Alþýðublaðið - 18.04.1972, Blaðsíða 6

MINMNG
Ragnar Þóröarson,
stýrimaður
F. 10. ágúst 1915
D. 10. april 1972.
Svo örstutt er bil milli bliðu og éls,
og brugðizt getur lánið frá morgni
til kvelds.
(M. Joch. þýddi)
Mig setti hljóöan er ég frétti lát vinar mins og
mágs, Ragnars bórðarsonar, stýrimanns, Hæð-
argarði 52, að kvöldi hins 10. april. Við sem
þekktum hann vissum, að hann gekk ekki heill til
skógar, en okkur grunaði sizt, að dauðinn væri
svo skammt undan. Útför hans fer fram frá
Bústaðakirkju i dag. Ragnar var fæddur á
Stokkseyri 10. ágúst 1915, sonur sæmdarhjón-
anna Málfriðar llalldórsdóttur og Hórðar Jóns-
sonar, bókhaldara, er bjuggu á Brávöllum á
Stokkseyri. Þegar Ragnar var 10 ára gamall
fluttist hann með foreldrum sinum til Reykja-
vikur. Snemma beindist hugur hans aö sjó-
mennsku og ungur að árum eða aðeins 14 ára fór
hann sina fyrstu sjóferð á togaranum Arinbirni
hersi með frænda sinum Guðmundi Halldórsyni
sem þar var stýrimaður.
Eftir það má segja, að hann hafi ákveðiö sitt
ævistarf. Ragnar fór i Stýrimannaskola tslands
og lauk þaðan prófi 1944. Siðan fór hann á togara
og var lengst af á togurum útgerðarfélagsins
Venusar i Hafnarfirði , siðast var hann á togar-
anum Röðli. Er Ragnar hætti þar keypti hann
vélbátinn Frigg, sem hann gerði út um nokkurra
ára skeið, og var jafnframt skipstjóri.
Arið 1961 hætti Ragnar útgerð og sjómennsku
og geröist starfsmaður hjá Aburöarverksmiðju
rikisins i Gufunesi. Avann hann sér þar virðingu
og traust samstarfsmanna sinna fyrir dugnað og
einstaka samvizkusemi. Ungur aö árum hreifst
Ragnar af jafnaöarmannastefnunni og var
henni góður liðsmaður. Eftirlifandi eiginkonu
sinni, Margréti Þorvarðardóttur, kvæntist hann
1. mai 1936. Eignuðust þau fjögur mannvænleg
börn. Þau eru: Þórður vélstjóri, kvæntur Inge
fædd Jensen, Jóhanna gift Bergi Sverrissyni,
húsasmið, Ragnar Þorsteinn, stundar nám i
verkfræði við Háskóla lslands, Birgir nemandi i
landsprófi.
Eftirlifandi eiginkonu, börnum, tengdabörn-
um og öðrum ættingjum votta ég mina dýpstu
samúð og bið þeim Guðs blessunar.
Guðmundur L. Þ. Guðmundsson.
^r^AKAR
l
*
Nú vantar okkur ekkert nema
nokkra hressa og ófeimna stráka,
sem ekki eru aö spara röddina tii
aðselja Alþýðublaðið. Og sanniði
til: Alþýöublaðið selst betur og
betur með hverjum deginum.
Fromundan er óðoverðbólgo — vexfir verðo hækkoðir og dregið úr lánum til olmennings — ofborgunorviðskipti dregin somon
A ársfundi Seðlabanka íslands,
sem haldinn var s.l. miðvikudag,
flulti Jóhannes Nordal, Seðla-
bankastjóri, að vanda ræðu, þar
sem m.a. koma fram mjög
athyglisverðar upplýsingar um
afkomu þjóðarbúsins á árinu 1971
og horfurnar fyrir árið 1972. Hér
er um að ræða málefni, sem
mörgum leikur mikil forvitni á
þvi að fá að fræðast um i sem
stytztu og skýrustu máli og hefur
Alþýðublaðið þvi tekið saman út-
drátt úr ræðu Seðlabankastjór-
ans. Allar millifyrirsagnir og for-
málsorð sem haft er orðrétt eftir
bankastjóranum eru innan til-
vitjunarmerkja.
Um hinar ytri aðstæður ársins
1970 sagði Jóhannes Nordal,
Seðlabankastjóri:
,,Mælt á kvarða framleiöslu og
tekna var árið 1971 eitt hið
gjöfulasta um langt árabil. Raun-
veruleg þjóðarframleiðsla jókst
þá um 9,5% en vegna hagstæðra
viðskiptakjara varð aukning
þjóðartekna enn meiri eða um
12,5%. Er hér um að ræða riflega
tvöfalt meiri hagvöxt en ls-
lendingar hafa átt að venjast að
jafnaði siöustu tvo áratugina.
Einnig er athyglisvert, að hag-
vöxtur var á arinu meiri hér á
landi en i nokkru öðru riki innan
Efnahags- og framfarastofnunar-
innar OECD, og varð fram-
leiðsluaukningin hér nærri
þrisvar sinnum meiri en meðal-
talsaukningin á öllu OECD svæð-
inu, en þar nam hún 3,4% á árinu
1971.
Það er athyglisvert við þennan
samanburð, hversu litil sam-
fylgni var á miili efnahagsþróun-
ar hér á landi á siðasta ári og i
þeim löndum, sem Islendingar
skipta mest við, og er áriö 1971
reyndar engin undantekning að
þessu leyti. Islendingar hafa á
undanförnum árum gengið i
gegnum geysilega mikla hag-
sveiflu, sem að langmestu leyti
hefur átt rót sina að rekja til á-
hrifaafla-.og verðbreytinga á tekj
ur meginútflutningsatvinnuvegar
þjóðarinnar, sjávarútvegsins.
Það er áð visu á engan hátt
undravert, þótt sveiflur i afla-
magni séu óháðar efnahagsþróun
nágrannarikja Hitt er merki-
legra, hversu liH samfylgni heur
verið siðustu árin á milli verð-
breytinga á útfluttum islenzkum
sjávarafuröum og aj mennra
verðbreytinga og haisveiflna i
þeim löndum, sem þær eru sér-
staklega fluttar til. Var þetta
áverandi á árinu 1971, þegar
verðlag útfluttra sjávarafurða
hækkaði um fjórðung, þrátt fyrir
tiltölulega lágt eftirspurnarstig i
markaðslöndunum. Og þessi
verðhækkun nægði til þess að
tryggja um það bil 20% aukningu
á verðmæti annars útflutnings en
áls á arinu 1971, þrátt fyrir 5%
rýrnun á fram leiðslumagni
sjávarafurða.”.
..Samfara þessari tekju-
aukningu i útflutningsframleiösl-
unni átti sér staö mikil fram-
leiðsluaukning i öðrum greinum.
Hér voru að nokkru að verki hag-
stæðari ytri aðstæður, einkum i
landbúnaði, en íramleiðsla hans
tók nú verulegt stökk, og jókst um
9% frá fyrra ári, eftir að hfa
staðið að mestu i stað vcgna
óhagstæðs árferðis i fimm ár.
Meginorsaka framleiðsluaukinig-
arinnar er þó að leita i mjög
aukinni innlendri eftir-spurnar-
þensiu.
Áukning iðnaðarframleiðslu var
enn meiri en i landbúnaði, eða
13,5% á árinu og kemur sú
aukning i kjölfar 13% aukningar á
árinu 1970 og 9% árið 1969. Hefur
iðnaöurinn á þessu timabili notið
hvort tveggja i senn hagstæðrar
samkeppnisaðstööu eftir gengis-
breytinguna 1968 og vaxandi al-
mennrar eftirspurnar innan-
lands. Mikilvægast er, að tekizt
hefur á þessum árum að byggja
upp umtalsverðan útflutning
islenzkra iðnaðarvara, en út-
flutningsverömæti þeirra nam 520
millj. á siðastliðnu ári, og er þá
bæði útflutningur áls og kisilgúrs
undanskildum.
Ekki liggja enn fyrir traustar
áætlanir um framleiðsluaukningu
i öðrum greinum en þó er ljóst, að
vöxtur i þjónustugreinum og
byggingarstarfsemi hefur verið
jafnmikill eða meiri en i iðnaði.”.
Forsendan fyrir þvi að svo
gjöfular ytri aðstæður geti orðið
þjóðinni til varanlegs gagns er sú,
að eftirspurnin aukist ekki meir,
en þjóðarframleiðsla og þjóðar-
tekjur. Slikt hefur i för með sér
spennu i efnahagslifinu, verð-
bólgu, og meiru er eytt en aflað
er. Það er hlutverk stjórnvalda,
að reyna að koma i veg fyrir slikt.
Það er markmiöið með allri
stjórnun efnahagslifsins. En
hvernig tókst til? Um það segir
Seðlabankastjórinn svo:
„Þótt aukning þjóöarfram-
leiðslu og þjóðartekna hafi verið
eins mikil á árinu 1971 og nú hefúr
verið rakið, var þó aukning eftir-
spurnar ennþá meiri með þeim
afleiðingum að viðskipta-
jöfnuðurinn við útlönd rýrnaði að
mun og spenna jókst á vinnu-
markaðinum. Var hé-um að ræða-
áframhald þeirrar eftirspurnar-
þenslu, sem náð hafði tökum á
hagkerfinu eftir hinar miklu
launahækkanir um mitt árið 1970,
en ekki tókst að halda henni innan
æskilegra marka, þrátt fyrir þær
verðstöðvunaraðgerðir, sem
gripið var til i lok þessa árs. Jókst
einkaneyzla á árinu um 15% á
föstu verðlagi á móti 12,5%
aukningu þjóðartekna. Aukningin
varð þó ennþá meiri á fjármuna-
mynduninni, en hún jókst um
hvorki meira né minna en 42% a
árinu. Að visu var verulegur hluti
þessarar aukningar vegna ó-
venjulega mikils innflutnings á
flugvélum og skipum, en jafnvel
að þeim innflutningi frátöldum
jókst föst fjármunamyndun um
30% á árinu.
Þessi mikli vöxtur neyzlu og
fjárfestingar umfram fram-
leiðsluaukningu þjóðarbúsins
hlaut að koma fram i rýrnun við-
skiptajafnaöarins við útlönd.
Hins vegar er erfitt að fá rétta
mynd af raunverulegri breytingu
i þessu efni með þvi að skoða
heildartölur um þróun greiðslu-
stöðunnar gagnvart útlöndum á
árinu, þar sem sérstakar að-
stæður, svo sem óvenjulegar
birgðabreytingar, flugvélakaup
og miklar lánstökur, skekkja
myndina i veigamiklum atriðum.
Seðalbankastjórinn vék þessu
næst að miklum viðskiptahalla á
árinu. sem unninn var upp með
fjármagnsinnflutn (lántökum er-
lendis) þannig að viö árslok var
gjaldeyrisstaðan hagstæð þrátt
fyrir mikinn viðskiptahalla. En
niðurstaða bankastjorans um
þróun viðskiptajafnaðarins á
árinu er alvarleg og hann sagði:
„Hins vegar versnaði við-*
skiptajöfnuðurinn milli þessara
ári i heild um 4650 millj. kr., - úr
650 millj, kr.afgangi á árinu 1970 i
tæplega 4000 millj. kr. halla á
árinu 1971. Ryrnun viðskipta-
jafnaðarins á milli ára nemur þvi
720 millj. kr hærri fjárhæð en
skýra má, með aukningu sérstaks
innflutnings og birgðaaukningu.
Þegar haft er i huga, að nokkur
aukning birgða og sérstaks inn-
flutnings er eðlileg frá ári til árs,
er liklega ekki fjarri lagi að áætla
að raunveruleg rýrnun viðskipta-
jafnaðarins milli áranna 1970 og
1971, sé hæfileg metin á 1000 til
1200 millj. kr. Getur það á engan
hátt talizt viðunandi þróun miðað
við óvenjulega aukningu þjóðar-
framleiðslu á arinu og mjög hag-
stætt verölag á útflutningsaf-
urðum.”
En hverjar eru framtiðar-
horfurnar* Um það atriði sagði
Seðlabankastjórinn m.a. svo:
Efnahagsástandið hefur nú á
annað ár enkennzt af eftir-
spurnarþenslu, sem ekki hefur
reynzt unnt að hemja með
peningalegum og fjármálalegum
aðgerðum. Hefur hún þvi leitt
bæði til halla á viðskiptajöínuöin-
um við útlönd og umframeftir-
spurnar eftir vinnuafli innan-
lands. Nýgerðir kjarasamningar
munu óhjákvæmilega hafa áhrif
til enn aukinnar einkaneyzlu og
fjárfestingar, en erfitt er að meta
nákvæmlega áhrif þeirra á ráð-
stöfunartekjur, þar sem óvist er
enn um áhrif styttingar vinnutim-
ans á raunverulega útborguð
laun. En jafnvel með hóflegu
mati á þróun ráðstöfunartekna,
er útlit fyrir, að aukning einka-
neyzlu muni ein saman nema
meiru en liklegt er, að þjóðar-
framleiöslan geti vaxið á árinu.
Við þetta bætast svo áætlanir um
aukna fjárfestingu bæði á vegum
opinberra- og einkaaðila.
Eigi að koma i veg fyrir það, að
þessi þróun leiði til enn aukinnar
umframeftirspurnar og greiðslu-
halla, þarf að gera samræmdar-
ráðstafanir til þess að hemja
aukningu neyzlu og fjárfestingar
innan þess ramma, sem fram-
leiðslugeta þjóðarbúsins setur.
Vegna þess, að launasamningar
hafa nú verið gerðir til óvenju-
lega langs tima, gefst betra tæki-
færi til þess en oft áður að taka á
þessum vanda á skipulegan hátt.
Og hvaö þarf að gera til þess að
eysa vandann. Umfram allt að
eyna að taka vandamálið föstum
ökum, hafa styrkari stjórn á
ifnahagsmálum þjóðarinnar, en
íúverandi rikisstjórn hefur tekizt
jrátt fyrir beztu hugsanlegar ytri
aðstæður.
Seðlabankastjórinn nefndi ýmis
læmi um nauösynlegar aðgerðir.
Vlálum er nú svo komið, að ýmsar
jeirra fela i sér beinar eða ó-
Deinar álögur á almenning og
akmarkanir á ýmsum möguleik-
im fólks t.d. eins og þeim, að
/erða sér úti um fyrirgreiðslur
hjá lánastofnunum. Litum nú á
nokkur atriði, sem Seðlabanka-
stjórinn nefndi:
„Miðað við þær forsendur, sem
ég hefi rakið, hlýtur meginmark
mið stefnunnár i peningamálum á
þessu ári að vera fólgið i þvi að-
halda aukningu útlána og pen-
ingamagns nægilega i skefjum til
þess að verulegt aðhald skapist
gegn aukningu fjárfestingar, án
þess að óeðlilega þrengi að
rekstrarfjárstöðu framleiðslu-
starfseminnar. Hefur Seðlabank-
inn þegar hafið viðræður við við-
skiptabankana um ákveðin út-
lánamarkmið, er fullnægi þessum
skilyrðum. Má vafalaust ekki
setja það mark öllu hærri en þau
12% sem að var stefnt á siðasta
ári”.
„Ef slikt útlánamarkmið á að
nást, er einnig mikilvægt, að
bankarnir komi sér saman um að
draga úr lánurn til hvers konar
fjárfestingar, en þó sérstaklega
til ibúðabygginga og kaup á bif-
reiðum og öðrum varanlegum
neyzluvörum. Er augljóst, að lán-
veitingar, sem beint eða óbeint
hafa ýtt undir aukna neyzlu, hafa
stóraukizt siöustu tvö árin. Aukn-
ing neyzlulána, bæði frá verzl-
unum og bankastofnunum, er vel
þekkt hagsveiflufyrirbæri, og
hafa margar þjóðir komið á lög-
gjöf, er geri stjórnvöldum kleift
að takmarka slikar lánveitingar á
þenslutimum. Er orðin brýn þörf
á þvi, að hér á landi sé sett löggjöl
um afborgunarviðskipti, ekki
aðeins til að geta haft hemil á
aukningu þeirra, heldur ekki sið-
ur til verndar hagsmunum neyt-
enda, bæði að þvi er varðar sölu-
skilmála og vaxtakjör, sem oft
eru algerlega óhófleg i slikum
viðskiptum.”
Seðlabankastjórinn ræddi
einnig um ráðstafanir til þess að
draga úr skuldum rikissjóðs við
Seðlabankann og nefndi i þvi
sambandi hugmynd um vixla-
kaup og vixlaendursölu bankans
á rikissjóðsvixlum, sem áður
hefur verið getið um i Alþýðu-
blaðinu. Þá sagði bankastjórinn
einnig, aö ef draga ætti úr aukn-
um greiðsluhalla erlendis og
verðbólgu yrði annað hvort að
draga úr framkvæmdum, eða
skapa aukið svigrúm með að-
gerðum, er hvetji til minni neyzlu
og aukins sparnaðar innanlands.
Æskilegasta leiðin i þvi sambandi
sé aukinn frjáls sparnaður ein-
staklinga og nefndi bankastjórinn
ýmsar hugmyndir til þess að ýta
undir slikan sparnað m.a. með
sölu verðtryggðra rikisskulda-
bréfa, happdrættislána o.fl.
I lok ræðu sinnar sagði banka-
stjórinn svo:
Þótt aukin fjáröflun með nýjum
sparnaðarformum geti haft mikil
gildi, verður þó að l'ara að meö
allri gát, svo að ekki skapist of
mikill munurá milli þeirra kjara,
sem þar eru i boði og váxtakjara
á almennum lánamarkaði. Ef ný
verðbrélaútgáfa verður til þess
eins, að sparifé er flutt úr
innlánsstofnununum, en litill eða
enginn nýr sparnaður myndist
næst ekki sá árangur, sem að er
stefnt. Er reyndar mjög óvist,
hvort hægt er að auka frjálsan
sparnað i heild að verulegu
marki, nema öllum eigendum
sparifjár séu boðin viðunandi
kjör. Er hér komið að þvi mikla
vandamáli, hversu mjög verð-
bólgan hefur skert verðgiidi alls
peningalegs sparnaðar i landinu
nú um langt árabil. Gildir þetta
jafnt um innstæður i bönkum og
eigin sjóði fjármálastofnana.
Hefur nýlega á þingi lifeyrissjóða
verið bent á hinn mikla vanda,
sem er fólginn i þvi, að lif-
eyrissjóðir landsmanna eru ekki
ávaxtaðir á fullnægjandi hátt,
þannig að að þvi stefni, að þeir
geti ekki staðið við skuldbind-
ingar sinar um fullar lifeyris-
greiðslur i framtiðinni.
Sú spurning blýtur að vakna i
þessu sambandi, hvort lækkandi
sparnaðarhlutfall megi að ein-
hverju leyti rekja til þess, hve
ófullnægjandi ávöxtun hefur
verið á öllum sjóðum og sparifé
landsmanna, þegar tillit hefur
verið tekið til verðhækkana. Þótt
vextirhafi siðustu árin verið hér
nokkuð svipaðir og i nágranna-
löndunum, hafa verðhækkanir
verið a.m.k. tvöfalt meiri. Hefur
þvi raunveruleg ávöxtun pen-
ingalegs sparnaðar verið minni
hér en i nokkru öðru landi á svip-
uðu stigi efnahagsþróunar.
Bankastjórn Seðlabankans
gerir sér ljóst, að vaxtahækkun er
ekki vinsælt orð á tslandi frekar
en annars staðar, enda hefur ekki
verið til hennar gripið nú um
margra ára skeið. Hitt verða
menn að horfast i augu við, að
eðlileg ávöxtun er forsenda alls
heilbrigðs peningalegs
sparnaðar, hvort sem þvi mark-
miði er náð með hærri vöxtum
eða öðrum hætti, svo sem verð-
bótum og skattfriðindum. Eigi
áframhaldandi efnahagsfram-
farir i landinu að byggjast að
verulegu leyti á frjálsum
sparnaði, er þvi varla annarra
kosta völ en að gefa hagsmunum
sparenda meiri gaum en gert
hefur verið hin siðustu ár.
TIGRIS
Aisjlit
straufría sængurfataefnið er nú fyrirliggjandi í mörg-
um mynztrum og litum.
Einnig í saumuðum settum. Kærkomin gjöf, hverj-
um sem hlýtur.
Sparið húsmóðurinni erfitt verk, sofið þægilega og
lífgið upp á litina í svefnherberginu.
Reynið Night and Day og sannfærizt.
|_ Samband isl. samvinnufelaga_|
INNFLUTNINGSDEILD
O
i
Þriöjudagur 18. apríl 1972
Þriðjudagur 18. april 1972
o