segir Alþýðuflokkinn
aftur á móti flokk hins óvænta og klykkir út með að Evrópustefna
flokksins sé ekki heilög.
„Ég elska
flokkinn og
hata hann“
Þegar undirritaður kom
niður í þing til að freista
þess að ná tali af Össuri
Skarphéðinssyni var hann í
ræðustól og fór mikinn. Það var
verið að ræða um íbúðaeigend-
ur og fjárhagsvanda þeirra og
Össur hjó á báðar hendur í
gagnrýni sinni á stjómarflokk-
ana. Þorsteinn Pálsson varðist
af stillingu en Páll Pétursson
talaði sig upp í nokkurn garra.
Þegar Össur var laus úr þessari
sennu og sestur til skrafs lék
hann við hvern sinn fingur líkt
og íþróttamaður sem lokið hef-
ur skemmtilegri keppni. Og
hann sagði það af og frá að
svona átök um málefni hefðu
áhrif á persónuleg samskipti
pólitískra andstæðinga. „Ég á
enga óvini hér í þinginu en
marga vini. Enda er þetta prýð-
ishópur,“ sagði Össur af sann-
færingu. En erindið við Össur
Skarphéðinsson var raunar að
ræða um Alþýðuflokkinn í tilefni
af 80 ára afmæli flokksins.
Ekkí ellimóður
Hvernig líður afmœlisbarn-
inu á þessum tímamótum? Er
farið að gœta ellihrumleika?
„Afmælisbarnið er nú kannski
ekki mætt ai elli, en það eru sér-
stakar aðstæður uppi í Alþýðu-
flokknum. Flokkurinn er nýkom-
inn út úr ríkisstjórn sem var á
margan hátt erfið þar sem flokk-
urinn gekk undir högg til að
leiðrétta kúrsinn á velferðar-
kerfinu. Það var erfitt og fór illa
með flokkinn að mörgu leyti. Á
þessum tímamótum held ég að
flokkurinn eigi að leyfa sér þcmn
munað að horfa til upphcifsins
og dusta rykið af þessum
dýpstu viðhorfum jafnaðar-
stefnunnar, sem þá voru
kannski fyrst sett fram opinber-
lega hér á landi. Að vísu voru
aðstæður' þá allt aðrar og fjöl-
skyldur verkamanna bjuggu við
örbirgð, en það má segja að Al-
þýðuflokkurinn hafi lyft grettis-
taki á fyrstu áratugum tilvistar
sinnar.
Þegar ég segi að við eigum að
horfa aftur er það í tvennum til-
gangi. Bæði til að draga fram
þessi róttæku viðhorf sem hef-
ur vantað í ásjón flokksins á síð-
ustu árum en líka til að minncist
þeirra sigra sem flokkurinn hef-
ur unnið og vera stolt af sjálfum
okkur.“
Hefur ekki flokkurinn á síð-
ustu árum einkum verið að
berjast fyrir auknu frelsi
hvað viðkemur hvers konar
viðskiptum og Evrópumálum
sem alþýðunni finnst sér lítið
koma við?
„Öðrum þræði hefur fiokkur-
inn misst sjónar á sínum upp-
haflegu baráttumálum. Flokkur-
inn er oft ásakaður um að hafa
einblínt um of á aukið verslun-
arfrelsi og aukin tengsl við um-
heiminn. En þegar baráttumál
Alþýðuflokksins hér í þinginu
um og eftir 1930 eru skoðuð
kemur í ljós að þá var flokkur-
inn að berjast fyrir nákvæmlega
Itfrá höfuðstöðvunum á Kópaskeri
Topp
tíu-listinn
- yfir þær björgunaraðgerðir sem
stórplottarinn og blaöafulltrúinn
Ragnar Aðalsteinsson getur und-
ið sér í þegar hann er búinn að
bjarga biskupnum frá embættis-
og æmmissi:
1. Leikhúsráö Leikfélags Reykja-
víkur skortir átakanlega snjalian
blaöafulltrúa til aö fegra gjörsam-
lega óskiljanlegar ákvaröanir þess
og almennan fruntaskap gagnvart
Viöari Eggertssyni...
2. Bændur eru í stökustu vand-
ræöum meö ásýnd sína eftir aö
þumbarinn Ari Teitsson varö for-
maöur Bændasamtakanna og
þrumuskutlan Guörún Helga Jón-
asdóttir hætti sem kynningarfull-
trúi...
3. Alþýöuflokkurinn er á áttræöis-
afmæli sínu í mikilli tilvistarkreppu
eftir spillingarhjal og vafasamar
framkvæmdir í ríkisstjórn um langt
árabil. Þar gæti Ragnar nú aldeilis
tekiö til hendinni...
4. Spásnyrtinn Heiöar Jónsson og
klæöskerann Sævar Karl Ólason
skortir ábyggilega sniöugan sam-
starfsmann til aö gera jafnt ein-
staklingum og samtökum heildar-
tilboö um aö fríkka ásýnd þeirra til
mikilla muna...
5. Handknattleiksdómarar hafa
sætt stööugri gagnrýni frá leik-
mönnum, þjálfurum og áhorfend-
um síöustu ár vegna slakrar
frammistööu. Þessi stétt er meöal
þeirra heitt hataöri í landinu og
gæti vel þegiö ráögjöf...
6. Út um allan heim er að finna
einstaklinga í kröggum sem svo
sannarlega vantar heilræöi á borö
viö þau sem Ragnar hefur aö
bjóöa. Má þar nefna öölinga eins
og Noriega, Castro, Jeltsín,
Clinton og Kalla & Díönu...
7. Myndlistarmenn sem einkum
vinna meö „rými“ og „innísetning-
ar“ hafa sætt haröri gagnrýni og
verið hafðir aö háöi og spotti fyrir
óskiljanlegt þrugl og and-list. Ein-
hverjum ráðum mætti nú að
ósekju skjóta aö þeim...
8. Fínar frúr sem eyöa efri árum
ævi sinnar í kaffiboö, sóknar-
nefndarfundi, tískusýningar og hár-
greiðslu hafa um nokkurt skeið
veriö aö íhuga formlega stofnun
sömu málum. Jón Baldvinsson
hélt innblásnar ræður um nauð-
syn þess að leyfa innflutning á
kartöflum. Héðinn Valdimars-
son barðist einnig fyrir auknu
frelsi í viðskiptum. Þetta var
gert þá í nákvæmlega sama
augnamiði og núna; til að auka
velferð alþýðu manna og gera |
þeim kleift að kaupa meira fyrir |
krónurnar sínar. Alþýðuflokkur- «
inn hefur því alltaf verið sam- 1
kvæmur sjálfum sér með því að E
leggja ríka áherslu á alþjóðleg
tengsl.“
Gleymdi uppruna sínum
En flokkurinn hefur leitað
œ meira til hœgri?
„Síðustu níu árin í sögu Al-
þýðuflokksins eru dálítið sér-
stök. Þá kemur kafli í sögu
flokksins þar sem hann nær
gríðarlegum árangri í því að rífa
niður verslunarmúra og auka
frelsið. Við lok þessa tímabils
gerist sá stórkostlegi hlutur að
við náum samningum um evr-
ópska efnahagssvæðið, sem nú
er að láta gott af sér leiða út um
allt þjóðfélagið. Þarna voru
leiddir til verka innan flokksins
menn sem voru fyrst og fremst
hagfræðilega þenkjandi og hin
hagfræðilega hugsun varð ofan
á. Aflvakinn var auðvitað Jón
Sigurðsson, sem er frábær hag-
fræðingur og hafði verið mikils
ráðandi um þróun efnahags-
mála hér um langt skeið. Á þess-
um tímakafla tekur flokkurinn
ákveðna dýfu að því leyti til að
réttindasamtaka. Slakur málstaö-
ur hefur ávallt þarfnast góöra
varna...
9. Ingibjörg Pálmadóttir getur ekki
hugsað sér aö þiggja ráö Sighvats
Björgvinssonar, sem áöur hefur
brennt sig á aö þaö borgar sig
ekki aö níöast á minnihlutahóp-
um. Hennarvondu mál þarfnast
sárlega lækningarog Ragnar er jú
sérfræðingur...
10. Heyrst hefur aö Ragnar Jóns-
son organisti og Rafn Geirdal
nuddari, sem eiga þaö sameigin-
legt aö hafa verið sakaöir um ótal
misjafna hluti, ætli aö taka hönd-
um saman og bjóöa fram viö
næstu alþingiskosningar. Ragnar
yröi tilvalinn kosningastjóri...
Topp tíu-lista eins og þessum
stálu Hallgrímur Helgasou og Hallgrímur
Thorsteinsson upphaflega frá David Letterman.
Helgarpósturínn stelur honum nú til baka...

hann leggur megináherslu á
frelsi í viðskiptum. Hann var á
góðri leið með að þróast yfir í
að verða tiltölulega hægrisinn-
aður neytendaflokkur sem hafði
ekki mikið jarðsamband við sín
gömlu gildi. Vinstra andlitið, Jó-
hanna Sigurðardóttir, varð
stöðugt valdaminni innan
flokksins á þessum tíma. Pólit-
ískur spámaður utan flokksins
hefði getað hugsað sem svo að
þarna væri um að ræða meðvit-
aða árás á stóran hluta Sjálf-
stæðisflokksins og þeir sem
stjórnuðu Alþýðuflokknum
hefðu ákveðið að gera hann að
tiltölulega hægrisinnuðum
neytendaflokki."
Varstu fylgjandi þessari
þróun?
„Ég var henni andstæður og
margir innan Alþýðuflokksins.
Ég hef raunar þá skoðun að á ár-
unum 1985 til 1987 hafi menn
freistað þess að sneiða verulega
stóran bita utan af Sjálfstæðis-
flokknum með því að boða
þessi frjálslyndu viðhorf sem
áttu sérstaklega upp á pallborð-
ið hjá frjálslyndum sjálfstæðis-
mönnum í Reykjavík og á
Reykjanesi. Þess vegna var Jón
Sigurðsson sóttur til þessara
verka. Hann var gríðarlega öfl-
ugur stjórnmálamaður sem
small beint í hjartastað þessa
fólks. Þetta var vísir að tilraun
sem aldrei var lokið. Ef henni
hefði lokið hefði Jón Sigurðsson
orðið formaður og flokkurinn
siglt alveg inn í vænginn á Sjálf-
stæðisflokknum. Út af fyrir sig
hefði þetta orðið forvitnileg til-
raun um íslensk stjórnmál, en
hún var aldrei til lykta leidd.
Eins mikið og ég virði Jón Sig-
urðsson þá hefði þetta ekki orð-
ið sá Alþýðuflokkur sem ég gekk
í. En síðar kom í ljós að flokkur-
inn vildi ekki halda áfram á
þessari leið. Meðal annars
vegna þess að hann vildi til
dæmis ekki stíga ákveðin skref í
einkavæðingu sem þá var freist-
að innan flokksins að fá hann til
að stíga. Nú þegar Alþýðuflokk-
urinn er kominn úr ríkisstjórn
eru menn að reyna að móta
stefnu til framtíðar sem byggir á
því besta úr þessari neytenda-
hyggju en sækir um leið í aukn-
um mæli aftur til rótanna. Þá er
lögð meiri áhersla á þá sem eiga
bágt í þjóðfélaginu. Það er
miklu meiri þörf á því en menn
töldu. Við sjáum að nú situr rík-
isstjórn sem jafnvel ræðst á þá
sem maður hélt að engum dytti
til hugar að níðast á. Eins og til
dæmis þegar heilbrigðisráð-
herrann leyfði sér að lækka um-
önnunarbætur nauðstaddra."
Nú hefur lengi farið það
orð af Alþýðuflokknum að
hann sé spilltur flokkur sem
hygli sínu fólki hvað varðar
embœtti og vegtyllur?
„í gegnum tíðina og ekki síst á
seinni tímum hefur spillingar-
orð legið á flokknum og sumt af
því verðskuldað en annað ekki.
Það er kannski fráleitt að segja:
við erum ekki eins og hinir, því
það eru bara faríserar sem gera
það. Sé litið á söguna veit ég
ekki hvort Alþýðuflokkurinn
hefur verið neitt verri en aðrir
flokkar að þessu leyti, en flokk-
urinn hefur ekki náð að hreinsa
sig af þessu. Nú er mjög einlæg-
ur vilji innan flokksins til að
gjörbreyta þessu og nýjar kyn-
slóðir að koma upp.“
Stundum er sagt að kratar
séu bestu hugmyndasmiðirn-
ir í pólitík. En ef þið hafið
svona góðar hugmyndir,
hvers vegna skila þœr sér
ekki í auknu kjörfylgi?
„Alþýðuflokkurinn getur sagt
með nokkru stolti að hann hafi
verið hugmyndasmiðja ís-
lenskra stjórnmála undanfarin
tíu ár undir forystu Jóns Bald-
vins. Ýmis sjónarmið hans
varðandi veiðileyfagjald, sjávar-
útveg almennt, landbúnað og
Evrópumál njóta fylgis fast að
meirihluta kjósenda og í sum-
um tilvikum yfirgnæfandi meiri-
hluta, svo sem varðandi veiði-
leyfagjaldið. Hvernig stendur á
því að þeir sem fyrstir kveiktu
þessa elda njóta þeirra ekki?
Það virðist vera mikill múr að
klífa að ákveða að kjósa lítinn
flokk. Þarna er um ákveðinn sál-
fræðilegan þröskuld að ræða.
Þess vegna eru þessir litlu flokk-
ar fastir í farinu. Alþýðuflokkur-
inn þarf ekki mikið tií að ná sínu
gamla kjörfylgi og hafa sínu tíu
þingmenn. En er það einhver
framtíðarsýn að sveiflast milli
sjö til tólf þingmanna? Það mun
aldrei valda þeim kaflaskilum í
íslensku samfélagi sem ný öld
kallar á.“
Bandalag vinstriflokka
Þá erum við sem sagt komn-
ir að sameiningarmálum?
„Ég held því fram að á þessu
kjörtímabili þurfi menn að setj-
ast mjög rækilega yfir það hvort
hægt er að finna einhverja leið
til þess að þjappa vinstriflokk-
unum saman. Mynda eins konar
bandalag sem gæti um síðir leitt
að einingu og einum jafnaðar-
mannaflokki. Pólitík er hins veg-
ar spurning um tímasetningu.
Ég er í hópi þeirra sem telja
að það hafi verið farið alltof
hratt í þetta. Á fyrsta ári kjör-
tímabilsins er verið að tala
flaumósa um sameiningu.'Þetta
er alltof skjótt. Við eigum að
treysta okkar bönd á vinstri
vængnum og sjá hvar leiðir
liggja saman og hvar þær skilur.
Hvar við þurfum að slá af og
hvar við eigum að gera kröfu
um að aðrir slái af. En það verð-
ur ekki fyrr en alveg undir lok
kjörtímabilsins sem verður látið
á þetta reyna. Þá verðum við
búin að vera í hjónabandi