Alþýðublaðið - 11.04.1972, Blaðsíða 5

1 alþydu \m Útgófufélag Alþýðublaðsins h.f. Ritstjóri Sighvatur Björgvinsson (áb.). Aðsetur rit- stjórnar Hverfisgötu 8-10. Símar 86666.

60B MEIHING
EHGA GERIR STHI
VALLARM ALIÐ -
SAGA MISTAKA
Undanfarnar vikur hefur
rikisstjórn Ólafs Jóhannessonar
sætt harðri og almennri gagn-
rýni. f>á gagnrýni hefur stjórnin
verðskuldað. Hún hefur hegðað
sér eins og væri hún i styrjöld
við almenning i landinu.
Alþýðublaðið hefur ekki hlift
stjórninni við réttmætri gagn-
rýni, þegar hún hefur átt það
skilið. Þegar rikisstjórnin hefur
lagt til atlögu við launa-
stéttirnar i landinu og ekki sizt,
þegar hún hefur beint geiri sinu
að þeim lægst launuðu, þá hefur
Alþýðublaðið risið gegn þeiin
athöfnum og mótmælt. Með þvi
er Alþýðuhlaðið að rækja það
hlutverk, sem þvi var falið: Að
vera islenzku alþýðufólki tii
styrktar jafnt i vörn sem i sókn.
En þótt Alþýðublaðið hafi
aldrei hlift rikisst jórninni,
þegar hún hefur breytt gegn
hagsmunum almennings, eins
og t.d. i sambandi við þá
verðhækkunarstefnu, sem hún
hefur verið i óða önn að fram-
kvæma á síðustu vikum og
mánuðum, þá dettur blaðinu
ekki i hug að halda þvi fram, að
allt, sem rikisstjórn Ólafs
Jóhannessonar hafi gert, hafi
verið af hinu illa. Hún hefur
sumt gert þarflegt og rétt, enda
þótt nokkuð langt hafi nú liðið
frá siðasta þurftarverki st-
jórnarinnar. Og þegar rikis-
stjórnin hefur gert slikar
ráðstafanir, þá hefur Alþýðu-
blaðið stutt hana til þeirra
verka á sama hátt og Alþýðu-
flokkurinn hefur gert á Alþingi.
En sá galli hefur þó reynst á
mörgum góðuin verkum rikis-
stjórnarinnar, að það, sem hún
hefur gefið með annarri hend-
inni hefur hún svo siðar tekið
aftur með hinni. Þannig skilur
„góðverkið" oft litið cftir sig,
stundum ekki neitt og á tiðum
jafnvel minna, en ekki neitt.
i sumar leið ákvað rikis-
stjórnin að flýta gildistöku
verulegra umbóta á almanna-
tryggingakerfinu, sem fyrr-
verandi rikisstjórn hafði
lögleitt, um nokkra mámiði.
Skömmu fyrir jólin ákvað hún
að gera nokkra frekari
lagfæringar á bótagreiðslum. i
bæði skiptin fögnuðu Alþýðu-
flokkurinn og Alþýðublaðið
þessum ráðstöfunum og studdu
þær.
En nokkrum vikum siðar
hafði rikiss tjórnin tvivegis
framkvæmt miklar verð-
hækkanir á mikiivægustu
neyzluvörum heimilanna land-
búnaðarvörum og framkvæmt
skattalagabreytingar, sem
rýrðu stórkostlega skattakjör
gamals fólks og almennra laun-
þega. Þá tók hún aftur með
vinstri hendi það, sem hún hafði
gefið með hinni hægri.
í sumar lýsti rikisstjórnin þvi
yfir, aö hún myndi tryggja 20%
kaupmáttaraukningu launa á
næstu tveim árum. i kjaradeil-
unum I vor rak Alþýðublaöið á
eftir rfndunum, sem koniu
raunar bæði seint og illa, — en
nokkur kauphækkun fékkst þó.
bórarinn bórarinsson, rit-
stjóri Timans, segiriheígargrein
sinni, að gagnrýni stjórnarand-
stæðinga á afgreiðslu rikis-
stjórnarinnar á flugvallar-
málinu hafi ekki orðið til annars
en að auka samheldni stjórnar-
flokkanna. bá veit maður það!
Stjórnarandstæðingar eiga að
hafa forðað klofningi i rikis-
stjórninni.
Eitt af þvi, sem stjórnarand-
stæðingar hafa gagnrýnt i
Nokkrum vikum siðar var hún
horfin i verðhækkunarflóði og
nú standa launþegar verr að
vigi, en áður en kjara-
samningarnir voru gerðir i
haust. Enn tók rikisstjórnin það
til baka með annari hendi, sem
hún liafði gefið með hinni,— og
raunar tók hún mun meir.
A Alþingi I haust bar rikis-
stjórnin fram frumvarp um
Eramkvæmdastofnun rikisins,
þar sem stefnt er að aukinni
áætlunargerð hins opinbera og
meiri samræmingu fjár-
festingariánamála. Slikt væri
þarft verk og gott enda studdu
Alþýðublaðið og Alþýðuflokkur-
inn það lieils hugar.
Nú, nokkrum inánuðum siðar,
reynir rikisstjórnin allt, sein
hún getur, til þess að svipta
Eramkvæmdastofnunina fyrsta
stóra verkefninu, þar scm allt
veltur á þvi að framkvæmdir
séu skipulega undirbyggðar og
er þar átt við endurnýjun
togaraflotans. Lúðvik Jósefsson
vill ráðskast nteð það risa-
verkefni sjálfur án nokkrar
raunlfæfrar áætlunargerðar og
stefnir þar með málinu i
stórhætlu. bannig á að ganga
fram hjá Framkvæmda-
stofnuninni nteð fyrsta stór-
verkefnið, þar sem öll frant-
kvæmdin byggist á skyn-
samlegum áætlunargerðum og
santræmingu i fjárfestingar-
málum. Stofnunni hefur sent
sagt verið komið á fót, en hún
má ekkert gera.
betta er það, sent án efa
veldur rikiss tjórn ólafs
Jóhannessonar hvað mesttím
erfiðleikum og er ein megin-
ástæðan fyrir óförum hennar og
óheillaráðslöfunum. Hún vill vel
i ýmsum málum og á það til að
koma meö athyglisverðar og
þarflegar tillögur. En hún er
ekki fyrr farin að byggja cit-
thvað upp, en hún fer að rifa það
niður aftur. Hún lifir bókstaf-
lega eftir þeirri kenningu, að
láta ekki vinstri höndina vita,
hvað sú hægri er að gera og hjá
rikisstjórninni kemui' sú kristi-
lega kenning þannig út i fram-
kvæmdinni, að hún liefur ekki
fyrr gefið nteð annarri hendinni,
en hún tekur gjöfina aftur með
liinni.
Ráðherrarnir i rikisstjórn
Ólafs Jóhannessonar búa sjálf-
sagt yfir ntörgum góðunt
meiningum. En góð meining
enga gerir stoð. Gallinn er sá,
að ráöherrarnir virðast
ómögulega kunna á þvi lagið að
koma sinum góðu meiningum i
framkvæmd, og þá sjaldan sem
þeir slysast til að geta það eru
þeir ekki fyrr búnir að fram-
kvæma en frainkvæmdin hefur
verið eyðilögð af sjálfum þeim.
EJn livað er á seyði, ef rikis-
stjórn reynist með öllu ófær um
að koma siiium góðu áformum i
framkvæmd jafnvel þegar öll
ytri skilyrði cru fyrir hendi?
Einfaldlega það, að hún er ófær
um að stjórnaóg það er undirrót
alls,— mergurinn málsins.
sambandi við málið er afstaða
kommaráðherranna til sam-
starfsmanna sinna i rikisstjórn.
beir ásaka Einar Ágústsson
m.a. fyrir það, að framkvæma
ekki sjálfstæða utanrikisstefnu.
Undir rós nefna þeir hann og
aðra samstarfsmenn sina i
rikisstjórninni ,,leppa Banda-
rikjanna".
En bórarinn Timaritstjóri sér
vitaskuld ekkert athugavert við
þetta framferði. bað styrkir
bara samheldnina i stjórninni!
Stærsti atburðurinn i islenzkum
stjórnmálum i s.l. viku er án efa
afgreiðsla rikisstjórnarinnar á
tilboði Bandarikjastjórnar um að
kosta fjárfrekar framkvæmdir á
Keflavikurflugvelli. bar gerði
hún sig seka um allt i senn,
klaufaskap, óheillavænleg mistök
og svo stórkostlega alvarlega
breytni, að ef rikisstjórnin hyggst
i framtiðinni tiðka slikan af-
greiðslumáta um stórmál, þá er
bæði lýðræðislegum stjórnarhátt-
um og þingræði i landinu stefnt i
mikla hættu.
bað, sem athugavert var við
ráðabreytni rikisstjórnarinnar er
ekki, að hún skuli hafa tekið til-
boði Bandarikjastjórnar. bað var
eðlilegt og réttmætt auk þess sem
rikisstjórnin átti ekki annarra
kosta völ. Hin alvarlegu mistök
gerði rikisstjórnin sig seka um
við afgreiðslu málsins. bað er þvi
afgreiðslan, en ekki niðurstaðan,
sem gagnrýnd er.
Til þess að nokkur sýn fáist yfir
flugvallarmálið i heild er rétt að
vikja að forsögu þess og aðdrag-
anda i örstuttu máli.
t varnarsamningi tslands og
Bandarikjanna eru ákvæði um,
að Bandarikin skuli ávallt halda
flugvellinum i Keflavik þannig
við, að hann standist þær kröfur,
sem til slikra flugvalla eru gerðar
á hverjum tima.
A siðustu árum hefur flugtækni
fleygt mjög fram og þar af leiö-
andi hafa mjög auknar kröfur
verið gerðar til alþjóðaflugvalla.
Keflavikurflugvöllur hefur dreg-
istaftur úr i þeirri þróun. Hann er
ekki lengur sá 1. flokks milli-
landavöllur, sem hann var, og
horfur eru á þvi, að ef ekki verður
ráðist i verulegar umbætur á vell-
inum missi hann gildi sitt sem
millilendingarvöllur lyrir
farþegaflug.
Ekki er nákvæmlega vilað,
hversu mikið verk þær umbætur
eru^sem gera þarf á Keflavikur-
flugvelli, svo hann komist aftur i
röð 1. flokks flugvalla. I þvi sam-
bandi hefur verið nefnd upphæðin
1200—1500 milljónir kr. Bráð-
nauðsynlegustu framkvæmdirnar
eru lenging einnar þverbrautar-
innar og uppsetning lendingar-
ljósa og munu þær framkvæmdir
kosta u.þ.b. 500 millj. kr., eða 5,0
millj. dollara.
tslendingar hafa eðlilega haft
þungar áhyggjur af þvi, hve
Keflavikurflugvöllur hefur dreg-
izt aftur úr og hve alvariegt það
ástand er orðið. bess vegna fór
fyrrverandi rikisstjórn þess á leit
við Bandarikin, að þau stæðu við
ákvæði varnarsamningsins um
viðhald vallarins og tækju að sér
að fjármagna nauðsynlegar
framkvæmdir þar. Að samkomu-
lagi varð, að Bandarikin skyldu
annast umrædda þverbrautar-
lengingu og Ijósauppsetningu og
bað bandariska stjórnin Banda-
rikjaþing um f járveitingu, 5,8
milij. dollara, til þeirra fram-
kvæmda. Ekki var hægt að gera
formlegan samning milli rikis-
stjórnanna tveggja um þessar
framkvæmdir fyrr en fjár-
veitingin hafði verið samþykkt,
það samþykki fékkst i vor s.1., en
þá voru stjórnarskipti framundan
á tslandi og málið af tslands hálfu
þvi komið i hendurnar á nýrri
rikisstjórn, — þeirri, sem nú
situr.
Eftir að stjórnarskiptin s.l. vor
setti Bandarikjastjórn svo öllurn
á óvænt það skilyrði fyrir út-
borgun umrædds fjár til flug-
brautarframkvæmdanna, að
varnarliðið yrði ekki látið hverfa
úr landi. bau skilyrði vildi is- |
lenzka rikisstjórnin ekki sam- f
þykkja bæði vegna meintrar I
stefnu sinnar i þeim málum og >
eins af þeim eðlilegu orsökum, að
þetta framlag Bandarikja-
stjórnar var látið i té i samræmi
við ákvæði samnings, sem i gildi
var, og rikisstjórnin vildi skiljan-
lega ekki samþykkja það, að
Bandarikjastjórn setti önnur og
meiri skilyrði l'yrir þvi að fram-
lylgja hluta af sinum þætti i gild-
andi varnarsamningi landanna,
en i samningnum sjálfum fólust.
En framkvæmdirnar varð engu
Sighvatur Björgvinsson skrifar:
að siður að vinna, þótt bandariska
léð ekki l'engizt. Og hvar álti þá
að fá léð? Hérna byrjar þáttur
rikisstjórnar Ölals Jóhannes-
sonar i málinu.
i sjónvarpsþætti i sumar lýsti
Einar Agústsson þvi ylir, að búið
væri að útvega innlent íé til fram-
kvæmdanna. begar blöðin leituðu
nánari fregna sagði hann, að um
misskilning væri að ræða. Féð
væri enn ekki lengið, en að þvi
v;eri unnið að afla þess.
Onnur svör hafa siðan ekki
fengizt. Málið hel'ur alltaf átt að
vera ,,i athugun”.
En i raun og veru er sú athugun
löngu um garð gengin. Og niður-
slaðan var sú, að gersamlega
vonlaust reyndist að fá innlent lé
til framkvæmdanna. Aslæðan er
augljós. Eleiri hundruð milljónir
vantaði og stórfé vantar enn til
þess að hægt sé að koma fram-
kvæmdaáætlun ársins saman.
Með öllum ráðum hefur verið
reynt að útvega það fé. Mikið af
hækkunum, sem oröið hafa un-
danlariö, 'svo sem hækkunin á
póst- og simaþjónustu ásamt
hækkuninni á bilunum, svo nokk-
uð sé nefnt, eru beinlinis settar á
til þess að afla fjármuna, sem
vantar i framkvæmdaáætlunina.
Rikisstjórnin komst þvi strax að
raun um, að vonlaust væri að
reyna að afla þessu til viðbótar
innlends fjár til þess að standa
undir vallarframkvæmdunum.
Og þeirsem þekkja til i efnahags-
málum á tslandi vita, að innlend
fjármögnun til framkvæmdanna
hefur ekki einu sinni verið á dag-
skrá i fleiri vikur. h'ullyrðingar
um annað eru ekkert nema fyrir-
sláttur.
Næsta skref rikisstjórnarinnar,
sem almenningur með réttu eöa
röngu tengir viö Keflavikurmálið
og raunar varnarmálin i heild, er
Bandarikjaferð Hannibals Valdi-
marssönar. Um þá för hefur ekk-
ert annað frétzt en það, að hún
var farin. En hvert sem erindið
var, þá hlýtur það að hafa verið
mikilvægt. Islenzkur ráðherra
ferðast ekki til annars lands um
miöjan þingtima, þegar stór-
felldar breytingar á skattakerfi
eru i brennipunkti, nema mikið
liggi viö.
Næsti atburður varð svo fyrir
nokkrum dögum. bá kemur öllum
á óvænt tilkynning frá stjórn
Bandarikjanna, þar sem hún
býður áður umgetna 5.8 millj.
dollara fram til flugvallarfram-
kvæmdanna og nú er Bandarikja-
stjórn skyndilega fallin frá þvi
skilyrði, sem hún setti nokkrum
mánuðum áður, um áframhald-
andi veru varnarliðsins á íslandi.
í tilkynningu Bandarikjastjórnar
segir, að i framkvæmdirnar sé
ráðizt m.a. til þess að efla var-
narmátt Atlantshafsbandalagsins
og þann skilning Bandarikja-
stjórnar samþykkir rikis-
stjórnarmeirihlutinn siðar sem
réttan.
Og þá er loks komið að
lokaþætti málsins, afgreiðslu is-
lenzku rikisstjórnarinnar á tilboði
Bandarikjanna. Hali alskipti
Ólafs Jóhannessonar og samráð-
herra hans af málinu verið saga
mistaka, þá kastaði fyrsl tólf-
unum undir lokin
Við afgreiðslu málsins klofnaði
rikisstjórnin og skiptist upp i
meiri- og minnihluta. Minnihlut-
inn, kommaráðherrarnir, visuðu
allri ábyrgð á afgreiðslunni frá
sér og létu i það skina, sögðu það
raunar beinum orðum, að með
samþykkl bandariska lilboðsins
væri brott l'allin forsenda lyrir
Iramkvæmd sjállstæðrar utan-
rlkisstefnu á tslandi. Ilvað sem
þeirri sannfæringu kommaráð-
herranna liður, þá seldu þeir
ihana lyrir tvo ráðherrastóla, þvi
álram sátu þeir og silja enn i
þessari rikisstjórn með
„ósjálfstæðu" utanrikisstefnuna
og þykir gott.
Meirihluti ráðherranna al
greiddi málið hins vegar með
minnihluta þingheims á bak við
sig og er það i l'yrsta skipti, sem
islenzk rikisstjórn hcfur tekið
slelnumarkandi ákvörðun i stór-
máli án þess að styðjast við þing-
meirihlula.
Mistiik rikissljórnarinnar við
afgreiðslu málsins frá þvi hún hóf
alskipti af þvi eru þriþætt, og
sleppi ég þá að minnast á lullyrð-
ingar um innlendu ljármagnsút-
vegunina, sem áltu uppliik sin i
vandræðaheitafljótfærni, en end-
uðu i barnaskap.
I fyrsta iagi gerir rikisstjórnin
það glappaskot að skýra i engu
frá þeim viðræðum, sem iirugg-
lega hala átt sér stað með ein-
hverjum hættiá milli islenzkra og
bandariskra stjórnvalda. bað
þýðir ekkerl aij ætla að telja
sæmilega skynsömu fólki Irú um,
aö alstöðubrcytingin hjá rikis-
stjórn Bandarikjanna hafi komið
af sjálfu sér þegar hún lell frá
skilyrðunum um áframhaldandi
dvöl varnarliðsins i landinu. Eitt-
hvað heíur gerzt, sem orðið hefur
þess valdandi, að afstaða Banda-
rikjamanna breyttist og leyni-
makkið i kringum það mál, sem
islenzka rikisstjórnin heiur kosið
að hafa, hlýlur að hala þær afleið-
ingar, að alls konar óheppilegar
sögusagnir og getgátur, sannar
eða ósannar, fá byr undir báða
vængi. bær sögusagnir verða ekki
til þcss að auka hróður tslands og
islendinga erlendis, hvað svo sem
missagt kann að vera i þeim
fræðum. betta voru fyrstu mistök
rikisstjórnarinnar viö afgreiðslu
málsins, — c.t.v. ekki stór-alvar-
leg, en þeim mun leiðinlegri og
klaufalegri.
Na-stu mistökin verða svo við
endanlega afgreiðslu málsins i
rikisstjórninni. bar myndast tvær
fylkingar, — meiri- og minnihluti.
Um þá skiptingu er fyrirfram
vitað. Hér er um að ræða rriálefni,
sem a.m.k. einn stjórnarflokkur-
inn, Alþýðubandalagið, litur á
sem stefnumarkandi stórmál.
bar sem meirihluti ráðherranna
var samt sem áður staðráðinn i
þvi að knýja málið fram átti hann
þvi að ganga úr skugga um það
iyrst, að sú ákvörðun nyti stuða-
ings mcirihluta Alhineis. bað er
Framhald á bls. 10
ÞANNIG STYRKJA ÞEIR HVER ANNAN
4Pfc
Þriðjudagur 11. april 1972.