Alþýðublaðið - 28.12.1972, Blaðsíða 5

Alþýðublaösútgáfan h.f. Ritstjóri Sig-
hvatur Björgvinsson (áb). Fréttastjóri
Bjarni Sigtryggsson. Aðsetur ritstjóm-
ar Hverfisgötu 8-10. — Sími 86666.
Blaðaprent h.f.
Olíuverzlunin endurskipulögö
Eins og Alþýðublaðið hefur skýrt frá i fréttum
flytja allir þingmenn Alþýðuflokksins tillögu til
þingsályktunar i sameinuðu Alþingi um endur-
skipulagningu á oliuverzluninni i landinu. Fyrsti
fiutningsmaður þessarar tillögu er Stefán Gunn-
laugsson. Tillagan hljóðar svo:
„Alþingi ályktar að kjósa sjö manna nefnd til
að gera tillögur um endurskipulagningu á oliu-
vörum og dreifingu þeirra i landinu i þvi augna-
miði að tryggja fyllstu hagkvæmni i innkaupum,
sölu og dreifingu oliuvara innanlands, svo að
þær geti jafnan verið á boðstólum á lægsta verði
til notenda. Nefndin ljúki störfum fyrir 1. júli
n.k. og skili tillögum sinum til rikisstjórnar og
Alþingis. Nefndin leiti nauðsynlegrar sérfræði-
aðstoðar, eftir þvi sem þurfa þykir, en kostnað-
ur greiðist úr rikissjóði.”
Ástæðan fyrir þessum tillöguflutningi um end-
urskipulagningu oliuverzlunarinnar liggur að
sjálfsögðu i þvi, að eins og öllum er kunnugt eru
starfandi i landinu þrjú stórfyrirtæki, sem
verzla með oliur og benzin, og hafa þau byggt
upp þrefalt dreifingakerfi, sem að sjálfsögðu
hefur kostað mikið fé að byggja og kostar mikið
fé að reka, — fé, sem almenningur borgar með
einum eða öðrum hætti. Á sama tima og þetta á
sér stað er varan, sem þessi þrjú fyrirtæki
verzla með, að langmestu leyti frá sama söluað-
ila komin og keypt til landsins fyrir milligöngu
rikisvaldsins, á grundvelli samninga, sem það
gerir. Dreifingafyrirtækin koma litið sem ekk-
ert nálægt innkaupunum, þau taka aðeins við
vörunni sem einkasöluaðili og dreifa henni til
notenda gegnum hið þrefalda, dýra og viða-
mikla dreifingakerfi, sem þó veitir fólkinu i hin-
um dreifðu byggðum landsins hvergi nærri nóga
þjónustu, þar sem allt kappið beinist að þvi, að
reisa sem flestar oliu- og benzinstöðvar i sem
næstu nágrenni hver við aðra á mesta þéttbýlis-
svæðinu.
Það hefur lengi legið i augum uppi, að þetta
dreifingarfyrirkomulag getur ekki verið ákjós-
anlegt og almenningur hefur löngum haft orð á
þvi, að við svo búið megi ekki standa, þvi auð-
vitað er það i þessu tilviki eins og öðru hinn al-
menni neytandi, sem ber allan kostnaðinn. En
hvað er þá til ráða? Sumir segja, að eina rétta
lausnin sé að þjóðnýta dreifingakerfið og þar
sem rikisvaldið annist nú sjálft innkaup á mest-
öllum oliuvörum sé ekki nema eðlilegt, að það
sjái um dreifinguna lika. Aðrir telja, að rétta
lausnin sé sú að aflétta einkasöluákvæðunum á
oliuverzluninni, bæði varðandi innkaup og sölu,
og ýta þar með undir samkeppni, sem ekki sé
fyrir hendi. Þriðji hópurinn telur, að einfalda
megi dreifingarkerfið með auknu aðhaldi að
oliufélögunum og aukinni samvinnu þeirra á
milli, sem hafi i för með sér aukna hagræðingu.
Þannig eru mörg svör gefinvið spurningunni
um hvað gera eigi, en allir eru hins vegar sam-
mála um, að úr núverandi ástandi þurfi að bæta.
En málið hefur aldrei verið nógu rækilega
kannað og það er einmitt það, sem þingmenn Al-
þýðuflokksins leggja nú til að gert verði. Þeir
vilja að úr þvi verði skorið með ýtarlegri athug-
un hvaða úrræði sé bezt. Allir ættu að geta stutt
að þvi að slik könnun sé látin fara fram, hvaða
skoðanir, sem þeir kunna að hafa á skipulagi
oliuverzlunarinnar. Jafnvel þeir, sem halda þvi
fram að þar þurfi engu að breyta ættu að geta
stutt slika könnun þvi séu þeir trúaðir á rétt-
mæti sins málstaðar þá ætti slik athugun ekki að
geta gert annað en að staðfesta hann.
VANRÆKT AD MðTA
FISKVEIDISTEFNUNA
Sem sjávarútvegsnefndarmað-
ur vil ég gjarnan gera nokkra
grein fyrir afstöðu minni til þess
máls, sem hér er til umræðu.
Svo sem fram hefur komið hef-
ur sjávarútvegsmálanefnd orðið
sammála um að mæla með sam-
þykkt frumvarpsins, sem hér
liggur fyrir og er til staðfestingar
á bráðabirgðalögum, sem gefin
voru út i sambandi við tilkomu
nýju reglugerðarinnar um stækk-
un fiskveiðilandhelginnar í 50 sjó-
milur. Einnig leggur nefndin til
að fallizt verði á tillögur fisk-
veiðilaganefndar, sem þar hefur
orðið samkomulag um og þær
verði teknar inn i botnvörpulögin.
Bráðabirgðalögin voru gefin út
til að kveða nánar á um viss
ákvæði i gildandi lögum um botn-
vörpu- og flotvó'rpuveiðar i land-
helginni, þ.e. að taka skýrt fram,
að lagaákvæði, sem áður giltu um
12 milna fiskveiðilandhelgina
næðu nú til hinnar nýju fiskveiði-
lögsögu.
Um það atriði hygg ég, að ekki
hafi verið nema allt gott að segja,
og þvi sjálfsagt, að vera þvi fylgj-
andi að frumvarpið nái fram að
ganga. Svipað má raunar segja
um tillögur fiskveiðilaganefndar-
innar, svo langt, sem þær ná.
Það virðist eðlilegt svo sem lagt
er til i þeim tillögum, að ráðherra
hafi heimild, að fenginni umsögn
Hafrannsóknarstofnunarinnar,
að veita leyfi til loðnuveiða i land-
helgi með flotvörpu, en til þessa
hafa þær eingöngu verið leyfðar i
visinda- og rannsóknarskyni,
enda slikar veiðar i öðrum til-
gangi óheimilar lögum sam-
kvæmt. Tilraunir á þessu sviði
hafa bent til þess, að rétt er að
gera mönnum kleift að stunda
slikar veiðar að vissu marki. Þvi
á þessi tillaga fyllsta rétt á sér.
1 tillugum fiskveiðinefndarinn-
ar er lagt til, að sjávarútvegs-
ráðuneytið skuli gera nauðsyn-
legar ráðstafanir til að sporna
gegn seiða- og smáfiskadrápi i
þeim mæli, sem varhugavert og
hættulegt getur talizt, að fenginni
umsögn Hafrannsóknarstofn-
unarinnar. 1 þvi skyni er gert ráð
fyrir, að ráðuneytið fái heimild til
að loka afmörkuðum veiðisvæð-
um lengri eða skemmri tima fyrir
öllum togveiðum, svo og öðrum
veiðum, ef þurfa þykir.
Eins og þessum málum er nú
háttað virðist nauðsynlegt, að
ráðuneytið hafi slikt vald, sem
hér um ræðir, að minnsta kosti
eins og sakir standa. Hið sama er
að segja um þá tillögu fiskveiði-
laganefndarinnar, að sjávarút-
vegsráðuneytið geti auglýst ný
friðunarsvæði og breytingar á
eldri friðunarsvæðum, enda hafi
áður verið leitað álits Hafrann-
sóknarstofnunarinnar um slikar
ákvarðanir.
Þá er lagt til, að sjávarútvegs-
ráðuneytið skuli beita sér fyrir
auknu eftirliti með veiðum fiski-
skipa innan fiskveiðilögsögunnar,
þar sem megináherzla er lögð á
að fylgjast með veiðarfæraútbún-
aði skipanna, stærð þess fisks,
sem veiddur er, svo og öðru þvi,
er við kemur vernd fiskistofn-
anna.
( Ennfremur er svo lagt til að
rýmkað verði um togheimildir á
ákveðnu svæði fyrir Suð-Austur-
landi.
Ég hefi hér talið upp þær megin
breytingar, sem hæstvirt rikis-
stjórn er reiðubúin að leggja til að
gerðar verði, að svo stöddu, til að
hafa stjórn á fiskveiðum og nýt-
ingu fiskimiðanna, innan 50 milna
fiskveiðilögsögunnar. Annað er
það nú ekki, sem máli skiptir.
Ekki verður sagt, að hér sé um
yfirgripsmiklar eða stefnumót-
andi tillögur að ræða i svo viða-
miklu og mikilvægu máli, sem
mótun fiskveiðistefnu innan 50
sjómflna fiskveiðilögsögunnar
hlýtur að vera. Það virðist nú sið-
ur en svo. Þarna er engu slegið
föstu um hvort eigi að auka al-
menna friðun innan 50 mflnanna.
Þarna er ekkert um notkun þorsk-
ýsu- og ufsanótar. Ekkert um
endurskoðun reglna um drag-
nótaveiðar eða gildandi ákvæða
um möskvastærð i vörpum. Ekk-
ert um grundvallaratriði varð-
andi rækju- humar- og skelfisk-
veiðar og spærlingsveiðar.
Ekkert afgerandi um veiðihólfa-
kerfið, svo fátt eitt sé nefnt, sem
taka þarf afstöðu til.
Það ber að harma, hversu
hörmulega hefur til tekizt um
þessi mál i höndum hæstvirtrar
Stefán Gunnlaugsson
rikisstjórnar, svo geysiþýðingar-
mikil, sem þau nú annars eru.
Þegar sú ákvörðun var tekin á
árinu 1971 að færa út fiskveiðilög-
söguna i 50 milur 1. sept. 1972, var
ljóst; að þá myndu skapast alveg
ný viðhorf og tækifæri til nýtingar
á helztu fiskmiðum okkar. Við til-
komu hinnar nýju fiskveiðiland-
helgi myndu nytjafiskar okkar að
verulegu leyti lenda undir okkar
lögsögu. Þá gæfist Islendingum
tækifæri til að hafa stjórn á veið-
unum. Þá væri hægt að búa þann-
ig um hnútana, að veiðarnar yrðu
fremur stundaðar af forsjá en
stjórnlausu kappi. Við þær
breyttu aðstæður gætu Islending-
ar stjórnað þróun fiskveiðanna en
ekki verið þolendur rányrkju,
sem átt hefur sér stað á vissum
sviðum fiskveiða hér við land,
eins og kunnugt er. Þegar við
fengjum yfirráð yfir fiskstofnun-
um yrðum við að nýta þá skyn-
samlega og þannig að til mestra
hagbóta yrði þjóðinni.
Til þess að þessum markmiðum
verði náð, yrðu stjórnvöld að
marka stefnu i þessum málum —
ákveðna og fastmótaða fiskveiði-
stefnu, sem miðaði að þvi fyrst og
fremst, að fiskstofnarnir innan 50
sjómílna fiskveiðilandhelginnar
yrðu nýttir á sem hagkvæmastan
hátt, án þess að viðkomu þeirra
og viðgangi yrðu stefnt i hættu.
Svo hefur þvi miður enn ekki ver-
ið gert, illu heilli.
Slik stefna átti, að minum dómi
að liggja fyrir samtimis þvi, sem
útfærslan i 50 sjómilurnar kom til
framkvæmda. Þá voru hin réttu
og eðlilegu timamót til að hrinda i
framkvæmd ráðstöfunum til
skynsamlegrar og hagkvæmrar
nýtingar á fiskistofnunum innan
hinnar nýju landhelgi.
Það hefði t.d. alveg vafalaust
styrkt stöðu okkar i baráttunni
við Breta og Þjóðverja i sam-
bandi við útfærslu landhelginnar,
ef við hefðum getað sagt á opin-
berum vettvangi nákvæmlega,
hvernig viðætluðum að standa að
verndun og nýtingu fiskistofn-
anna innan 50 sjómilnanna, en
ekki aðeins almennt talað að við
ætluðum að veiða með tilliti til
reynslu og visindalegra stað-
reynda, eins og haldið hefur verið
fram.
En engin slik fastmótuð fisk-
veiðistefna, sem miðast við út-
færslu fiskveiðilandhelginnar 1.
sept. 1972, og hægt var þá að
hrinda i framkvæmd, var fyrir
hendi, þótt núverand hæstvirt
rikisstjórn hafi þá haft marga
mánuði til þess að vinna það verk.
Og enn hefur slik stefna ekki séð
dagsins ljós, nema að mjög ó-
verulegu leyti i mynd þeirra til-
lagna, sem fiskveiðilaganefndin
hefúr komið fram með og hér
liggja fyrir til afgreiðslu.
Það er rétt og skylt að geta þess
að hæstvirt rikisstjórn skipaði
fimm manna nefndyfiskveiðilaga-
nefndina til að gera tillögur um
nýjar reglur varðandi heimildir
til,botnvörpuveiða i fiskveiðiland-
helginni. Var hún skipuð i okt.
1971. 1 greinargerð þessarar
nefndar segir ,,að það hefði orðið
niðurstaða af störfum hennar á
s.l. hausti, þ.e. haustið 1971, að
rétt væri að framlengja i óbreyttu
formi eldri togheimildir til árs-
loka 1972 og fresta þannig af-
greiðslu málsins um skeið, og svo
var gert i des. 1971. Það er svo
ekki fyrr en i byrjun sept. 1972, að
þess er formlega óskað, að nefnd-
in haldi áfram störfum og ljúki
þeim fyrir tiltekinn dag, sem ekki
tókst.
Annar aðili, sem hlýtur að hafa
mikið að segja um mótun fisk-
veiðistefnunnar, Hafrannsóknar-
stofnunin, hefur nýlega látið frá
sérheyra i þessum málum og birt
i fjölmiðlum tillögur um nýtingu
islenzkra fiskstofna, semvakið
hafa eftirtekt, m.a. fyrir það, að
stjórn stofnunarinnar hefur til-
kynnt formanni L.I.Ú., að hún
hafi ekki fjallað um þessar tillög-
ur og hún sé i mörgum veigamikl-
um atriðum ósammála þeim,
enda sé i þeim vikið frá þeim
kröfum, sem gera gerði til vis
indalegs álits. En af þvi, sem ég
hefi hér rakið má mönnum Ijóst
vera, hvilikt handahóf og losara-
bragur hefur verið á þessu máli,
þeir sem aö þessum málum eiga
að vinna virðast ekki hafa það
samráð og samvinnu sem nauð-
synlegt er. Af þeim ástæðum m.a.
dragast hlutirnir á langinn þann-
ig að skaði og tjón hlýzt af.
1 ræðu, sem formaður
Landsambands islenzkra útvegs-
manna flutti á aðalfundi þess
28. nóv. s.L, og birst hef-
ur i dagblaði, gagn-
rýnir hann eitt og annað,
sem‘ tram kemur i tillögum
starfsmanna Hafrannsóknarstofn
unarinnar. Ég skal ekki lengja
mál mitt með þvi að fara út i að
ræða það, þótt ástæða væri
kannske til. Það liggur i augum
uddí. að undirbúnmgur og fram-
kvæmd þessa geysimikilvæga
máls, þ.e. mótun ákveðinnar fisk-
veiðistefnu, sem kveður skýrt og
skorinort á um þær ráðstafanir,
sem Islendingar telja að nauð-
synlegt sé að gera til að fiskstofn-
arnir innan 50 sjómilna landhelg-
innar verði nýttir á sem hag-
kvæmastan hátt, án þess að við-
komu þeirra og viðgangi sé stefnt
i hættu, hefur ekki verið með
þeim hætti, sem átti að vera að
minum dómi, og er þar langur
vegur frá.
Hverjir hér eiga helztu sök á
skal ósagt látið. En ábyrgð á
þessu ber hæstvirt rikisstjórn, að
sjálfsögðu.
Það skal fúslega viðurkennt, að
hér er um yfirgripsmikið og
vandasamt verkefni að ræöa.
Fjölmörg atriði eru þess eðlis, að
um þau eru skiptar skoðanir og
álitamál hvað sé skynsamlegast.
En það breytir þó ekki þeirri
staðreynd, að hæstvirt rikisstjórn
hafði nægan tima til að láta und-
irbúa þetta mál sómasamlega frá
þvi að hún kom til valda og út-
færslan átti sér stað — eða um 14
mánuði.
Á þeim tima, sem siðan er lið-
inn, virðist sáralitið hafa þokast i
þá átt að ljúka undirbúningi að
nauðsynlegum aðgerðum innan
50 sjómilna fiskveiðilögsögunnar.
Mikið verk virðist enn óunnið, eft-
ir þvi sem bezt verður séð, áður
Framhald á bls. 4
0
Fimmtudagur 28. desember 1972