Alþýðublaðið - 06.11.1971, Blaðsíða 6

EKÍMKD
% AlÞýVoflakksrlu
Rltstjórl:
Sighvatnr BjörgvlnuM
LEYNIMAKK
STJÓRNARINNAR
Þegar ríkisstjórn Ólafs Jóhannesson-
ar settist að völdum lét hún mikið yfir
því, að hér væri komin til valda ný
stjórn með nýjar hugmyndir og siði.
Hún talaði mikið um nauðsynina á að
brjóta niður staðnað valdakerfi og opna
almenningi leið til aukinna áhrifa og
til aukinna möguleika á að fá upplýs-
ingar um mikilvæg mál. Þetta ætlaði
ríkisstjórnin sér að gera.
En hverjar urðu athafnirnar. Hvernig
var íhlutunar og upplýsingaréttur al-
mennings aukinn?
Eitt fyrsta verk ríkisstjórnarinnár var
að setja á stofn sérstaka ráðherranefnd,
furðulega saman setta, til að rannsaka
varnarmál landsins. Hér er um að ræða
athafnir í málaflokki, sem varðar ís-
lendinga mjög miklu og almenningur
hefur mikinn áhuga á. Var þá almenn-
ingur ekki látinn strax vita um fyrstu
athafnir ríkisstjórnarinnar í málinu og
hvenig hún hyggðist vinna að könnun
þess? NEI! Skipun nefndarinnar varð-
veitti ríkisstjórnin sem leyndarmál
jafnvel fyrir sínum eigin flokksmönnum
í marga mánuði, unz Þjóðviljinn gat
ekki lengur orða bundizt. Þá fyrst fengu
íslendingar að vita hvernig ríkisstjórn-
in hyggðist fyrir sitt leyti vinna að mál-
inu.
Næsta störmál, sem ríkisstjórniij
fékkst við varðar kjarasamninga þá, sem
nú standa yfir. Þar hefur ríkisstjórnir;
gefið fyrirfram ákveðin loforð, sem gætu
leyst málið að verulegu leyti, væru þau
efnd. Nú, þegar árangurslaust samn-
ingaþóf hefur staðið svo vikum skiptir
er ríkisstjórnin spurð, hvort hún ætli
ekki að fara að gera sitt til að leysa mál-
ið með þvi að efna loforð sín. En ekkert
svar fæst. Þetta er leyndarmál, sem
þjóðinni á ekkert að koma við!
Þá hefur ríkisstjórnin einnig látið
gera útte'kt á stöðu íslenzks atvinnulífs
og íslenzks þjóðabúskapar og í úttekt
þessari kemur í ljós, hvað sérfræðingar
ríkisstjómarinnar telja mögulegt að
veita miklar kjarabætur. Þeir launþegar
sem vikum saman hafa nú beðið árang-
urslaust eftir að fá kjör sín bætt hefðu
vafalaust mikinn áhuga á að sjá, hvað
sérfræðingar ríkisstjórnarinnar hafa að
segja um þeirra mál. En ríkisstjórnin
kærir sig ekki um það. Hún lætur lýsa
öll skjölin leyndarplögg svo þeir, sem
þau fá í hendur, mega ekkert segja um-
bjóðendum sínum um efni þeirra.
Þannig starfar ríkisstjórn Ólafs Jó-
hannessonar. Hún starfar í hveriu stör-
málinu á fæt'ur öðru á bak við lúktar
dyr og bireða elueeá. Ög almenninhur
má ekkert fá að vita. Laununearmakk
og leyndarbrall hvílir yfir öllum hlut-
um.
□ Hinn 25. október síðast-
liðinn varð Picasso niræður.
Þegar hann kom í heiminn
í Malaga á Spáni 1881, datt
Ijósmóðurinni ekki annað í
hug en að hér væri um and-
vana fæðingu að ræða. Haan
andaði ekki, og gaf ekki frá
sér bqfs. Ekki sýndi hann
nein yiðbrögð heldur, þegar
hann jfékk skell í botninn,
sem ýenja er um nýfædd
börn.
En jföðurbróðir hans, sem
var laýknir, gat blásið í hann
lífi. Hann var nýbúinn að-
kveikjja sér í vindli og blés
nú reyknum í andlit lífvana
barnsihs, og þá loksints- heyrð
ist Picasso öskra.
Svona hljómar fæðingar-
skýrslan um komu Picassos
í þennan heim.
í dag er hann frægasti o'g
ríkasti listamaður í heimi.
Hann á heilt safn mynda,
Sem hann h'efur málað á
liðnum árum. Bók hefur
verið skri-fuð um þær, sem
heitir „Picassoar Picassos.‘
os.“ Þessar myndir eru margra
mil]jóna virði, samkvæmt nú
Itáma verðrgildi !á i. Verkum
hans. •
Fyrir 20—30 árum keypti
hann fræga húsið sitt ,.La
Californie" í Suður-Frakk-
landi og borgaði fyrir - það
AÐURINN
m-eð einu málverki sínu. Þá
er e’kki langt síðán iitil
mynd eftir hann var seld á
þvi sem nemur 1,6 millj.
danskra króna á uppboði í
London.
Ómögulegt er að gera sér
í hugarlund frægð hans. —
Hann er frægari í Banda-
íikjunum en- H. C. Ander-
sen, og einn aif þeim sem
bezt þekkir til Picasso, lista-
-söguritarinn George Besson,
segir, að „hann sé frægari en
Buddha og María m-ey — og
fjölhæfari en heill hópur
fólks.“
Leigubílstjórarnir í París
ncta Picassos sem skammai'-
6 Laugardagur 6. nóv. 1S71
Frægari en Buddha og María mey?
yrði, þegar þeir rekast á
umferðarklaufa og segja þá
oft: „Þú ert nú meiri -Picass-
oinrs.“
Picasso var alveg frá upp-
hafi undrabarn — og það
hefur hann haldið áfram að
vera til þessa dags: Hann
gat teiknað áður en hann gat
talað. 10 ára gamall teikn-
aði hann jafn vel og hver
annar prófessor við listahá-
skóla. Faðir hanlsi var mynd-
li-stafcennari, listamaður, sem
hafði beðið skipbrot í lifinu,
og kenndi hann syni sínum
allt, sem hann vissi um ;ist,
tH þes-s að ekki færi eins og
fyrir honum. Þegar drengur-
inn var 115 ára, gaf faðir hans
honum litaspjald sitt og
málningarkaasa og sagði, að
héðan í frá kæmi hann al-
drei til með- að mála aftur,
þar eð sonur hans Pablo var
orðinn sér fremri.
14 ára reyndi hann að
komast inn í listaháskólann
í Barcelona. Mánuð hafði
hann ti-1 stefnu, til að búa til
málverkin, eem krafizt var
við inngöngu. Hánn kláraði
það á einum degi.
En samt sem áður átti hann
eftir að ko-mast í hann krapp-
an, áður en hann varð fræg-
ur. Hann hefUr svo- sannar-
lega, bæði verið hungraður
og hippi. Hann, gerði sér brátt
ljóst, ef hann ætlaði að ber-
ast eitthvað á, varð hann að
fara til Parísar, því þar skeði
Það allt. Þar urðu snililin-g-
amir til, og þar voru líka
liisthöndlararnir miklu.
★★★ Picasso og skamm-
byssan.
í allri sinni fátækt varð
hann meira að segja einn af
beizkum ungum mönnúm þesa
tíma. Hann bjó méð • öðrum
fátækum litstamönnum í timb-
urkofa á Montemártre, sem
Bateau-Lavoir hét, og nú er
álíka frægt í listasögunni, og
Bakfcehu-set á Frederiksberg í
dönsku gullöldinni. Ávallt
gekk hann vopnaður byssu og
reytoti til skammís tíma ópí-
um. Af byssunni hleypti hantl
fyrst, þegar listhöndlari nofcto
ur keypti af honum mynd.
Seinn-a lét hami ekotin dynia
upp í hvelfin-gu kirkju nokk-
urrar, ásamt uppreisnargjörn-
um samlistarmönnum sínum,
jafngömlum honum.
Þegar lögr-eglan kom, stungu
þeir af, en komu litlu seinna
aftur og buðu lögreglunni
hjálp við að finna skemmd-
arvai'gana.
í þá daga var í tízku aS
reykja ópíum einfe og það er
í dag með hash.
Picasso reykti ópíum á-
samt félögum sínum þrisv-
ar í viku. Það var ekki fyrr
en einn þeirra framdi sjálfs
morð í vinnustofu sinni, sem
þeir endanlega hættu.
★★★ Álfurinn góði.
Á þessum árum málaði
Picasso fátæklinga, drykkju-
sjúklinga og aðra útlaga þjóð
félagsins, fyrst í bláum þu-ng-
lyndisli-tum, síðan í ljósrauð-
um litum, með meiri bjart-
sýnisblæ. Þetta eru þættirn-
ir frægu, sem listasagan ■
nefnir „bláa tímabilið og
rósatímabilið.“ Myndir frá
þessum tímabilum eru se-ld-
ar í dag fyrir milljónir
króna. Þetta eru myndimar,
ísem fá m-estan hljómigrumi
hjá hinum einlæga aðdáanda.
Þær endurspegla eymd og fá-
tækt — þá menn, sem þjóð-
félagið hefur rekið á dyr.
Seinna málaði Picasso
myndir þrungnar reiði gegn
löggæzlu og valdi. Minnis-
stæð er stóra myndin „Gu-
ernica,“ sem hann málaði í
öskrandi mófmæium gegn of-
b-eldi Þjóðverja, er þeir
jöfnuðu við jörðu litla sak-
lausa bæinn á Norður-Spáni
í spönsku borgarastyrjöld-
inni. En í öllum fyrstu
myndunum hans finms-t mik-
il meðaumkun með þeim
aumu og þjáningarfullu lítil
mögnun þjóðfélagsins.
En þegar allt lei-t sem
svartast út í París, kom til
sögunnar álfurinn góði og
snéri öllu á betri vcginn.
Hún hét Gertrude Stein og
var frá Bandarí'kjunum. Hún
fékfcst við listaverka'söfnun
ásamt bróður sínum Leo og
hún kynnti Picasso raunveru
lega fyrir hinum tiginhorna
hei-mi — eða réttara sagt
hinum h’átigihborha heimi.
Hún k’eypti myndir og fékfc
aðra til að lcaupa. Litlu
seinna kemur fram á sjónar-
sviðið ungur og upprennandi
listhöndlari, Daniel-Henry
Kahnweiler — þýzkur gyð
ingur. Hann kemur einmitt
á því sögulega augnabliki
þegar Picasso finnur upp ný-
tízkumálaralist og varð þar
af leiðandi milljónamæring-
ur á Picasso.
-Þetta augnablik má tí-ma-
festa mjög nákvæmlega, því
það skeði í miðju málverki,
sem hann var að mála. Það
átti að tákna fimm vændis-
konur frá Eue d’Avignon
og voru þær sjálfsagt nalrt-
ar. Meðan hann var að mála
þessa mynd, komst hann. í
toynni við höggmyndalist Af-
ríkunegra, Hann sá no-kkrar
í liigtmui^avterzluni jroklkurri
og fannst hann sjá þá ofsa-
legustu -list, sem hann hafði
nokkurntíma séð. Og þess
vegna voru tvær stúlknanna
frá Rue d’Avignon með negra
grímu á andlitinu. Myndin
heitir „Ungfrúrnar frá Avi-
gnon“ og er máluð 1907. Að
sjálfisögðú hangir hún í dag
í Nútímalistasafninu í New
York. :
★★★ KÚBISMINN FUND-
INN UPP.
Eftir þetta óx álit Picas-
sos stöðugt. Nú var hann
ekki aðéins dús- við s-amtíð
sína, h-eldur á undan henni.
Hann eignaðist vini o-g sam-
bönd meðal hinna hæfustu,
og einni-g varð hann sér úti
um viná-ttu Georges Bra-
que. Þeir unnu saman á ár-
unum 1908—1914 og í sam-
einingu fundu þeir hinn rvo-
kailaða kúbisma. Á safninu
í Guggenheim hangir mynd
eftir Picasso sa-mhlið’a mynd
Braque frá þe-ssum tíma.
Varla er hægt að sjá miísmun
á þeim, svo náið var sam-
starfið.
Upp frá þessum tímum
hefur Picasso verið leiðandi
listamaður. Allir lifstamenn í
heimi nutu innblásturs lians.
Eins og amerís-kur málari
sagði seinna: „Við sátum
bara aðgerðarlausir í New
York o-g biðum m-eð að mála
-þar til við vissum hvaða
ste-fnu Pica’sso tæki í iist
sinni."
Einnig snérii'sit fjárhags-
hliðin á betri veginn með
ofsa hraða. Árið 1909 gat
Picasso ráðið til sín þjón-
ustustúlku, sem s-kyldi ganga
um beina íklasdd svuntu og
kappa. 1919 gat hann ílútt
inn í risastóra íbúð í einu
dýrasta hverfi Parísarborgar.
Þegar hann var 38 ára, var
hann vel istæður, og þegar
hann fyllti 56. árið, var hann
mi'lljónamæringur. Raunveru
iega var hann þó laus við
alla þörf fyrir peninga, þvi
ef hann óskaði einhvers, var
bara að mála eina mynd.
Og þrátt fyrir allt er þessi
miiljónamæringur kommún-
isti. Minnisstætt er komm-
únistaplakat hans.með friðar-
dúfunni, sem varð eftirsótt
um allan hedm, og br'jóst-
myndin af Stalin, sem ekki
var eins vel heppnuð, féll
hvorki í góðan jarð'veg iijá
Staiin, né „otokur hinu-m.“
★★★ PÓSTKORT TIL
NAZISTA.
I heimsstyrjöldinni setti
Picasso fram tryllta list
reiðinnar til að varpa Ijósi
á öngþveitið og ruddaskapinn
sem rífcti á þeim tíma. Ef
einíhver „sál“ hefur verið í
þvi tímabili, gaf hún frá sér
hryllilegt ös-kur í myndum
Picassos. Þrátt fyrir hersetu
ÞjóðVerjannia, varð Picasco
eftir í París. Listunnandi
nazistar heimsóttu meistar-
ann í vinnustoffu sinni, en
Picasso hélt alltaff andlitinu,
sæmdi þá alla með endur-
'prentun aff ,„Guernicai“, á
póstkorti, til minningar um
heimsóknina.
Á friðsemdarárunum eftir
stríðið var PicasGo orðinn
gamall maður, en ei-gi að síð-
-ur maður, sem vann með of-
boðsle-gri iðni á vinnustofu
sinni: Málverk, teikningar,
keramik og útskafningar
komu frá honum í löngum
röðum, þar sem ein myndin
var, bara í tilráunaskyni,
svolítið öðruvísi en sú næsta.
Segja má hiklaust að hann
lokaði sig inni í einkalífi s-ína
og hu-gði eingöngu að örlög-
um sínu-m s:em málara —
málara isem fæddur var á
Spáni, var lis-tamaður í fá-
tækra-hverfi Parísarhorgar,
listamaður sem hefur upplif-
að tvær heimsstyrjaldir og
ffimm konur: Þær Fernande,
EVu, Olgu, Francoise oig Ja-
queline, notkkur falleg börn,
nokkrar dásamlegar íbúðir,
einbýlii'shús og hallir og ót-elj-
andi hóp vina, sem allir eru
afburðámenn allt frá Max
Jacob og Appolinairé til Coc-
teau, Stravinsky, Braque- og
Flernande Leger. frá Chaplin
til Gary Cooper — og meira
að segja samlandi okkar,
snillingurinn Hans Bendix,
hefur lýst upp tilveru Picas-
'sos. Hvers gatur maður frek-
ar krafizt? Listasaffnið okk-
ar í Kaupmannahöfn heiðr-
ar minningu Picassoai með
útstillingu 345 útskafninga,
sem gamli maðurinn gerði á
sjö mánuðum.
Hvað skal til bragðs taka
með snilling af hans tagi?
Honum skal þakkað og reynt
skal að vinna út frá þeim
grundvelli, sem hann setti.
Það hefur, að vísu, verið
gert að ákveðnu mai'ki. Að
minnsta toosti er etoki hægt
að skilja nútímalist nema að
þekkjá list Picassos.
SKÓP NÚTÍMALISTINA
MÁL OG MENN1NG VE1TIR FÉLAGSMÖNNUM SÍNUM HAGSTÆÐ-
USTTU KJÖR SEM FÁANLEG ERU Á ÍSLENZKUM BÓKAMARKADI.
Nýjustu...
# VIÐ SAGNABRUNNINN
Ævintýri og sögur frá ýmsum löndum.
Alan Boucher endursagði.
Helgí Hálfdánarson íslenzkaði.
Myndir eftir Barböru Árnason.
# ENGINN ER EYLAND
Tímar rauðra penna
eftir Kristin E. Andrésson.
•fr ÍSLENZKUR AÐALL
eftir Þórberg Þórðarsonf.
HÚS SKÁLDSINS (tvö bindi)
eftir Peter Hallberg.
-fr OG SVO FÓR ÉG AÐ SKJÓTA
Bandaríkjamenn í Víetnam
eftir Mark Lane.
bækur
Máls og
menningar
MÁL O G MENNING Laugavegi 18.
1x2 —1x2
Þar sem lögð hefur verið fram ósk um rann-
sókn á meðferð umslags með getraunaseðl'
um í 33. leikviku 1971, hefur stjórn Getrauna
í samráði við stjórnskipaðan eftirlitsmann
ákveðið að fresta útgáfu vinningaskrár fyrir
þá leikviku þar til fyrrnefndri rannsókn er
lokið. 1
Jafnframt er þeirri ósk heint til handhafa
seðlia með 10 og 11 réttar ágizkanir i 33.
leikviku að hafa sem fyrst samband við skrif■
stofu okkar í íþróttamiðstöðinni í Laugar-
dal, Reykjavík, sími 84590,
GETRAUNIR
! Lauprdagur 6. nðv. 1971 7