Alþýðublaðið - 18.01.1973, Qupperneq 6

Skrifstofustúlka
óskast
óskum eftir að ráða vana skrifstofustúlku
nú þegar „vélritun og bókhald”.
Upplýsingar um menntun og fyrri störf sendist skrifstofu
Landverndar, Skólavöröustig 25, Reykjavik. Simi 25242.
Landvernd.
FRÆDSLUFUNDUR
UM
KIARASAMNINGA V.R.
fundur fer fram i Félagsheimili V.R. að Hagamel i kvöld
fimmtudaginn 18. janúar, og hefst kl. 20.30. Fjallar hann
um
SÉRSAMNINGA
Fran>sögun>er>n: Magnús L. Sveinsson,
Stella M. Jónsdóttir.
VERIÐ VIRK í V.R.
Starfsstúlkur óskast
Starfsstúlkur vantar nú þegar i hálfs dags
starf i Þvottahúsi rikisspitalanna, Tungu-
hálsi 2, á timanum kl. 16-20, eða i fullt
starf frá kl. 13-20. Nánari upplýsingar hjá
forstöðukonu þvottahússins, simi 81714.
Reykjavik, 17. janúar 1973.
Skrilstol'a rikisspftalanna
Svífur fyrr á kvenfólk
en karlmenn? Hvernig
má það vera, að lítill
maður geti drukkið stóran
og þungan mann undir
borðið?
Þetta er ein af þeim
fjölmörgu spurningum,
sem fólk spyr oft ásamt
þeirri, hvers vegna þolir
þessi eða hinn svo miklu
meira — eða minna — en
maður sjálfur?
Blaðamaður norska
,,Arbejderbladet" spurði
nýlega einn af fremstu
ef naf ræðingum Svía,
Roger Bonnichsen, þess-
ara spurninga og annarra
og fara svör hans hér á
eftir. Bonnichsen veit,
hvað hann er að tala um,
því hann er forstöðumað-
ur sænsku réttarlæknis-
stofnunarinnar og hefur
iðulega borið vitni i rétt-
arhöldum varðandi áhrif
áfengis og lyf ja á manns-
líkamann.
— Hvað er það í áfenginu,
sem orsakar, að á neytandann
svifur?
— t fyrsta lagi veldur þvi
hæfileiki áfengisins til að leys-
ast upp i vatni. Þess vegna er
hægt að þynna hreint alkóhól
svo mikið út, að hægt er að
drekka það. En einnig, að
alkóhólið getur blandazt vatn-
inu, sem er i likamanum.
— Það er að segja, þegar það
hefur verið drukkið?
— Já, að sjálfsögðu. Þegar
áfengi er drukkið flytzt alkóhól-
ið niður i magann og þaðan út i
þarmana. I gegn um maga- og
þarmaveggi kemst alkóhólið
svo út i blóðið. Blóðið blandar
svo alkóhólinu i allt það vatn,
sem fyrirfinnst i likamanum, en
eins og kunnugt er, þá eru 60%
af þunga likamans vatn.
— En alkóhólið stöðvast ekki i
likamanum?
— Nei, að sjálfsögðu ekki. Ef
svo væri þá værum við allt okk-
ar lif undir áhrifum af fyrstu
snöfsunum. Eins og þú veizt, þá
hreinsast blóðið á leið sinni i
gegn um lifrina. 1 lifrinni breyt-
ist alkóhólið i efnasambönd,
sem ekki hafa þau áhrif á okkur,
sem alkóhólið hefur.
— En það er ekki þessi efna-
breyting, sem gerir það að
SJONVARPIÐ ER FITANDI!
Fólk skyldi gæta sin á að gera
börn sin ekki að sjónvarpssjúkl-
ingum. Til þess liggja ekki að-
eins likamlegar orsakir. Rann-
sóknir i Boslon hafa sýnt fram
á, að sjónvarpið er fitandi.
Börnin sitja grafkyrr fyrir
framan sjónvarpið i stað þess að
vera sifellt á hreyfingu, en slikt
er eðli þeirra. Og i þokkabót eru
börnin látin sæta sifellt meiri
kyrrsetum i skólum.
t 20 ár hefur verið fylgst með
börnum i Boston. Og sá, sem
það hefur gert, er sérlega at-
hugull rannsóknari.
Hann heitir Jean Mayer og er
næringarefnafræðingur — auk
þess sem hann er ráðunautur
forsetans i heilbrigðismálum.
Og nú getur hann gert upp-
skátt um uggvænlegar niður-
stöður. t Boston eru nú 50%
fleiri offeit börn, en fyrir 20 ár-
um.
t skyrslunni kemur fram, að
rannsóknirnar leiði i ljós ugg-
vænlegan samdrátt i likamleg-
um hreyfingum og athöfnum en
siaukna kyrrsetu fyrir framan
sjónvarpstæki. Mayer er þvi
ekki i nokkrum vafa um, að
sjónvarp sé fitandi. Hann hefur
áður sannað hversu mikið lik-
amleg athafnasemi hefur að
segja i sambandi við likams-
þunga barna: Feitu börnin
borða sjaldan meira en hin, þau
hreyfa sig aðeins minna.
Skynsamleg skömmtun
Það er enginn efi á þvi, að
sjónvarp er fitandi. Og sama
má raunar segja um allt at-
hafnaleysi og kyrrsetur.
En þetta er þó ekki hið versta.
Martröð velferðarrikisins, æða-
kölkunin, er áreiðanlega mun
alvarlegri og einnig þar ber
sjónvarpið sinn hluta ábyrgðar-
innar.
Það er ekki aðeins að hættan
á æðakölkun aukist eftir þvi sem
yfirþyngdin er meiri. Flestir
vita það allt frá barnsaldri.
Sjálft það aögerðarleysi, sem
setan fyrir framan sjónvarpið
hefur i för með sér, eykur enn á
þessa kölkunarhættu.
Þeim er hættast viö snemm-
búinni kölkun, sem litið hreyfa
sig. Þar eru einnig mestar lik-
urnar fyrir að deyja af hjarta-
slagi eða fatlast vegna heila-
blæðingar.
Sjónvarpið ber þvi þunga á-
byrgð. Eða öllu heldur bera þeir
foreldrar þunga ábyrgð sem
ekki skilja nauðsyn þess að við-
hafa skynsamlegar skömmt-
unarreglur i sam-
bandi við sjónvarpsgláp barna
sinna — og sitt eigið.
Skyldur skólans
En þegar um uppeldi er að
ræða — hvort heldur til vinnu
eða fristundaiðkana — þá hefur
skólinn einnig skyldum að
gegna. t mörgum löndum gera
menn sér nú ljósa nauðsyn lik-
amlegs uppeldis i skólakerfinu.
Einnig i háskólum. Reynt er að
veita börnum og unglingum si-
fellt meira ráðrúm til likam-
legrar áreynslu meö iþróttaiðk-
unum og hreyfingu. Þar er ís-
land þó undantekning. Við
lengjum sifellt hinn bóklega
námstima — kyrrsetutimabilið
— en skerum að sama skapi af
þeim tima, sem notast á börn-
um og unglingum til að styrkja
og herða likama sinn.
Hér á landi kennir skólinn
okkur þvi einnig hina hættulegu
list líkamsletinnar.
Nú er það að sjálfsögðu ekki
allsráðandi, hversu mikla eða
litla likamlega áreynslu börn og
unglingar fá i skóla. Til allrar
hamingju njóta all-flestir lik-
amlegra þroskaáhrifa utan
skólansEn i þessum efnum sem
öðrum er það eitt mikilvægasta
hlutverk skólans að ,,koma
unga fólkinu á bragðið”, — leið-
beina þvi og vekja áhuga þess á
þjálfun og þroskun likamans
þannig að þjálfuninni verði
haldið áfram af áhuga eftir að
börnin eða unglingarnir eru
komin til fullorðinsára. Einnig
þegar aldurinn færist yfir og
einstaklingurinn hefur mesta
þörf fyrir likamlega athafna-
semi.
Skólarnir mega þvi gjarna
fella niður sina fáu leikfimitima
ef þeir þess i stað tækju upp
leiðbeiningarstarfsemi innan og
utan skólatima um likamlegar
æfingar og þroskun. Slikt er
hægt að gera i samvinnu við
iþróttafélögin á hverjum staö.
011 börn ættu aö fá að þreifa sig
áfram meö ýmsar tegundir
iþrótta undir áhugavekjandi
handleiðslu sérfróðra manna.
Það er enginn efi á, að
iþróttafélögin vilja gjarna
leggja sitt af mörkunum til sliks
samstarfs. Og skólarnir — sem
hljóta að hafa slæma samvizku i
þessum málum — hljóta einnig
að vera til samvinnunnar reiðu-
búnir.
Það vantar aðeins einhvern
aðila til að koma þessu
samstarfi formlega á laggirnar
og annast samræminguna. Væri
það ekki einmitt verðugt verk-
efni fyrir TRIMM-yfirstjórn-
ina? Og það vantar einhvern
aðila til að annast áróðurinn.
Væri ekki sjónvarpið einmitt
kjörið til þess?
verkum, að fólk „finnur á sér”?
— Nei, langt i frá. Það er
þessi efnabreyting, sem gerir
það að verkum, að fólk verður
,,edrú” aftur. Það, sem veldur
áfengisvimu er, að blóðið flytur
alkóhólið einnig til heilans og
þar hefur alkóhólið áhrif á það,
sem við nefnum sálarlif okkar,
og eins á miðstöð eða stjórnstöð
vöðvakerfisins.
— A hvern hátt verður þetta?
— Það vita menn ekki. Það
eina, sem við vitum er, að alkó-
hólið hefur þau áhrif á heilann,
að okkur finnst við breytast og
hegðum okkur öðru visi, en við
myndum gera undir eðlilegum
kringumstæðum. Við missum
smátt og smátt sjálfstjórn okk-
ar og jafnvel einnig meðvitund
þótt likaminn haldi áfram að
starfa. Þannig getur maður,
sem er undir miklum áfengis-
áhrifum, gengið og jafnvel talað
án þess þó, að hans meðvitaða
vitundarlif sé með i leiknum.
Það er þvi ekki mikið, sem við
vitum með vissu um áhrif alkó-
hólsins, — þar á ég öllu heldur
við hvað það er, sem veldur
þeim áhrifum, sem það hefur á
lifandi verur, dýr sem menn.
Það nýjasta, sem i ljós hefur
komið i sambandi við áhrif
alkóhóls — og marga grunað
reyndar áður — er, að neyzla
þess hefur skaðvænleg áhrif á
heilafrumurnar. Þessi áhrif
verða e.t.v. ekki merkjanleg hjá
venjulegu fólki — jafnvel vart
mælanleg m.a. vegna þess, að
mikill hluti heilafrumanna virð-
ist ekki vera „fullnýttur” undir
eðlilegum kringumstæðum og
þvi megi fólk við að hluti þeirra
verði úr leik án sýnilegra afleið-
inga. En hjá forföllnum
drykkjumönnum leynast heila-
skemmdirnar sjaldan, þótt
áfengið eigi þar é.t.v. ekki eitt
hlut að máli.
— En hvers vegna verður
sumt fólk „fyllra” en annað,
þótt drukkið sé sama magn?
— Svarið við þessari spurn-
ingu er i meginatriðum ákaf-
lega einfalt. Litil manneskja
verður fyrr „full” en stór vegna
þess, að likami litlu manneskj-
unnar býr yfir mun minna
vatnsmagni, en likami stóru
manneskjunnar og þvi verður
áfengisblandan sterkari i
likama þess fyrrnefnda miðað
við að sama magn sé drukkið.
—Það er þvi vatnsmagnið i
likamanum, sem þessu ræður?
— Já, aö miklu leyti. Þetta er
eins og að sé 10 centilitrum af
áfengi blandað i bolla af vatni,
þá verður blandan sterkari, en
ef um stórt vatnsglas er að
ræða.
— Sá litli kemst sem sé fyrr
undir áhrif, en sá stóri. En
merkir þetta, að áhrifin endist
honum lengur?
— Nei. Báðir mennirnir eiga
að vera orðnir „edrú” eftir ná-
kvæmlega jafn langan tima, —
vel að merkja, ef afköst beggja
lifranna eru svipuð. Séu menn-
irnir ekki þaulvanir drykkju-
menn, þá tekst lifrinni að eyða
u.þ.b. 2 centilítrum af alkóhóli
á hverjum klukkutima. Hafi
hvor um sig fengið sér sex centi-
litra af alkóhóli — og þá er mið-
að við hreint alkóhól — að
drekka, þá hefur alkóhólið horf-
ið úr blóðinu þrem klukku-
stundum siðar. Merkjanleg
o
Fimmtudagur 18. janúar 1973