Alþýðublaðið - 18.03.1971, Blaðsíða 7

Sighv. BJSrgvinsson (áb.)
Ritstjóri:
Útg. Alþýðuflokkurinn
SEMENTSLÝÐRÆÐI
■Ríkisstjórnin hefur nú lagt fram á Al-
iþingi frumvarp að nýjum lögum fyrir
Sementsverksmiðju ríkisins á Akranesi.
Er vissulega þörf slíkra laga, og var
fi umvarp þetta samið af f jögurra manna
nefnd, sem í meginatriðum hefur unnið
ágætt verk.
Nefndin hefur þó klofnað um tvö
veigamikil mál. Meirihlutinn, þrír sjálf-
Stæðismenn, vilja hafa tvo forstjóra fyr-
ir Sementsverksmiðjunni, en minnihlut
íinn, Benedikt Gröndal, vill hafa for-
etjórann einn og setja það skilyrði, að
íhann sé verkfræðimenntaður. Um þetta
má deila, en augljóst er, að vandamál
verksmiðj unnar eru og verða á næstunni
tæknilegs eðlis. Forstjórinn verður að
skapa íslenzku sementi það traust, sem
það á skilið, en með honum geta starf-
að framkvæmdastjórar að sölu og fjár-
málum.
Hitt deilumálið fjallar um skipun sam
starfsnefndar milli starfsfólks og stjórn-
ar Sementsverksmiðjunnar. Benedikt
Cröndal vill setja í lögin ákvœði um
sWca samtsarfsnefnd og þar með veita
starfsfólki fyrirtœkisins mestu réttar-
bót, sem það hefði fengið. En sjálfstæð-
ismenn neita að fallast á þá tillögu og
vilja ekki setja slíkt ákvœði í lögin.
Mikið hefur verið talað um atvinnu-
lýðræði undanfarin ár, en lítið sem ekk-
ert gert á því sviði hér á landi. í grann-
löndum okkar hefur hins vegar aðallega
verið farin leið samstarfsnefnda eins
Qg þeirrar, sem Benedikt Gröndal legg-
•ur til. Skýrsla nefndar, sem nýlega fór
til Noregs til að kynna sér þessi mál,
leiðir í ljós, hve víða á Norðurlöndum
slíkar nefndir eru til, og hve gagnlegar
4>ær hafa reynzt.
£ samstarfsnefndum fær starfsfólkið
tækifæri til að afla- sér margvíslegra
upplýsinga um reksturinn og getur það
oft eytt tortryggni. Þá er hægt að leysa
■margvísleg deilumál, sem ekki snerta
svið kjarasamninga. Loks geta báðir að-
iiar lagt fram hugmyndir og tillögur, er
leítt gætu til hagkvæmari reksturs fyr-
irtækisins.
XJm það má deila, hvort rétt sé að
setja ákvœði um slíkar samstarfsnefndir
í lög almennt. En öðru máli gegnir um
stðr ríkisfyrirtœki eins og Sementsverk
smiðjuna og Áburðarverksmiðjuna. Þar
er ríkið ekki aðeins löggjafi heldur einn
z§ atvinnurekandi. Á sviði atvinnulýð-
ræðis á ríkið í slíkum fyrirtœkjum að
ganga á undan og sýna atvinnulífinu gott
fordæmi. Þess vegna er tillaga Benedikts
Gröndáls um réttarbót starfsfólks við
Sementsverksmiðju ríkisins og Áburðar
perksmiju ríkisins eðlileg. Og það er
furðuleg skammsýni af hálfu sjálfstæðis
manna að neita þessum tillögum uni
Stuðning.
BÍLAMÆL AR
ASvörunarljósin, sem vi5 sjáum
hér á myndinni, eru framleidd í
Smiths verksmrðjunum í Engtandi,
sem frægar eru fyrir framleiSslu
allskyns mæla og rofa í bíla. Þeg
ar öll þessi aðvörunarijós eru svo
koniin í bílinn er ekki lengur nein
afsökun fyrir þvf að bræða úr
bílnum sökum olíuleysis, eða að
missa bremsur vegna leka í kerf-
inu.
Ljósaborðið er aðems um 11,5
cm langt og fjögurra sentimetra
hátt, enda er því ætlaður staður
ofan á mælaborðinu fyrir framan
ökumanninn. Þrátt fyrir lítla fyrir
ferð, ero samt sem áður sex að-
vörunarljós í borðinu og blikka
þau rauðu Ijósi þegar alvarleg
hætta er á ferðum, en gulu þegar
hættan er minni.
Ljósin gefa sem sagt til kynna
magn kælivatns, eldsneytis,
bremsuvökva, kúplings/ökva, á-
stand bremsuljósa og tHíuþiýsting.
ÞORIR BERGSSON:

' "
uotm

Bótaskylda atvinnurekenda vegna slysa
FYRIR Alþingi liggur frum1-
va.rp til laga um breytingar á
ZOö. gr. siglingalaganna, semi
fjallar um ábyrgð útgerðar-
manns. Breytingin felur í sér,
að ábyrgð útgerða'rmanns vegna
lífs- og likamstjóns skipstjóra,
skipverja, annarra manna, sem
ráðnir eru hjá útgerðarmanni,
og leiðsögumanns — verður
hlutlæg. Það þýðir á mæltu
máli, að útgerðanmanni ber að
bæta slys á framangreindum
mönnum, hvernig, sem slysið
hefur borið að — hafi það gerzt
um borð í skipinu, eða þegar
hiutaðeigandi vann í þágu
skipsins. Þó má lækka fébætur
eða láta þær niður falla ef sá,
■sem fyrir slysi eða tjóni varð
er meðvaldur þess eða méð-
ábyrgur.
Nú gildir sama regla um á-
byrgð útgerðarmanns og ann-
arra atvinnurekenda. Atvinnu-
rekandi er skaðabótaskyldur,
ef slys verður ralkið til yfir-
sjóna eða vanrækslu af hálfu
hans eða starfsmanna hans í
startfi. Það er að í flestum til-
fellum þarf að meta, hvort um
sök sé að ræða hjá einhverjum
þs -sara aðila (ásetning eða gá-
leysi). Þó ber atvinnureika'ndi
ábyrgð á því, að verfktaki og
vinnubúnaður hans sé í full-
komnu lagi. Hlutlæga ábyrgð
ber hann einnig, ef atvinuu-
nefcstur er talinn sérlega hættu-
leigur. Þegar þessu er ekki til
að dreifa, og ekki er hægt að
finna sök, er atvinnurekandi
laus við ábyrgð.
Flutningsmenn tillögunnar
benda á, að oft er mjótt á
mununum og erfitf að sanna,
hvort um sök sé að ræða, og
þvi fylgi oft viðamikil réttar-
rannsókn og langdregin og
kostnaðansöm málaferli. Þó er
búið <að teygja og toga almennu
skaðabótaregluna svo, að sam-
kvæmt henni skapaBt ábyrgð,
þótt um enga sök sé að ræða
samkvæmt þeirri merkingu,
sem almiennt er lögð í það orð.
Dómstólar hatfa þannig fært
gildissvið hinn,ar almennu skaða
bótareglu svo út, að smávægi-
legustu mistök og vangá starfs
manns gera atvinnurekanda á-
byrgan. Ástæðan fyrir þessu er
vafalítið sú, að atvinnurekst-
urinn á léttara með að bera
tjónið en hinn einstaki tjón-
þoli, og getur tryggt gegn á-
hættunni. Þetta er sennilega í
samræmi við almenna réttarvit-
und. Vinnuslys eru áhætta,
fiem fylgir atvinnurekstri, og
eðlilegast, að hann beri þá á-
hættu.
Ég geri þetta frumVarp að
umtalsetfni vegna þess, að ég
hef lengi verið að velta fyrir
mér, hvort ekki væri rétt að
tekin væri upp hlutlæg ábyrgð
atvinnurekenda almennt vegna
lífs- og líkamstjóns starfs-
manna sinna. Slík ábyrgð gild-
ir hér á landi í reynd. Þar á ég
við, að samkvæmt lö'gum urn
almannatryggingar er atvinnu-
rekendum skylt að slysa-
tryggja starfsmenn sína. Þetta
verkar að sjálfsögðu alveg eins
og hlutlæg ábyrgð. Bætirr þess-
arar slysatryggingai- eru hins
vegar svo hlægilega lágar —
eins og flestar bætur almanna-
trygginganna — að þær eru
ekki nema brot af því tjóni,
sem oftast verður vegna dauða
og örkumla. ÞeSsar bætur eru
einnig dregnar frá fébótaskyldu
tjóni, sem atvinnurekandi ber
ábyrgð á.
Flutningsmenn frumvarpsins
segja, að skoða þurfi slysarrtál
sjómanna vandlega í'heild, og
reyna síðan að marka skynsam-
lega stefnu með vaxandi heill
og öryggi sjómanna í huga.
Mér er spurn: Af hverju:
ekki allra vinnandi manna?
Það er jafn alvarlegt að
verða fyrir lífs- og líkams-
tjóni á landi og á sjó. Hins veg-
iar hefur það minni röskun á
núverandi ástandi í för með sér
að taka upp hlutlæga ábyrgð
atvinnurekenda vegna slysa-
tjóna starfsmanna í landi held-
ur en vegna sjómanna. Þetta
stafar af því, að náttúruham-
farir valda miklu tíðar mann-
skæðum slysum á sjó en á
landi.
Ég tel ekki rétt að samþyfckja
þessa breytingatillögu fyrr en
öruggt er, að útgerðarmtenn
geti og hafi tryggt sig gegn
þeirri gífurlegu auknu áhættu,
sem þessi breyting hefur í för
með sér. Það þarf líka nánai’i
afmörkun. á því, hvað felst í
því ákvæði — að lækka magi
fébætur eða láta þær falla nið-
ur, ef tjónþoh er m'eðvaldur
eða meðábyrgur. — Það þekkj-
.ast dæmi um það, að manni
“hafi verið veittir ávei’kar í á-
flogum um borð í skipi, án þess
að hann ætti nokkra sök þar
á. Er útgerðai-maður þá á-
byrgur? Veldur ákvæðið þvi
ekki, að áfram verður oft þörf
róttarrainnsóknar og málaferla?
Einnig þarf að íhuga þau
tilvik. sem geta komið fyrir,
að tvær hlutlægar ábyrgðar-
reglur rekist á. Skipverji, sem
er að fara sendiferð í þágu
■skipsiins, getur slasazt sem far-
þegi í bíl. Hvort gildir þá hlut-
læg ábyrgð eiganda bílsins eða.
atvinnur.ekandans ?
I sambandi við tryggingu á
þe-i-ari ábyrgð útgerðarmanns
verður margt að athuga. í fyrsta
lagi er það iðgjaldaákvörðunin.
í þvi sambandi vil ég benda
á, að skipvei’jar, sém eiga sjálf-
ir skipið myndu aldrei bætt frá
tryggingu, sem væri í foi-mi
ábyrgðartryggingar, einfald-
lega vegna þess, að menn geta
ekki orðið skaðabótaskyldir
gagnvart sjálfum sér. Sjómenn
era nú slysatryggðir. Sú slysa-
trygging yrði yfirleitt óþörf —
þegar í stað þeirrar ábyrgðar-
ti-yggingar, sem nú er, kæmi
miklu víðtækari ábyrgðartrygg
ing — en hjá því verður ekki
komizt, ef nokkurt öryggi á
að vera fyrir því, að útgerðar-
maður geti bætt. Ábyrgðar-
tryggingin, sem nú gildir næði
samkvæmt orðalagi til hinnar
nýju ábyrgðar, en ekki yrði
hjá því komizt að hækka ið-
gjöld. Tryggingarupþhæðin
vegna hvers slyss yrði líka í
mörgum tilvikiun allt of lág.
Ekki er ólíklegt, að mörgum
komi til hugar, hvort allir þeir
lífeyris'sjóðir, sem nú eru komn
ir í gagnið, létti ekki undir með
sjóðfélögum eða fjölskyldum
þeirra, þegar lífs- og líkams-
tjón verður. Tekizt hefur að
gera þá svo úr garði flesta
hverja, að svo er sjaldnast. Líf-
Framh. á b!s. 2
Borgarytirvölú í St Pétursborg I Fiorida, hafa fundið nýja lausn á bílastæða vandamálinu, sem var orðið
erfitt |iar i borg. Byggð hefur verið bryggja, sem nær iangt út í sjó, eins og alvöru bryggja, en þessi er
ftábrugðin venjulegum bryggjum að því leyti að hún er aðeins ætluð sem bílastæði.
Afnám
nýlendu
stefn-
unnar
□ Á liðnu ári urðu ákfalega
litlar framfarir í átt til þeirra
markmiða sém sett voru í „Yf-
irlýsingunni um sjálfstæði ný-
lendna og íbua þeirra“, segir
í ársfjófðungsi'itinu „Obje-
ctive: Justice“ sem gefið er
út af upplýsingadeild Samein-
uðu þjóðanna, en í síðasta
hefti þess er birtur útdráttur
úr ársskýrslu U Thants fram-
kvæmdastjóra til 25. All.sherj-
arþi ngsins.
Merkast.i áfanginn var sjálf-
stæði Fíjis 10. október 1970.
Burtséð frá honum og tiltekn-
um en takmörkuðum umbótum
á stjórnlögum nokkurra lítilla
nýlendna, má segja að afnám
nýlendustefnunnar hafi lent í
sjálfheldu á árinu 1970.
Nú eru liðin tíu ár síðan yfir
lýsingin um sjalfstæði ný-
lendna var samþykkt af Alls-
'herjrýþinginu, en samt eru
enniþá til 45 landsvæði með
um 28 milljónum íbúa, sem
ekki njóta sjálfsstjórnar.
A NAMIBÍA
ískyggilegustu vandamálin or
að finna í sunnanverðri Afríku
þar sem viðleitni Sameinuðu
þjóðanna hefur verið sýndur
ódulbúinn fjandskapur og kúg
un verið a.ukin í því skyn.i að
efla vald hvíta minnihlutans.
yfir afríska meirihlutanum,
sem hvítu mennimir arðræna
og mergsjúga.
Andstaðan gegn áhrifavatdi
Sameinuðu þjóðanna er sér-
lega mögnuð í Namibíu (Suð-
vestur-Afi-íku) — landsvæði
sem Sameinuðu þjóðirnar bera
beinlínis ábyrgð á. Suður-
Afríkustjórn neitar að beygja
sig fyrir ályktunum Samein-
uðu þjóðanna ,sem hvetja hana
til að hverfa burt af svæðinu.
Suður-Afríka hefur sömuleið
is staðfastlega neitað að eiga
samvinnu við Namiibíu-ráð
Sameinuðu þjóðanna og þar á
ofan flutt apartheid-stefnu
sina ,til Namibíu í því skyni
að skipta landinu i afmörkuð
kynþáttasvœði eða heim-
kynni.
A RÓDESÍA
Ástandið í Ródesíu er ekki
síður ískyggilegt. Hin ólögloga
ríkisstjórn minnihlutans held-
ur áfram að hunza umboðs-
stjómarlandið, Bretland og. ai
menningsálitið í heiminum.
Efnahagsráðslafanirnar gegn
stjórninni í Salisbury, sem ör
yggisráðið samþykkti, hafa
reynzt gagnlitlar, og Ródesia
stundar enn sem fyrr álitleg
i'tanríkisviðskipti. Verðmæti.
útflutningsins er um 70 p ro-
sent af því sem það var áður
én efnahagsráðstafanirnar
voru gerðar. Orsökin liggur í
því, að í vaxandi mæli er far-
it) í kringum fyrirmæli Ör-
yggisráðsins ,tiltéknar þjóð’.r
sýna slælega árvekni og aðrar
— einkum Suður-Afríkumenn
og Portúgalar — hafaa aliri
samvinnu við ráðið.
A PORTÚGÖLSKU
SVÆÐIN
A liðnu ári ítrekaði Portú-
galsstjórn þann ásetning sinn
að breyta í engu stöðu ný-
tendna sinna í Afríku, þrátt
fyrir sejmjþykktir og ályktanir
Ailsherjarþingsins og öryggis
róðsins.
Portúgalar halda áfram að
magna hernað sinn gegn frels
ishreyfingunum í Angóla, Mó-
zambik og hinni svönefndu
Portúgölsku Guíneu, og portú-
galskur herafli hefur æ oían í
æ farið inn í löndin sem liggja
að nýlendunum, svo sem Sene-
gal og Guíneu-lýðveldið. Til
að efla yfirráð sín yfir nýlend
unum hafa Portúgalar gripið
til stórfelldra flulninga á íbu-
um þeirra frá einu svæði til
annars.
A ANDSTABA
VIÐ APARTIIEID
í grein eftir sendiherra Sóm-
alíu hjá Sameinuðu þjóðun-
um, Abdulrahim Abby Farah,
sem er formaður hinnar sér-
legu apartheid-nefndar, segir
um framtíðarbaráttuna ge,;n
appartheid-kerfinu í Suður-
Afríku, að hún virðist oft og
einatt næsta vonlítil, en sé
það þrátt fyrir allt kannski
ekki.
Hluti af landsmönnum hefur
gert sér Ijóst .að tilgangslaust
er að vænta beinnar og virkúa.r
h.iálpar í baráttunni frá alþjóð
legum samtökum, og hefur það
leitt til þess að sett hefur ver-
ið á stofn frelsishreyfing Suð-
er-Afríku. Vaxandi styrkur
hreyfingarinnar kom fram 13
og 14. ágúst 1970, þegar hin
for.boðnu samtök „Africaji
National . Congress“ sprengdu
sprengjur, sem höfðu að
geyma fregnmiða, í fimm stór-
um borgum landsins.
Stríður straumur mótmæla
fvá hvítum og svöi-tum Suður-
Afríkubúum vall fram þegar
ef.nt var til réttarofsóknai gegn
22 mönnum, sem voru ákærð-
jr með tilvísun tll hermdar-
vcrka-laganna (Terrorism
Act), eftir að þeim hafði ver-
ið haldið á fangelsi í 17 mán-
uði. Etftir fuilkomna sýknun
voru 19 þeirra ákærðir á nýj-
an leik — og i það sinnið með
tilvísun til hinna talsvert ó-
i.iósari andkommúnista-laga
(Suppression of Communlsm
Act). í september 1970 vovu
þeir allir- sýknaðir í annað
smn.
Sérplægni er einatt .öftugur
bvatd, þegar um það er að
ræða að koma hl leiðar breyt-
irtgum. Nú hafa hvítir Suður-
Afrikubúar séð dæmi þess, að
þeir sjálfir eru háðir lögum,
rem grafa undan réttlætiau, og
hv'er veit nema það hjálpi
þ.éim til að skilja og finau til
sr.múðar með be'.dökkum löiri
im sínum. —
FIMMTUDAGUR 18. MARZ 1971 7
6 FIMMTUDAGUR 18. MARZ 1971