Helgarpósturinn - 14.03.1996, Blaðsíða 27

FIMMTUDAGUR14. MARS1996
27
mh-
Nú hafa FH-ingar átt frek-
ar auðvelt með ykkur í gegn-
um árin. Ertu ekki orðinn
þreyttur á að tapa fyrir
stóra bróður?
„Það er alltaf jafnsárt og því
get ég aldrei vanist. Þessir
leikir eru hörkurimmur og allir
leggja sig fram til hins ýtrasta.
Ég trúi ekki öðru en að við för-
um að vinna þá oftar á næstu
árum, því framtíðin er björt í
Haukum. Þá eru flestir leik-
menn FH komnir af léttasta
skeiði. Eigum við ekki að segja
að þeir gangi á innsoginu.“
Dagur: „Ég er tiltölulega
sáttur við gengi Valsliðsins í
vetur. Fyrir tímabilið misstum
við Geir Sveinsson fyrirliða og
Þorbjörn Jensson þjálfara frá
okkur og það tók okkur nokk-
urn tíma að ná áttum. Við spil-
uðum þó betur eftir því sem
leið á veturinn og enduðum
með svipaðan stigafjölda og
tímabilið á undan. Engu að síð-
ur töpuðum við þremur stig-
um í síðustu leikjum deildar-
innar.“
Víkingar geta sjálfum sér
um kennt
Það kom mörgum á óvart
þegar þjálfarar liða Vals og
KA hvíldu sterkustu leik-
menn sína í leikjum gegn lið-
um sem voru í bullandi fall-
hœttu í síðustu umferð deild-
arkeppninnar. Einkum voru
Víkingar sárir út í Alfreð
Gíslason fyrir að hvíla byrj-
unarliðið nær allan leikinn
gegn ÍBV...
Dagur: „Mér finnst eðlilegt
að Alfreð skyldi vilja hvíla sína
sterkustu leikmenn fyrir úr-
slitakeppnina, enda nokkrir
þeirra í eldri kantinum. Þeir
þurfa tíma til að jafna sig fyrir
úrslitakeppnina, sem er ákaf-
lega erfið. Við megum heldur
ekki gleyma því að ÍBV náði
stigi af KA nokkrum vikum áð-
ur á Akureyri. Víkingar geta
sjálfum sér um kennt hvernig
fór fyrir þeim í vetur.“
Fyrir nokkrum árum voru
lið frá höfuðborgarsvœðinu
í meirihluta í deildinni. Nú
falla tvö Reykjavíkurlið.
Hvað veldur að svo fá lið frá
höfuðborgarsvœðinu eru eft-
ir í fyrstu deildinni?
Aron: „Það er staðreynd að
félög utan af landi eiga auð-
veldara með að borga leik-
mönnum en þau sem eru stað;
sett á höfuðborgarsvæðinu. í
Reykjavík og nágrenni er ara-
grúi félaga, sem gerir alla fjár-
öflun erfiðari. A sama tíma
sitja lið á landsbyggðinni ein
að fjárframlögum frá bæjar-
stjórnum, fyrirtækjum og ein-
staklingum. Þessi lið eiga á
margan hátt auðveldara með
að fá til sín góða leikmenn.“
Hvað er það sem hefur
komið ykkur mest á óvart í
vetur?
Aron: „Mér hefur komið á
óvart hve liði Aftureldingar
hefur gengið illa í vetur því
þeir hafa góðu liði á að skipa.
Varnarleikurinn hefur verið lé-
legur hjá þeim og það kann að
vera helsta skýringin á stöðu
þeirra í deildinni. Þar af leið-
andi hefur Bergsveinn Berg-
sveinsson ekki nýst sem skyldi
í markinu. Reyndar hafa þeir
verið óheppnir með meiðsli en
leikstjórnandinn þeirra, Gunn-
ar Andrésson, hefur verið
meiddur mikið í vetur.“
Dagur: „Hann er leikmaður
sem hefði getað fleytt liðinu of-
ar í deildinni. Til marks um
hörkuna í honum þá lék hann
þrjá leiki handleggsbrotinn.
Það er leitun að slíkum hörku-
tólum. Að öðru leyti held ég að
við getum verið sammála um
að lið Gróttu hafi staðið sig
vel. Þeir hafa góðum mönnum
á að skipa í mörgum stöðum.
Einnig má nefna ÍBV, en fáir
höfðu trú á að þeir næðu að
halda sér í deildinni í byrjun
móts.“
Hvar er Jón Freyr?
Þeir Aron og Dagur hafa
spilað fjölmarga leiki sam-
an og ferðast víða um heim-
inn með yngri landsliðum.
Þeir luma skiljanlega á
mörgum sögum og láta eina
flakka í lok samtalsins.
„Við vorum eitt sinn að fara
að spila á Norðurlandamóti
með 21 árs liðinu fyrir nokkr-
um árum. Þá var Þorbergur
Aðalsteinsson þjálfari og Þor-
gils Óttar Mathiesen farar-
stjóri. Við hófum ferðalagið
eldsnemma morguns í Kefla-
vík og var ferðinni heitið til
Svíþjóðar. Við lentum í Noregi
og áttum að fara síðasta hluta
ferðarinnar í rútu. Á flugvellin-
um náðum við í farangurinn
okkar og fórum strax inn í rút-
una. Þegar þangað var komið
kölluðu Þorgils og Þorbergur
aftur í rútu og spurðu hvort
allir væru ekki mættir. Við
jánkuðum því, enda allir hálf-
sofandi. Síðan brunaði rútan
af stað. Það var ekki fyrr en
þremur tímum seinna að rút-
an stöðvaðist og við fengum
okkur að borða á veitinga-
stað. Þar gáfum við okkur góð-
an tíma til málsverðar og
spjölluðum saman. Að því
loknu var farið upp í rútu og
Þorgils byrjaði að telja. Þá
kom í ljós að það vantaði einn
leikmann. Við fórum þá að líta
í kringum okkur og sáum strax
að Jón Frey Egilsson, horna-
mann úr Haukum, vantaði. Þá
hafði hann orðið eftir í Noregi
vegna þess að taskan hans
kom ekki í leitirnar á flugvell-
inum. Hann var þó ekki af baki
dottinn heldur elti okkur uppi
og komst á áfangastað um
miðja nótt. En taskan fannst
aldrei."
„Já, því miður fóru flutningarnir um síð-
ustu helgi alveg með mig. Ég er gjörsam-
lega rúmfastur um ótiltekinn tíma.“
þvaðraðu endalaust um ilm-
meðferð, líkamsæfingar,
hvíld, Heilsuhúsið, Mátt,
hugleiðslu, jóga, nýöldina,
nálastungumeðferð og Proz-
ac.
Vandkvæði: Magnleysi þitt og
ofþreyta fer framhjá öllum
því þaö er svo líkt venju-
þundnu ástandi þínu.
Magasár
Frídagar: 2 til 10.
Undirbúningur: Beygðu þig
annað slagið í keng og
styndu hátt. Haltu við þind-
ina á göngu og þjálfaðu upp
geigvænlegar sársaukagrett-
ur. Hafðu flösku af magasýr-
umeðali stööugtvið höndina.
Vertu stöðugt stressaður í
atferli.
Símatækni: Þú pissaðir blóði í
nótt eftir aö hafa ekki getaö
boröaö í tvo daga. Hægðirn-
ar eru með blóðrákum. Ætlar
til læknis ef þetta skánar
ekki undir hádegið. Heldur
að þú sleppir við uppskurð.
Eftirleikur: Mættu glaðhlakka-
legur til vinnu og virkaðu of-
urjákvæður eftir aö hafa tek-
ist á við streituvaldana í lífi
þínu og komið þér uþp heil-
brigðara líferni. Mættu vel til
vinnu, en haföu þig fyrstur á
brott til líkamsæfinga fyrir
kvöldmat.
Vandkvæði: Heilbrigða lífernið.
MM list — þrátt fyrir skítamóral hvunndagsins
Hiö Ijósa man
Leikfélag Reykjavíkur
Skáldsaga: Halldór Laxness
Leikgerð: Bríet Héðinsdóttir
Leikstjóri: Bríet Héðinsdóttir
Leikmynd: Stígur Steinþórsson
Tónlist: Jón Nordal
Búningan Messíana Tómasdóttir
Lýsing: Oavid Walter
★★★★
Hér er komin leiksýning sem
fyllir út í svið og sal Borg-
arleikhússins og ber auk þess í
sér víðáttur þess lífs sem fólkið
í þeim sal lifir, innra með sér,
— þess lífs sem ólgar fyrir utan
veggi hússins og þess lífs sem
býr í sögu þess og fortíð, einnig
þess lífs sem bíður eftir að
kvikna — í vonum þess.
Sem sagt: Alvöru sjónleikur.
Sterkustu stoðirnar í þessum
sjónleik eru; texti Halldórs
Laxness (svo sem vænta
mátti), uppröðun leikstjórans á
þessum tilsvörum hans sem og
þeim svipmyndum úr lífi per-
sóna sem hann velur, og síðast
en ekki síst; myndverk Stígs
Steinþórssonar. Leikur Sigrún-
ar Eddu í hlutverki Snæfríðar
íslandssólar fullnægir kröfum
(og þá er stórt upp í sig tekið)
en hann fyllir kannski ekki til
fullnustu út í draum aðdáand-
ans (sem kannski er ekki held-
ur hægt).
Það sem er að þessari sýn-
ingu er það eitt sem ekki verð-
ur við ráðið: Leikararnir, upp til
hópa, hafa ekki stærð í svona
skáldskap. Oft óbærilega léttir
og rislitlir í samanburði við þá
stórsjói sem harmleikur þessi
veltir. Og hér er ekki átt við það
eitt að raddir og fas sé of smá-
gert fyrir svo stóran sal. Nei,
nei, gud bevare os. Það er átt
við stærðarnúmer sálarinnar,
skynjun manna á brimsjói
mannlífsins og hughreysti
gagnvart þeim.
Aldrei þessu vant ætla ég að
setja leikmyndina fremsta. Oft
hefur því verið haldið fram, hér
sem annars staðar, að leik-
myndir í nútímaleikhúsi, lýsing,
búningar, snúningur sviðsins,
reykur og aðrar miklar tækni-
brellur séu andstyggilega rúm-
frekar og oft við borð liggjandi
að þetta drasl ryðji sjálfri leik-
listinni frá-jafnvel öllu sem list
gæti heitið.
Einnig hér er þessi íburður
ytri hluta áberandi, en munur-
inn er sá að hér þarf í engu eftir
honum að sjá og hann er ekki
fyrir neinum. Þvert á móti. Það
mætti mín vegna vera meira af
verki Stígs Steinþórssonar og
þeirra annarra sem honum
fylgja (David Walters, Mess-
íana Tómasdóttir). Fyrirferð
slíks verks verður aldrei of mik-
il. Varla einu sinni að það geti
kostað of mikla peninga.
Hvers vegna?
Vegna þess að þar hittir
hvert handarvik beint í vand-
lega valið mark. Það liggur við
að maður hugsi sem svo: í
þessum samsöng er rödd
myndverksins meira en sam-
boðinn undirhljómur raddar
skáldsins sjálfs; hvað eftir ann-
að tekur hún að sér einsöngs-
hlutverkið og nær jafnstórum
og fylltum hljómi, ef ekki stærri
og fyllri en skáldið nokkurn
tíma. Og er þá langt til jafnað.
Og heldur sig tryggilega við
efnið, getur ekki tekið falskan
tón.
Tónlist Jóns Nordal er að
þessu leyti fullkomin einnig.
Hér mætti hafa langt mál, um
kraftmikil, brotin form klett-
anna á Þingvelli, um landslags-
minni, um margbreytilegan
undirleik lita og hreyfingar á
himninum, um smáatriði hús-
muna, um samruna leiksviðs-
ins við saiinn sjálfan, um það
hvernig leikmyndin vinnur að
því að áhorfendasalurinn með
sínu lífi rennur saman í eitt
með leiksviðinu og þess lífi, en
hér verður að linna.
Best við þetta allt er þó það
sem er alltof sjaldgæft í reyk-
vísku leikhúsi en ætti að vera
sjálfsagt mál, að brennipunkt-
urinn — ekki bara í sýningunni
heldur líka í myndverkinu út af
fyrir sig — er alltaf leikarinn.
Hafi það verið Bríet Héðins-
dóttir sjálf sem raðaði leikurun-
um upp í myndina en ekki Stíg-
ur, þá á hún einnig hrós skilið
fyrir málarakunnáttu sína. Nú,
— reyndar er það svo að þegar
svo vel tekst til með myndgerð
leiksýningar þá eiga leikstjór-
inn og leikmyndateiknarinn,
ásamt ljósameistaranum,
ódeildan hlut og verður ekki
glöggt á milli greint hvers var
hvað.
Um leikgerð Bríetar er ekkert
að segja nema gott frá sjónar-
hóli okkar sem gjörþekkjum
verk Halldórs. Það er sama
hvernig slík leikgerð er skrifuð,
hvað valið er og hvernig sam-
ansett; við munum alltaf horfa
á það sem leifturmyndir og
sýnishorn úr öðru miklu stærra
og meira og okkur verður örð-
ugt að meta hvaða mynd það er
sem ókunnugur áhorfandi
(segjum sextán ára stúlka með
venjulega almenna greind)
kann að lesa út úr þessu verki.
Ef til vill ekkert annað en kven-
hetju sína umkringda leiðinleg-
um og hæfileikalausum karl-
rembusvínum sem auðvitað öll
bregðast og hafa rangt fyrir sér
en hetjan rétt, eins og vera ber.
En ég hygg að sama sé hvernig
með það fer: Handritið er sam-
antekið og í leik fært af heitri
tilfinning og yfirsýn yfir mikil
örlög „þeirra atburða sem
mestir hafa orðið í heimi“ og ég
hygg að hvaða áhorfandi sem
er taki það einfaldlega sem gef-
ið og kenni sjálfum sér um ef
hann fær ekki botn í málin og
— láti sér standa á sama. Eng-
inn gerir kröfu um að skilja efn-
ið í botn þegar hann hlustar á
Aidu sungna. Þykir jafn góð fyr-
ir því.
Hlutverk Snæfríðar er í raun-
inni óleikandi með sama hætti
og hlutverk Hamlets þar sem til
þess þarf bæði útlit og þokka
tvítugrar konu og andlegan
þroska og myndugleik sextugr-
ar matrónu. Sigrún Edda stend-
ur undir þessari byrði eins vel
og hægt er að ætlast tii og sú
mynd sem hún hefur hér upp
dregið á eftir að sitja í minni
hér eftir. Hún verður í hugum
manna sú sem ætlast er til; hin
lengi þráða.
Sá leikarinn, auk Sigrúnar
Eddu, sem næst fer því að ná
fullri stærð í sitt hlutverk er —
merkilegt nokk — Guðmundur
Ólafsson í hlutverki Jóns
Hreggviðssonar. Það helgast í
og með af því að hann er rithöf-
undur og skáld sjálfur og skilur
þar af leiðandi fyrir hvaða
hluti, stærri og meiri, orð hans
og gerðir standa og einnig af
því að hann er alveg trúverðug-
ur og effektalaus, í tilgerðar-
lausu og vönduðu gervi, sá
múgamaður og smákrimmi af
Skaga sem hann á að vera. Það
er vel athugað að hann reynir
að vera eins vel til fara á ferða-
lögum og hann framast hefur
efni á. Meðferð annarra sem ég
hef séð í þessu hlutverki hefur
jafnan þjáðst af því að þurfa að
vera aðalpersónan, áhrifarík,
snjöll og fyndin. Úr því fæst
auðvitað fullt kikk en það veikir
trúverðugleikann og smækkar
manninn þar með.
Best heppnuð persóna í
leiknum er hins vegar Snæfríð-
ur unga í meðförum Pálínu
Jónsdóttur. Að persónugera
þessa stúlku, sem aldrei hefur
verið til og getur ekki verið til
en er samt orðin einhvers kon-
ar þjóðardýrlingur, hin eigin-
lega fjallkona og tákn þess sem
elskað er, — það er ekki
áhlaupaverk. Það tekst þarna.
Bríet lætur sýningu sína enda á
þessari mynd. Það er rétt en
líka svo djarft að varla er á
hættandi eins auðvelt og það
er að missa slíka mynd út í
klám. En þar bregst ekkert.
Mér er nær að að halda að
ást okkar allra, karla jafnt sem
kvenna, á þessari grönnu,
björtu kvenmynd sé það sem
er sameiginlegur kjarni máls í
sálarlífi þjóðarinnar, miklu
fremur en sjómannshreystin,
útþráin fræga, smákónga-árátt-
an, frelsislöngunin, jafnaðar-
mennskan og allt það annað
sem venja er að gaspra um á
hátíðarstundum. Hennar vegna
höfum vér einnig farið að elska
landið með öðrum hætti en áð-
ur var; hinar mjúku ávölu línur,
einfalt grænt gras og lággróður
í stað gnæfandi háfjallsins ögr-
andi tinds, brimsins þunga
sogs og fossins hrikasöngs. Ef
til vill er það Halldór sem hefur
gert okkur að þjóð með því að
finna og fullbúa þessa ímynd
vorrar innstu þrár, vort raun-
verulega lífsblóm og rétta
skjldarmerki. „Mín jómfrú
blífur". En það er ef til vill mis-
skilningur bæði Bríetar og
draumur konunnar allt frá Evu?
Hann er sá leiðinlegi, grái jarð-
fasti steinn sem hrjósturblóm-
ið Snæfríður eldri hefur til að
leita skjóls undir þegar skraut-
tré skóganna eru fokin um koll
og allir aðrir hafa brugðist, —
hún sjálf þar með talin. Það var
hann sem „skaffaði gjaldeyrir-
inn“, eins og fulli sjóarinn
sagði.
Sama er um Eydalín lögmann
og Magnús í Bræðratungu. Þeir
eru í þessum leik fyrst og
fremst til þess að stækka Snæ-
fríði en harmleikur þeirra
sjálfra, forsaga þeirra og hreyfi-
öfl fá litla festu. Leikur Sigurðar
Karlssonar og Þrastar Leós er
góður miðað við þessar gefnu
forsendur.
Leikur Kristjáns Franklíns
Magnús í hlutverki Arnæusar
er styrkur og betri en ég bjóst
við. Nægilega reisulegur og
fríður maður, gæti verið hand-
genginn kóngum, hæfilega frek-
ur, ástleitinn og drykkfelldur.
En hann er langt því frá að vera
sá pólitíski stólpi sem maður
gæti trúað að teldi sig halda sál
landsins í hendi sér, já sál allra
Norðurlanda telur hann sig
geyma, einn manna! Vegna
þessa fjársjóðs lætur hann sig
hafa það að horfa upp á allt
annað hrynja. Svo brennur
„Hér er komin leiksýning sem fyliir út í svið og sal Borgarleikhússins
og ber auk þess í sér víðáttur þess lífs sem fólkið í þeim sal lifir,
innra með sér, — þess lífs sem ólgar fyrir utan veggi hússins og
þess lífs sem býr í sögu þess og fortíð, einnig þess lífs sem bíður
eftir að kvikna — ívonum þess. Sem sagt: Alvöru sjónleikur."
margra annarra lesenda að þau
orð eigi við þá Snæfríði sem
síðar varð, eftir að draum-
myndin var marin til dauðs í at-
gangi annarra og ekki síður
óhjákvæmilegra stríðsaðila,
hvers með sinn mikla, helga
málstað að verja.
Það er hið sköpum skiptandi
hlutverk hverrar sögupersónu
fyrir sig, fjöreggin sem þær
bera og þurfa að verja af algjör-
um einstrengingi, hver og ein,
sem gerir verk þetta stórt í
sniðum og fagurt. Hver og einn
hefur á sér ábyrgð, á málstað
að verja sem ekki má fyrir
nokkurn mun verða undir;
reisn mikilla ætta, helgidóm
hinnar einu sönnu ástar, sjálfa
þjóðarsálina — sál norður-
lands, sálarheill þjóðar, rétt og
rangt, stolt sitt, karlmannsheið-
urinn og svo ríkið sjálft. Harm-
leikurinn er fólginn í því að eng-
inn getur náð sínu fram án þess
að rekast á hina, af fullum
þunga, merja þá undir sínum
þunga vagni og drepa.
Ein dramatískust persóna,
hvað þetta snertir, er Sigurður
prestur, sem í þessari sýningu
nær ekki máli. Hann er gerður
lítilsigldur og bældur ástríðu-
maður, trúlega til þess að
stækka Snæfríði. I raun er það
fyrst og fremst hann sem veit
hvað til friðarins heyrir og það
er hann sem bjargar rifníunum
af því sem allir hinir lögðust á
eitt um að eyðileggja; Snæfríði,
heiðrinum, stjórnsýslu ríkisins,
æðsta embætti landsins. The
statesman. Veit hvað hæfir og
þarf. Verður þó að fremja
óhæfu vegna konunnar sem
hann elskar. Er það ekki óska-
hann. En á þetta hrikalega mál-
efni er eingöngu minnst í þess-
ari sýningu án þess að áhorf-
andinn fái að nokkru marki ógn
þess inn undir skinnið, —
kannski ekki til þess ætlast. Hér
ræður Snæfríðardýrkunin
stefnu, ef til vill ekki ólituð af
kvennapólitík.
Senan við borð biskups þar
sem maður fær að sjá raun-
veruleg pólitísk átök dulbúin í
gervi almenns dispúts um rétta
breytni eða ranga, hún er ein
sú kraftmesta í sýningunni. Þó
er þar engin ytri „action". Menn
gera ekki annað en sitja og tala.
En þeir gera meira en tala. Þeir
vegast á með orðum. Þetta er
nokkuð sem leikarar almennt
verða að skoða betur. Það er
hægt að setja á svið jafn spenn-
andi bardaga með orðum og
hugmyndum eins og með
sverðum eða skammbyssum,
kunni menn orðum að beita.
NB: þar fann ég ekki fyrir því að
leikararnir væru of smáir.
Bríet var púkó í framkallinnu.
Stígur líka, en það gerir minna
til. Þetta er sjálfsagt af hennar
fræga meðfædda lítillæti. En
það á ekki við í þessu tilfelli.
Þetta er sýning af því tagi að
leikstjórinn verður að „taka
framkaU" af fullum tíguleik og
gefa því tíma, einkum þar sem
sjálfur höfundurinn er ekki við-
látinn. Allt annað virkar (I
þessu falli) eins og slugs, ásamt
virðingarleysi fyrir áhorfend-
um og hinni miklu list, sem eng-
inn þarf að efast um að er
þarna á ferð, þrátt fyrir þann
skítamóral hvunndagsins sem
um þessar mundir ber hinn efri
skjöld í lífi leikhússins.