Alþýðublaðið - 14.07.1972, Qupperneq 6

H.f. Raftækjaverksmiðja
Verksmiðjan verður lokuð vegna sumar-
leyfa frá 18. júli til 14. ágúst 1972.
H.f. Raftækjaverksmiðjan
Sími 50022
M.S. GULLFOSS
Ferðir í júlí og ágúst
Frá Reykjavik
Til Leith og Kaupmannahafnar 26. júli, 9.
og23. ágúst.
Frá Kaupmannahöfn
Til Leith og Reykjavikur 19. júli, 2., 16.
og 30. ágúst.
HOFUÐVERKUR ER ÞEIRRA HÖFUDVERKEFNI
ÞJÁIST
STUNDUM AF
MIGRENE? í
I LONDON ER
RISIN HJÁLPAR-
MIÐSTÖÐ FYRIR
MIGRENE
SJÚKLINGA

Frá Leith
Til Reykjavikur 21. júli, og 18. ágúst.
Nánari
upplýsingar
í farþegadeild
SÍMI 21460
EIMSKIP
Reykvíkingar - ferðafólk
Eins dags hringferð um Þjórsárdal á sunnu
dag kl. 10 f.h. Komið aftur að kvöldi.
Vanur leiðsögumaður er með i ferðinni.
Njótið hinnar óviðjafnanlegu náttúru
fegurðar Þjórsárdalsins.
Upplýsingar gefa B.S.Í., simi 22300 og
ferðaskrif stofurnar.
LANDLEIÐIR HF.
1 z
KAUP-------------------------------SALA
Húsmunaskáiinn á Klapparstig 29 kallar.
Það erum við sem kaupum eldrigerð húsgagna og hús-
muna. Þó um heilar búslóðir sé aö ræða. Komum strax
peningarnir á borðið.
Simar 10099 og 10059.
Flestir, aö minnsta kosti allt
of margir, kannast af eigin raun
við þann þráláta höfuð- eða
taugakvilla, sem yfirleitt geng-
ur hér undir sinu alþjóðlega
nafni, „migrene" — enda i
fyllsta máta alþjóðlegur sjúk-
leiki, og alltiður i öllum hinum
svonefndu menningarlöndum.
Þrátt fyrir viötækar rannsóknir,
og þrátt fyrir stöðugt aukna
þekkingu lækna og visinda
manna á flestum öðrum sjúk-
dómum, er i rauninni ekki
meira vitað um eiginlegar or-
sakir þessa sársaukafulla og
þráláta höfuðverkjar nú en fyrir
öld siðan. Fyrir það hafa ekki
heldur fundist nein óyggjandi
lyf eða læknisráð við ,,mi-
grene”, og þau ráð eða lyf, sem
reynst hafa að einhverju leyti
gagnleg i vissum tilvikum eöa
við einstaka sjúkiinga, hafa þvi
yfv-rleitt fundist fyrir tilviljun,
og ekki einu sinni að læknar viti
á hverju gagnsemi þeirra bygg-
ist.
Það má segja sama um mi-
grene og sagt er um sjóveikina
— þess eru ekki dæmi að neinn
hafi dáið úr migrene fremur en
sjósótt. En hvimleiður er sá
sjúkleiki þrátt fyrir það, og svo
er að sjá sem hann ætli að reyn-
ast öruggur fylgifiskur nei-
kvæðari áhrifa tækniþróunar-
innar gerviumhverfisins á
þegna velferðarþjóðfélaga nú-
timans — hraðans, mengunar-
innar og streitunnar. t skrifstof-
um stórfyrirtækja, verksmiðj-
um, verzlunum stórborganna og
öðrum vinnustöðvum eru ótald-
ar þær starfstundir, sem tapast
fyrir þennan þráláta höfuðverk
— ékki sizt á vorin og fram
eftir sumrinu, en þá virðist hann
áleitnastur. Það litur út fyrir að
birtan valdi þar nokkru um, eða
loftslags- og veðráttuumskiptin.
Þá er lika fyrir löngu vitað að
kviði, vafi og áhyggjur geti ýtt
undir köstin, einkum ef sjúkl-
ingurinn á vanda til migrene.
Afturá móti getur sár migrene-
verkur norfið skyndilega við
hræðslu eða óvænta geðshrær-
ingu.
1 einni stórborg að minnsta
kosti — Lúndúnum — hefur ver-
iö komið upp sérstakri lækn-
ingamiðstöð fyrir migrene, og
geta sjúklingar leitað þangað,
um leið og migreneverkurinn
gerir vart við sig. Læknar stofn-
unarinnar og aðstoðarfólk veita
viðkomandi þá alla hjálp sem
unnt er, og hafa þau lyf og ráð á
reiðum höndum, sem bezt hafa
reynst duga — þótt naumast sé
vitað hvernig eða hvers vegna
eins og áður getur. Oft og tiðum
hverfur verkurinn eins skyndi-
lega og hann kom fyrir slika
með höndlun og viðkomandi
getur haldið aftur til starfa sins,
sæll og glaður, að nokkurri
stundu liðinni, einkum ef hann
hefur ieitað á náðir stofnunar-
innar tafarlaust, þegar verkur-
inn gerði vart við sig. En það á
sér lika stað, að migreneverk-
urinn reynist ekki á þvi að láta
sig, og þá er ekki um annað að
velja fyrir sjúklinginn en að
leggjast fyrir i einhverjum af
þeim sex klefum, sem gerðir
hafa verið með það fyrir augum
— hljóðeinangraðir og með
þykkum, grænum tjöldum fyrir
gluggum, en eins og áður er get-
ið, þá virðist ofnæmi gegn birtu
vera ein af orsökum sjúkdóms-
ins. Og þar nýtur sjúklingurinn
svo kyrrðar, rökkurbirtu og
læknisumönnunar, unz verkur-
inn er horfinn. Stofnunin er að
mestu rekin fyrir frjáls framlög
sjúklinganna sjálfra.
„Við vitum i rauninni ekkert
frekar um þennan dularfulla
sjúkdóm, hvorki orsakir hans né
annað i sambandi við hann,
fram yfir það sem allir venju-
legir læknar vita — eða með
öðrum orðum sama og ekki
neitt”, viðurkennir yfirlæknir
stofnunarinnar, hinn kunni
taugasjúkdómasérfræðingur,
dr. Marcia Wilkinson. „En við
látum sjúklingunum i té þau lyf,
sem reynst hafa gagnleg, til
dæmis „ergomatin”. Þvi miður
er það algengt að sjúklingarnir
taki inn óhóflega stóra
skammta af þvi lyfi i töfluformi,
eða áttfalt það sem við teljum
forsvaranlegt, með tilliti til
skaðlegra aukaáhrifa. Og það á
sér þvi miður ósjaldan stað,
sjúkdómseinkenni þau, sem við-
komandi leitar lækningar við
hjá okkur, stafa i rauninni ekki
af migrene-sársaukanum sjálf-
um, heldur af þeirri sjálfmeð-
höndlun, sem sjúklingurinn hef-
ur gripið til”.
Oftast er það að sjúklingurinn
vaknar snemma morguns með
aðkenningu af höfuöverk, og þá
veit hann af reynslunni að hinn
eiginlegi migrene-verkur er á
næsta leyti. Ef hann heldur þá
þegar rakleitt til stofnunarinn-
ar, reynist oft duga að gefa hon-
um verkjastillandi töflur, og oft
koma þa vissar kolsýrutöflur að
tilætluðum notum, sem einfald-
lega hafa þau áhrif að auka kol-
sýrumagn blóðsins um stundar-
sakir. 90% sjúklinganna geta
siðan haldið til vinnu sinnar eft-
ir stutta töf á lækningastofnun-
inni. Aðrir verða að dveljast þar
eitthvað lengur, og það er til að
sjúkdómurinn sé svo heiftúðug-
ur, að vissast þyki að senda
sjúklinginn til dvalar i sjúkra-
húsi. Sú kvöð hvílir á öllum
sjúklingum, sem leita sér lækn-
inga i stofnuninni, að þeir hafi
samband við hana daginn eftir
og skýri nákvæmlega frá liðan
sinni og áhrifum þeirrar með-
höndlunar, sem þeir nutu þar.
Það er mjög sjaldgæft að
heiftarleg migrene-köst vari i
marga daga. Sárastur verður
verkurinn viö gagnaugun og i
augunum sjálfum, og getur þá
haft i för með sér að þau þoli
ekki minnstu birtu. Sársaukan-
um fylgir oft flökurleiki, jafnvel
uppsölur, svimi og sjónvilla.
Oftast liggur verkurinn við ann
að gagnaugað og upp frá þvi
öðrum megin i höfðinu, eða
hann er að minnsta kosti mun
sárari öðrum megin, og af þvi
sérkenni dregur sjúkdómurinn i
rauninni nafn sitt — migrene,
sem hljóðliking af griska orðinu
„hemikranion” — það er „hálft
heilabúið”. Samfara verknum
er oft hraður æðasláttur við
gagnaugað, jafnvel að æðarnar
þrútni, og getur á stundum
dregið nokkuð úr sársaukanum,
ef sjúklingurinn styður þétt-
ingsfast með fingri á slagæöina
við gagnaugað. Háræðanetið i
húðinni dregst saman i verkja-
köstunum, og þvi stafar sá fölvi,
sem er einkennandi fyrur mi-
grene-sjúklinga.
Það er nú einna helzt álit sér-
fræðinga, að migrene stafi af
timabundinni vikkun stóru höf-
uðæðarinnar, en sú vikkun stafi
af of miklu magni hormóns
nokkurs, sem kallast „seroton-
in”, og marka sérfræðingarnir
það af þvi, að óeðlilega mikið af
þvi hormónaefni hefur fundist i
heilavefjum sjúklinga. Þess
vegna hafa verið reynd lyf við
migrene, sem einkum hafa þau
áhrif að draga úr framleiðslu
likamans á serotonini.
Þá er það höfuðverkjasér-
fræðingur einn við hið fræga
Montefioresjúkrahús i New
York, dr. Arnold P. Friedmann,
sem kennir tveim eggjahvitu-
samböndum i likamanum,
neurokinin og bardykinin, um
þennan sjúkleika, eða réttara
sagt skorti á þeim. Honum hefur
nú tekiztað einangra þessi efna-
sambönd, og bendir það til að
hann hafi að minnsta kosti mik-
ið til sins máls, að verkurinn
hverfur um leið og þessum efna-
samböndum er dælt i blóð sjúkl-
ingsins. Litur út fyrir að þessi
efnasambönd hafi tilætluð áhrif
á þær taugar, sem stjórna
þenslu æðanna.
Og enn er ný aðferð, sem próf-
uð hefur verið.migrene, og eru
það tveir kanadiskir læknar, dr.
Norman C. Cook og Robert M.
Peet, sem gerðu hana heyrin-
kunna á siðustu ráðstefnu sér-
fræðinga varðandi „kælingar-
lækninga — eða öllu heldur
„fyrstilækninga”, sem nú er ein
af nýjustu vopnum sérfræðing-
anna i baráttunni við ýmis
mannamein. Sú aðferð er i þvi
fólgin að komið er fyrir frysti-
skauti við slagæðina, þar sem
verkurinn er sárastur, og æðin
skyndifryst niður i 80 gráður
minus á Celsius. Þetta kann
ólærðum að finnast heldur
„kaldranaleg” aðgerð, en að
sögn læknanna tveggja, hefur
hún reynst það vel, að 76 af 160
migrenesjúklingum virðist hafa
læknast varanlega við eina slika
aðgerð. Aukaáhrifin eru ekki
önnur en smávægileg sjónvilla,
sem hverfur von bráðara.
Hjá flestum segir sjúk-
dómurinn til sín við há-
mark kynþroskaskeiðsins.
Migrenesjúklingar þjást oft af
sárum höfuðverk daglangt, en
þess á milli getur svo liðið lang-
ur timi, án þess þeir kenni sér
nokkurs meins af hans völdum.
Það er meira að segja til, að
viðkomandi fái ekki nema eitt
eða tvö slik köst alla ævina. Hitt
er þó algengara, að ekki liði
nema nokkrar vikur eða nokkrir
dagar á milli kastanna. Ef um
slikan og þrálátan höfuðverk er
að ræða, ætti sjúklingurinn þeg-
ar að leita læknisráða. Það skal
fram tekið, þeim sjúklingum til
nokkurrar huggunar, að rann-
sókn hefur leitt i ljós að engar
breytingar á blóðstreymi ná til
heilans hjá 98 af hverjum 100
sjúklingum að meðaltali.
Hið „sigilda migrene”, ef svo
mætti að orði komast, segir yfir
leitt fyrst til sin þegar viðkom-
andi er 19-20 ára, eða um það bil
að ná fullum kynþroska, og er
hann tvöfalt eða þrefalt algeng-
ari hjá konum en körlum. Hafi
báðir foreldrar þjáðst af mi-
grene eru 70% likur til að börnin
taki sjúkdóminn að erfðum.
Migrene-lækningastofnunin
brezka, sem i upphafi var nefnd,
spurði 350 sjúklinga hvort þeir
teldu að vissar fæðutegundir
gætu valdið köstunum, öðrum
fæðutegundum fremur. Það
kom fram af svörunum, að feit-
ur ostur og súkkulaði væri grun-
samleg fæða hvað það snerti, en
einnig töldust rauðvin, bjór,
appelsinur og sitrónur og
sveskjur i hópi þeirra
sökudólga.
Ekki alls fyrir löngu leitaði
maður nokkur á fimmtugsaldri
lækninga við dálitið kynlegu af-
brigði af migrene hjá sérfræð-
ingunum við Montefiore-sjúkra-
húsið i New York. Migrene-
köstin sem hann fékk, voru sum
sé bundin við þrjá vissa daga ár
hvert, jóladag, nýjársdag og
þakkargerðardaginn, siðasta
fimmtudaginn i nóvember.
Læknarnir rannsökuðu þetta
kynlega afbrigði gaumgæfilega
i leit að ástæðu, sem kæmi til
greina þessa þrjá hátiöardaga,
öðrum dögum fremur. Eftir að
hafa spurt sjúklinginn i þaula,
kom i ljós að þessir þrir dagar
áttu það sameiginlegt, að þá át
hann og drakk meira en nokkru
sinni, i öðru lagi kom tengda-
móðir hans þá jafnan i heim-
sókn og i þriðja lagi var kalkún
þá jafnan á borðum. Við of-
næmisrannsókn i sambandi við
hálskirtla mannsins leystist
ráðgátan — hann var haldinn of-
næmi gagnvart penicillini. Kal-.
kúnana, sem fram voru reiddir
heima hjá honum þessa þrjá
hátiðardaga, keypti hann alltaf
á sama búgarðinum, en þar var
pencillini blandað i fóðrið, sem
kalkúnarnir fengu, i þvi skyni
að verja þá fuglasjúkdómum og
hraða þroska þeirra. Og að
þessum niðurstöðum fengnum,
reyndist auðvelt að ráða niður-
lögum þessa hátiðardaga-mi-
grene-kasta mannsins — eftir
það keypti hann kalkúninn á
öðrum búgarði, þar sem penicil-
lini var ekki blandað i fóðrið.
A FJALLI MINNINGANNA
MA SJA AÐ TÍMINN
LÆKNAR EKKI ÖLL SAR
Á ,,Fjalli minning-
anna" i vesturhluta
Jerúsalemborgar
stendur minnisvarði,
sem upphefur þá
fornu sögn, að timinn
lækni öll sár.
Þessi sérstæði
minnisvarði er safn,
sem ber nafnið Yad
Vesham. Þetta safn
hýsir allt það, sem
minnt getur á ofsóknir
nazista á hendur Gyð-
ingum fyrir og í sið-
ustu heimstyrjöld,
þegar 6 miljón Gyð-
ingum var útrýmt.
Yfir safnsvæðið og
alla Jerúsalemsborg
gnæfir rúmlega 20
metra há steinsúla,
sem táknaá reykháf
brennsluofnanna í út-
rýmingarbúðum
nazista. Þarna er
einskonar kapella,
þar sem á miðju,
hringlaga mósaikgólfi
eru greipt nöfn á 21
útrýmingar- og
fangabúðum í Þýzka-
landi. í kapellu þess-
ari eru symbólsk graf-
hvelfing, þar sem
geymd er aska eins
fórnarlambs nazista
og þar brennur hinn
eiflifi eldur.
Á Fjalli minning-
anna er ennfremur
guðshús Gyðinga,
bókasafn með 45 þús-
und bindum um Gyð-
ingavandamálin, of-
sóknirnar og nazis-
mann og þar er sér-
stakt safn, sem getur
að lita í munum og
myndum ýmislegt frá
fanga- og útrým-
ingarbúðunum.
Stöðugt er unnið að
því að grafa upp nöfn
og aðrar upplýsingar
um þær 6 miljónir
Gyðinga, sem nazistar
útrýmdu, en til þessa
hefur „aðeins" tekizt
að hafa uppi á þriðj-
ungi þess fjölda.
Umhverfis Fjall
J
minninganna er stórt
gróðurlendi, þar sem
vinir og ættingjar fór-
narlamba nazistaof-
sóknanna geta sjálfir
gróðursett tré til
minningar um látna.
Að ofan: Eitt hinna
mörgu minnismerkja
á Fjalli minninganna.
Til hliðar: Einn
þeirra, er á stríðsár-
unum var fangi naz-
ista, virðir fyrir sér
stækkaðar Ijósmynd-
ir, sem fangar tóku í
búðunum og smygl-
uðu út.

Föstudagur 14. júlí 1972
Föstudagur 14. júli 1972
■0