Alþýðublaðið - 12.09.1972, Blaðsíða 6

ANGELA DAVIS
heiöursdoktor við
háskólann í Tashkent
„Andlitin eru jafnmörg og
brosin. Hendurnar eru jafnmarg-
ar og blómvendirnir”, sagði
Angela Davis i geðshræringu.
Þann langa tima, sem ég var i
fangelsinu sá ég næstum aldrei
broshýr andlit og hef gleymt þvi,
að til var hlýja. Ég hefði ekki
imyndað mér, að fólk gæti geislað
svo af hlýju, eins og ég finn hér i
Sovétrikjunum.
Angela Davis, sem er gestur i
Tashkent, heimsótti eitt af
stærstu fyrirtækjum borgarinnar,
en það eru vefnaðarverksmiðjur.
Verkamenn fyrirtækisins fögnuðu
henni hlýlega. Þar vinna yfir 14
þúsund manns. Þeir vinna úr
aðalverðmætum lýðveldisins,
baðmull. A hverju ári eru fram-
leiddar 200 milljónir metraj
baðmullarefnis i verksmiðjun-
um. Við fyrirtækið eru ýmsar
stofnanir fyrir börn, svo sem
heilsuverndarstöð, sjúkrahús og
iþróttahöll. Angelu var sýnd ein
af þessum stofnunum, en þær eru
átján.
Angela Davis sagði, að þetta.
væri þriðji dagurinn sinn i
Íízbekistan, og alls staðar yrði
hún vör við jafnrétti fólksins og
vináttu. I gær sá ég i skóla
nokkrum, að dökkleit úzbesk börn
og ljóshærðir Rússar sátu hlið við
hlið. í dag sá ég, að Úzbekar,
Rússar og fulltrúar fleiri þjóða
unnu saman og njóta ailra þjóð-
félagsréttinda jafnt.
Eftir að Angela hafði skoðað
vefnaðarverksmiðjurnar fór hún
til háskólans. A þessu ári á
háskólinn i Tashkent 52 ára;
afmæli, en hann er elzta mennta-
stofnun Mið-Asiu, sem var stofn-
uð á fyrstu árum sovézku stjórn-l
arinnar samkvæmt lögum, sem
Vladimir Lenin undirritaði. Torg-
iö fyrir framan aðalbygginguna
var þakið stúdentum. Þessir
stúdentar héldu marga fundi til-
varnar Angelu Davis, og nú tóku
þeir á móti henni i sinu landi.
Rektor háskólans Tashmuk-
hamed Sarymsakov sagði frá þvi,
að i háskólanuin væru 30 deildir
og stunduöu þar nám 16 þúsund
piltar og stúlkur af 40 þjóðern-
um. Meðal þeirra eru 300 erlendir
stúdentar. 70 prósent stúdenta fá
námslaun. Að loknu námi hljóta
stúdentar brottfararskirteini og
vinnu, sem samsvarar sérmennt-
un þeirra. Þeir stúdentar, sem
hafa hlotiö beztu einkunnirnar,
eiga kost á að fara i framhalds-
nám. A háskólatorginu fór fram
fundur, Angelu til heiðurs. Þar
var tilkynnt, að samkvæmt
ákvörðun háskólaráðs hefði
Angela Davis verið sæmd titli
heiðursdoktors við Tashkenthá-
skóla.
,,Ég er ykkur öllum einlæglega
þakklát fyrir allt þaö, sem þið
hafið gert fyrir mig, barist fyrir
mig, fyrir að gefa sér þessar dá-
samlegu minútur”, sagði Angela
Davis. „Heiðursdoktorstitillinn
fyllir mig krafti til að berjast
fyrir rétti til að kenna við
Kaliforniuháskóla á ný”.
Heimsóknin til Sovétrikjanna
er mjög áhrifamikill atburður i
lifi minu. Þakka ykkur fyrir.
FLYTJA .KVENHYLLI’
ÚR KEFLAVÍK TIL
FÆREYJA
Um miðjan mai s.l. fékk Leik-
félag Keflavikur orðsendingu
þessefnis, að „Nordisk Amatör-
teaterraad”, sem er samband
norrænna bandalaga áhuga-
mannafélaga, hefði fengið um
fimm hundruð þúsund króna
styrk frá Norræna menningar-'
málasjóðnum til leikferða
áhugamannaflokka milli Norð-
urlanda.
Þar sem Leikfélag Keflavikur
var þá að ljúka við sýningar á
gamanleiknum „Kjarnorka og •
kvenhylli” eftir Agnar Þórðar-
son, sótti leikfélagið um styrk af
fyrrgreindu framlagi, með ferð
til Færeyja i huga. Um miðjan
júli s.l. fékk Leikfélag Keflavik-
ur svo tilkynningu um að þvi
háfi verið veitt 150.000.00 kr.
styrkur til fararinnar. Var þvi
ákveðið að fara til Færeyja um
miðjan september og sýna i
„Havnar sjónleikarhúsið” i
Þórshöfn 15., 16. og 17. septem-
ber n.k. Verður flogið með
Flugfélagið tslands 13. sept
Eins og fyrr segir verður farið
með gamanleikinn „Kjarnorka
og kvenhylli” eftir Agnar Þórð-
arson. Eins og flestum er kunn-
ugt er Agnar einn vinsælasti
leikritahöfundur sem íslending-
ar eiga. Er „Kjarnorka og
kvenhylli” þó liklega vinsælasta
leikritið er hann hefur skrifað
og sýnt hefur verið á fjölum hér-
lendis. Var leikritið frumflutt i
Iðnó af Leikfélagi Reykjavikur,
haustið 1955. Var það siðan sýnt
út það ár og fram i júni 1956 og
aftur frá hausti það ár og fram
undir jól, alls 70 sýningar. Siöan
var leikritið sýnt viðs vegar um
land, svo sem á Akureyri, Isa-
firði, Húsavik, Sauðárkróki og
viðar. S.l. vor tók svo Leikfélag
Keflavikur það til sýningar i
Keflavik. Hlaut laikritið mjög
góða dóma gagnrýnenda og
annarra er leikritið sáu. Var
það sýnt alls 12 sinnum við
ágæta aðsókn og miklar vin-
sældir. Sem dæmi um aðsóknina
má geta þess aö á 12. sýningu
vorö 200 manns.
Hlutverk i „Kjarnorka og
kvenhylli” eru alls 15, en með
þau fara: Magnús Gislason,
Eggert ólafsson, Ingibjörg
Hafliðadóttir, Hrefna Trausta-
dóttir, Albert Sanders, Sævar
Helgason, Aslaug Bergsteins-
dóttir, Baldur Hólmgeirsson,
Finnur Magnússon, Ragnheiður
Skúladóttir, Jónina Kristjáns-
dóttir, Eygló Jensdóttir, Karl
Guðjónsson og Ólafur
Sigurvinsson.
Leikstjóri er Sævar Helgason,
en hann er kvæntur og búsettur i
Keflavik. Útskrifaðist hann úr
Leiklistarskóla Þjóðleikhússins
1962 og hefur siðan sett upp
fjölda leikrita viðs vegar um
land, smiðað og málað svið og
leikið. Hefur Sævar og einnig
gert leikmynd.i „Kjarnorka og
kvenhylli”.
Leikfélag Keflavikur vill
þakka þeim er styrkt hafa
félagið til ferðarinnar. Einnig
vill það þakka þeim er á einn
eða annan hátt hafa rétt þvi
hjálparhönd að einhverju leyti,
til að af þessari ferð gæti orðið.
Þá vill félagið og þakka þeim
aðilum i Færeyjum er verið
hafa félaginu hjálplegir og lið-
sinnt þvi.
Sviðsmynd úr leikritinu Kjarnorka og kvenhylli. Á myndinni er,
talið frá vinstri: Valdimar stjórnmálaleiðtogi (Baldur Hólm-
geirsson), Karitas þingmannsfrú (Ingibjörg Hafliðadóttir), Þor-
leifur alþingismaður Ólafsson (Eggert ólafsson) og prófessor
Boronovskí (ólafur Sigurvinsson).
FÆKKUN FÆÐINGA I VARSJARBANDALAGSLOND
UNUM ÓGNAR NÚ AÆTLUN SOVÉTRfKJANNA
eftir Yves Laulan, forstjóra efnahagsmáladeildar NATO
Úvenju skyndileg og langvinn
fækkun fæðinga í Varsjar-
bandalagslöndunum var ein
af þeim staðreyndum, sem blöstu
við sérfræðingum frá ýmsum
NATO-löndum, þegar þeir komu
nýlega saman til fundar I höfuð-
stöðvum bandalagsins í Brussel
til að ræða um mannfjölgunar-
þróunina í Sovétríkjunum og
Austur-Evrópu.
Engan þarf sérstaklega að
undra, þótt fæðingum hafi fækk-
að (síðan 1955), því að sú hefur
orðið raunin í öllum þróuðum
löndum, hversu fækkunin er mik-
il vekur fremur athygli, og hugs-
anlegt er, að hún verði meiri en
jafnvægið í íbúafjölda krefst.
Á tímabilinu 1950—1965 fækk-
aði fæðingum í Sovétríkjunum
úr 26,7 (á þúsund) í 18,4 og í
Austur-Evrópu allri úr24,4 í 16,0.
í Suður-Evrópu fækkaði þeim
hins vegar aðeins úr 21,8 í 20,2
og í Vestur- og Norður-Evrópu
hélzt fæðingartalan stöðug um
17,9. Hér má raunar geta þess,
að í Sovétríkjunum komst hlut-
fallið niður í 17,0 1969. Hlutfalls-
talan er ekki alls staðar hin sama
í hinum ýmsu Sovét-lýðveldurrv
og fylgir hún í stórum dráttum
fæðingatölunni hjá fjölmennustu
þjóðabrotunum. í Mið-Asíu voru
fæðingarnar 1969 yfir 30,0 nema
í Kazakhstan, þar sem helmingur
íbúanna er rússneskur, hins veg-
ar var hlutfallstalan í rússneska
lýðveldinu sjálfu aðeins 14,2 og
í Úkrainu 14,7.
Litlar fjölskyldur
Á Varsjárbandalagslöndunum
hafa stjórnvöld hallazt að því,
að fjölskyldur ættu að vera litlar
eins og í öðrum iðnvæddum þró-
unarlöndum. Hins vegar er fróð-
legt að hyggja nokkuð að þeim
þjóðfélagslegu og efnahagslegu
ástæðum, sem virðast leiða til
óvenjulítillar fjölskyldustærðar í
þessum löndum.
Mikill húsnæðisskortur hlýtur
að vera ein helzta ástæðan. Hús-
rými er svo takmarkað í bæjum,
að eitt barn og örugglega tvö
leiða til mikilla óþæginda.
Ónógar tekjur er önnur'
ástæða en vegna þeirra verður
konan að vinna úti og börn verða
þá einnig til óþæginda. Jafnvel
er það svo, að eiginkonan óskar
oft að vinna úti, þar sem tekjur
eiginmannsins nægja til nauð-
þurfta, til þess að afla aukatekna
til aukinnar neyzlu. Ekki má held-
ur gleyma því, að margar eigin-
konur vilja vinna úti, annað hvort
vegna þess að þær vilja stunda
sérgrein sína eða mislíkar að
vera alltaf heima.
Skortur á vinnuafli
Enda þótt minnkandi fólks-
fjölgun í Varsjárbandalagslönd-
unum leiði óhjákvæmilega til’
þess, að færra ungt fólk kemst
á vinnualdur ár hvert, er ólíklegt,
að það hafi í för með sér stór-
vandræði á vinnumarkaðnum
næsta áratuginn eða svo. Engu
að síður verður nokkurs vinnu-
aflsskorts vart bæði í Sovétríkj-
unum og í flestum hinna Varsjár-
bandalagslandanna. í öllum
þessum löndum, nema í Austur-
Þýzkalandi, hefur iðnvöxturinn
átt rætur að rekja til útþenslu
vinnuaflsins — fjölgunar ungra
verkamanna, flutnings úr sveit-
um og aukinnar þátttöku kvenna.
Konum á vinnumarkaðinum mun
þó varla fjölga mikið úr þessu.
Raunar er líklegt, að þeim muni
frekar fækka, þar sem yngri kon-
ur verða líklega fremur hvattar til
að sinna börnum. í framtíðinni
munu líklega einnig færri ráðast
til iðnaðarstarfa úr sveitum. Þeir
eru hlutfallslega margir, sem
ivinna að landbúnáði, en í hópi
þeirra er mikill fjöldi gamal-
menna, og fráfall þeirra mun
hafa í för með sér vandræði fyr-
ir landbúnaðinn. Nú er að vísu
fjárfest meira í landbúnaði en
áður, og hefur það í för með sér
aukna framleiðni hvers landbún-
aðarverkamanns, en þjálfað fólk
verður að stjórna hinum nýju
tækjum og það finnst í hópi
hinna yngri, sem áður tóku sig
upp og fluttu til borga og bæja.
Þetta hefur ekki allt í för með
sér samdrátt vinrruafls, heldur
hlutfallslega-n skort á iðnverka-
fólki, þegar tillit er tekið til þeirr-
ar framleiðsluaukningar, sem
reiknað er með, og þess, að auk-
inn hluti vinnuaflsins verður að
öllum líkindum að hverfa til þjón-
ustugreinanna.
Mjög lítið er um, að vinnuafl
sé flutt milli landanna í Varsjár-
bandalaginu, enda þótt skortur
sé á því í sumum löndum, en
meira en nóg í öðrum. í hverju
einstöku landi flyzt fólk úr sveit-
um í bæi eins og áður, og einnig
flyzt það milli héraða. í Sovét-
ríkjunum hefur hefðbundinn
flutningur íbúanna frá evrópska
hluta Rússlands til auðnanna í
Síberíu verið mun hægari en
stjórnvöld æskja.
•
Pólitískir og hernaðariegir
hagsmunir
Á sjötta áratug aldarinnar var
fólksfjölgunin meiri í Varsjár-
bandalagslöndunum, einkum í
Sovétríkjunum, en í öllum NATO-
löndunum. Eins og við höfum
séð, er þróunin nú orðin öfug við
það, sem áður var, og svo virðist
sem á næstu 15 árum muni íbúa-
fjölgunin bæði í Norður-Ameríku
og evrópsku NATO-löndunum
verða hraðari en í Varsjárbanda-
lagslöndunum. 1970 var heildar-
íbúafjöldi Varsjárbandalagsland-
anna um 346 milljónir og talið
er, að hann muni hafa aukizt um
nálægt 50 milljónir 1985. Hlið-
stæðar tölur í NATO-löndunum
öllum eru 534 milljónir, sem ættu
að aukast um 100 milljónir, og í
Evrópulöndum NATO eru 308
milljónir, sem líklegt er, að auk-
ist um 50 milljónir.
Þessi þróun hefur enga hern-
aðarlega þýðingu, þar sem
mannafli til hernaðar í Austur-
Evrópu mun nægja, og meira en
það, þegar haft er í huga, að
í Varsjárbandalagslöndunum
gengur herinn fyrir öllu. Efna-
hagslega er aðstáðan hins vegar
allt önnur. Aukist vinnuaflið ekki
stöðugt verður erfitt fyrir komm-
únistalöndin að viðhalda þeim
vaxtarhraða, sem þau æskja.
Innan Varsjárbandalagsins
munu yfirburðir Sovétríkjanna í
skjóli íbúafjölda og þar með
einnig hernaðarlega, pólitískt og
efnahagslega aukast. 1950 nám
íbúafjöldi Sovétríkjanna 2/;j af
íbúafjölda alls svæðisins en 1958
mun hann nema allt að 4/r>. Nái
Sovétríkin því takmarki sínu að
gera Varsjárbandalagssvæðið að,
sérstakri sósíalískri efnahags-
heild, verða Austur-Evrópuríkin
sex lítið annað en sérgreindir
þættir í sovézka efnahagskerf-
inu.
Innan Sovétríkjanna fjölgar
þeim meira, sem ekki eru af evr-
ópsku bergi brotnir, þ. e. Slövum,
Moldövum og Baltverjum. Staf-
ar það af hinum miklu barneign-
um í Múhameðstrúar-lýðveldun-
um í Mið-Asíu og í Azerbaydzhan
í Kákasus. Slavneski kynþáttur-
inn, sem nær til Úkrainumanna
og Belo-Rússa auk Rússa sjálfra,
erenn % hlutar heildaríbúafjölda
Sovétríkjanna. Rússarnir sjálfir
eru samkvæmt manntalsskýrsl-
um frá 1970 enn meira en helm-
ingur af öllum íbúunum, enda
þótt svo virðist sem þeim hafi
tekizt að viðhalda meirihluta sín-
um með því að samlagast hóp-
um, sem ekki eru af rússnesku
bergi.
Þó að ástandið sé þannig í
Austur-Evrópu, að áhrif Sovét-
ríkjanna séu yfirþyrmandi, er
ástandið allt annað í hinum hluta
sovézka veldisins, þar sem
dreifðir og fámennir Rússar
standa andspænis sjö til átta
hundruð milljónum Kínverja. Enn
'er málum þannig háttað, að Sov-
étríkin mega sín betur en Kína
í iðnaði og hernaðartækni, en
hitt er víst, að Kínverjar munu
minnka efnahags- og tæknibilið
hraðar en Rússar geta vænzt að
auka fólksfjöldann á yfirráða-
svæðum sínum í Asíu. Jafnskjótt
og Kína hefur iðnvæðzt að meira
eða minna leyti verður landið
jafn yfirþyrmandi nágranni Rússa
eins og Sovétríkin eru nú ná-
grönnum sínum í Evrópu.
6'
Þriöjudagur 12. september 1972
Þriðjudagur 12. september 1972'
'7