Alþýðublaðið - 08.11.1973, Blaðsíða 6

Hann stóö í nepjunni á.
Ringvágen og virti fyrir sér
gat I götunni, segldúk og
grindur, sem vegageröin
hafði komið fyrir i kringum
gatiö. Holan i götunni var
gapandi tóm, en þaö varð
hinsvegar ekki sagt um
vinnuskúrinn á hjólum sem
stóð þar álengdar. Rönn
þekkti karlana fjóra, sem
sátu þar inni meö nesti og
kaffibrúsa, og sagði aö-
eins:
— Sælir strákar.
— Hæ, komdu inn og
láttu aftur á eftir þér. En
hafi þaö veriö þú sem lést
vaða kylfu i höfuðiö á hon-
um syni minum á Barnhus-
gatan i gærkvöldi, þá tala
ég ekki við þig.
— Nei, svaraði Rönn,
það var ekki ég. Ég sat
heima oe horfði á sjón-
varpið. Konan er farin til
Norrland.
— Gott og vel, fáðu þér
sæti. Viltu kaffi?
— Já, þökk fyrir.
— Eftir andartaks þögn:
— Vildirðu annars nokkuð?
— Já, þessi Schwerin,
hann var vist fæddur i Ame
riku, var hægt að heyra það
á máli hans?
— Uss, já, ég er nú
hræddur um það. Og ef
hann var fullur, þá talaði
hann ekkert nema ensku.
— begar hann var fullur,
segirðu?
— Já, eða illur. Og svo ef
hann gleymdi sér.
Rönn hélt aftur til
Kungsholmen með leið
fimmtiu og fjögur. Vagninn
var rauöur og tveggja
hæða. Leyland-Atlantean,
ljósgulur að ofan meö grá-
lökkuöu þaki. Hann var
troðfullur af fólki, sem sat,
stóð eða hékk meö böggla
sina og pinkla. Haföi ekki
Ek sagt að þessir vagnar
tæku aðeins sætisfarþega,
fór Rönn að hugsa upp úr
miðju kafi alls annars, sem
hann var að brjóta heilann
um.
A Kungsholmsgatan sat
hann um stund við
skrifborð sitt til aö koma
skipulagi á hugsanirnar.
Svo fór hann inn i næsta
herbergi og sagði: — Segið
mér, hvernig á að segja
,,Ég þekkti hann ekki” á
ensku?
— Didn-t recognize him,
svaraði Kollberg án þess að
lita upp úr skjölum sinum.
— Ég vissi aö þetta var
rétt hjá mér, sagði Rönn og
fór út aftur.
— Nú er hann lika geng-
inn af göflunum, sagði
Gunvald Larsson.
— Nei, biddu við, sagði
Martin Beck, — ég held að
Einar hafi komist að ein-
hverju.
Hann stóð á fætur og
fór inn til Rönns. En skrif-
stofa hans var tóm. Hattur
Rönns og frakki voru lika
horfnir.
Hálfri klukkustund siöar
opnaði Rönn aftur dyrnar á
vinnuskúrnum á Ringvág-
en. Vinnufélagar Schwer-
ins höfðu ekki hreyft sig um
set frá þvi hann fór. Og hol-
an i götunni hafði ekki
heldur oröið fyrir sýnileg-
um breytingum.
—• Fjári gerðirðu mér
bilt við, sagði einn þeirra.
— Ég hélt þetta væri Ols-
son.
— Olsson?
— Já, eöa Alsson, eins og
Alf var vanur aö kalla
hann.
Rönn geröi ekki kunnan
árangur sinn fyrr en morg-
uninn eftir tveimur dögum
fyrir jól.
Martin Beck stöðvaði
segulbandið og sagði: — bú
átt við að þetta sé þýðing-
irí: bú segir — Hver var
það sem skaut? og hann
svarar á ensku ,,Didn t
recognize him”.
— Já.
— Og þá segir þú:
Hvernig leit hann út? Og
Schwerin svarar: ,,Sem
Olsson’.’
— Já, og svo dó hann.
— Afbragö, Einar, sagði
Martin Beck.
— Hver fjandinn er Ols-
son? spuröi Gunvald Lars-
son
— Einskonar umsjónar-
maður. Ekur á milli vinnu-
staðanna og gætir að hvort
karlarnir eru aö vinna.
— En hvernig i fjáranum
litur hann út? sagði Gun-
vald Larsson.
— Hann er hérna inni hjá
mér, sagði Rönn hógvær.
Martin Beck og Gunvald
Larsson fóru inn og virtu
Olsson fyrir sér. Gunvald
lét sér nægja tiu sekúndur.
Svo sagði hann: — Jæja já.
Og með það fór hann. Ols-
son starði hissa á eftir hon-
um.
Martin Beck gaf sér
hálfa minútu i viöbót og
honum tókst að segja: —
Ég geri ráö fyrir að þú haf-
ið oröiö þér úti um allar
upplýsingar, Einar?
— Já, þaö hef ég, sagði
Rönn.
— Jæja, við þökkum yð-
ur fyrir, herra Olsson,
sagöi Martin Beck og fór.
Olsson virtist hvorki skilja
upp né niður i þvi sem var
að gerast.
Er Martin Beck kom aft-
ur frá hádegisveröi, sem
ekki var annaö en mjólkur-
glas, tvær brauðsneiöar og
kaffibolli hvaö hann á-
hrærði, fann hann blaö,
sem Rönn hafði lagt inn til
hans. bað bar hina hvers-
dagslegu yfirskrift: Ols-
son.
Olsson er umsjónarmað-
ur hjá vegagerðinni hér i
borg og er 46 ára gamall.
Hann er 183 cm á hæð og 77
kg að þyngd án fata. Hann
hefur ljósskolleitt, liðað
hár og grá augu. Likams-
bygging dálitið hokin. And-
litið grannholda og lang-
leitt með skörpum drátt-
um. nefið fremur stórt og
dálitið bogið, stór munnur,
þunnar varir, góðar tenn-
ur. Skór númer 43.
Hörundslitur fremur dökk-
ur, sem að hans eigin sögn
stafar af þvi hve hann er
mikið undir beru lofti.
bokkalega klæddur: Grá
jakkaföt, hvit skyrta með
bindi, svartir skór. Að
störfum útivið er hann
venjulega klæddur hnésiö-
um regnfrakka, liprum,
mjög viðum,gráum að lit.
liann á tvo slika frakka og
notar alltaf annan þeirra
að vetrarlagi. A höfðinu
hefur hann svartan leður-
hatt með mjóum börðum.
bykkir svartir skór með
gúmmisólum mikið riffluð-
um. begar rigning er eða
snjókoma gengur hann
venjulega i svörtum
gúmmistigvélum með
endurskinsmerkjum.
Olsson hefur fjarveru-
sönnun fyrir kvöldið 13.
nóvember. A milli klukkan
22:00 og 24:00 var hann
staddur i samkomusal á
vegum bridge-klúbbs sem
hann er i. Hann var að spila
og nærvera hans er staðfest
af skránni og vitnisburði
þriggja annarra bridge
spilara.
Um Alfons (Alf) Schwer-
in segir Olsson: Hann var
viðkunnanlegur og þægi-
legur i viðmóti, en latur og
með afbrigðum drykkfelld-
ur.
— Heldurðu að Rönn hafi
fært hann úr öllu og vegið
hann? sagði Gunvald Lars-
son.
Martin Beck svaraði
ekki.
— Rökræn ályktun að
tarna, hélt Gunvald Lars-
son áfram, — hann var með
hatt á höfði og sennilega
skó á fótum og svo var
hann aðeins i einum frakka
i einu. Hvernig þykistu
geta notað þetta?
— Ég veit það ekki enn.
bað er þó að minnsta kosti
einskonar lýsing.
— A Olsson, já.
— Hvernig gengur ann-
ars með Assarsson?
— Ég talaði við Jacobs-
son rétt áðan, sagði Gun-
vald Larsson. — Sá er háll.
— Hver þá, Jacobsson?
— Já, hann lika, sagði
Gunvald Larsson. — Hann
er liklega æfur yfir þvi að
hann gat ekki lagt hald á
eiturlyfin sjálfur, en varð
að láta okkur gera það fyrir
sig.
— Ekki okkur, heldur
þig
— Jæja, þá, en jafnvel
Jacobsson verður að viður-
kenna að Assarsson er einn
stærsti laxinn, sem þeir
hafa nokkurntima landað.
beir hljóta aö hafa grætt of
fjár, þessir náungar.
— Og hinn delinn — út-
lendingurinn?
— Sendimaður. Grikki.
Gerpið var meö diplómata-
vegabréf. Hann var reynd-
ar sjálfur eiturlyfjaneyt-
andi. Assarsson heldur að
það hafi verið hann, sem
brást, Segir að það sé lifs-
hættulegt að treysta eitur-
lyfjaneytendum. Hann er
alveg niðurbrotinn. Liklega
yfir þvi að hafa ekki komið
sendimanninum fyrir
kattarnef i tima.
Gunvald Larsson þagði
andartak áður en hann hélt
áfram:
— bessi Göransson i
strætisvagninum var lika
eiturlyfjaneytandi. Ef til
vill....
Hann sagði ekki meira en
hafði þó sagt nóg til að fá
Martin Beck ærið um-
hugsunarefni.
Kollberg stritaði enn við
ljstann sinn, en hann hafði
litla löngun til að sýna hin-
um hann. Hann skildi æ
betur hvernig Stenström
hlaut að hafa verið innan-
brjósts á meðan hann var
að reyna að grafa eitthvað
upp i þessu máli. Eins og
Martin Beck hafði lagt á-
herslu á, var rannsóknin á
Tereseu-málinu gallalaus.
Einhver smásál hafði
meira að segja bætt þvi við
að málið væri leyst tækni-
lega séð og öll meðferð þess
gott dæmi um fullkomna
rannsókn”. Útkoman úr
þessu hlaut þvi að vera sú,
að hér væri við hinn full-
komna glæp að eiga.
bað var ekkert áhlaupa-
verk að semja lista yfir alla
þá karlmenn sem haft
höfðu samband við Teresu
Canarao. bað var til dæmis
furðulegt hversu margir
þeir voru, sem á sextán ár-
um höfðu annaðhvort dáið,
flust til útlanda eða skipt
um nafn. Nokkrir höfðu
orðið ólæknandi geðveikir
og drógu fram lifið á lokuð-
um hælum, aðrir sálu i
fangelsum, drykkju-
mannahælum eða
betrunarhúsum. Öfáir
höfðu hreint og beint horf-
iö, sem sjómenn, eða hvað
þeir nú höfðu lagt fyrir sig.
Sumir höfðu þegar fyrir
mörgum árum flust til ann-
arra landshluta og skapað
þar sér og sinum betri kjör.
Flesta þessara manna gat
Kollberg afskrifað eftir
lauslega athugun. A lista
hans urðu eftir 29 nöfn, allt
menn sem voru frjálsir
ferða sinna og bjuggu enn-
þá i Stokkhólmi eða i
grennd við borgina. Enn
hafði honum aðeins tekist
að afla einföldustu upplýs-
inga um þessa menn— ald-
ur , atvinnu, heimilisfang
og hjúskaparstétt . Hann
hafði raðað þeim eftir staf-
rófs>'öð á listann, sem leit
þannig út:
1. Sven Ahlgren, 41, af-
greiðslumaður. Stokkhólmi
NO ókvæntur.
2. Karl Andersson, 63, ???
Stokkhólmi SV (Högalid
drykk jumannahæli) ó-
kvæntur.
3. Ingvar Bengtsson, 43,
blaðamaður, Stokkhólmi
Va, fráskiiinn.
4. Rune Bengtsson, 56,
forstjóri Stocksund, kvænt-
ur.
5. Jan Carlsson, 46, forn-
sali, Upplands Vásby, ó-
kvæntur.
6. Rune Carlsson, 32,
verkfræðingur. Nacka ,
kvæntur.
7. Stig Ekberg, 83, fyrrv.
byggingarverkamaður.
Sokkhólmi SV (Rosenlunds
elliheimili) ekkill.
Nýtt fyrir neytandann
ÓDÝRA
BRAUÐ-
IÐ A
UNDAN
HALDI
Menn hafa veitt þvi athygli
um alla Evrópu og Norður
Ameriku, að þar dregur stööugt
hlutfallslega úr almennri brauð-
neyslu á sama tima og finni
brauð- og kökusortir seljast
stöðugt meir.
Auknum efnum alþýðufólks
hafa fylgt breytingar á matar-
venjum og jafnvel þótt t.d.
Norðurlandabúar séu enn mjög
miklar brauðætur — m.a. vegna
þess, að þeir nota mjög álegg
ofan á brauð, sem þekkist mun
minna við annars staðar, svo
sem eins og i Frakklandi — þá
fer það nú stöðugt i vöxt, að þeir
kaupi brauðsnúða, rúnnstykki
og horn i staðinn fyrir hin venju-
legu brauð, en snúðarnir og það
brauð er finna — og dýrara — en
gamla, góða franskbrauðið.
bá eru frönsk rúnnstykki
einnig komin mjög i móð i ná-
grannalöndunum —enþaueru
miklu lengri og nokkru breiðari,
en okkar rúnnstykki, eins og
þeir þekkja, sem ferðast hafa
um Evrópu. bau rúnnstykki
borða Frakkar yfirleitt ekki
eins og við okkar — þ.e.a.s. þeir
skera þau ekki i sundur, smyrja
og setja á álegg, heldur borða
þeir þau með svipuðum hætti og
við borðum snúða með súpum:
beir brjóta bita af rúnnstykkinu
og borða þá ósmuröa annað
hvort með heitum mat, eða meö
osti, sem þeir þá snæöa með hnif
og gaffli.
Hvað eiga þeir að
borða, sem hafa
viðkvæman maga?
Með hvernig mataræði er
hægt að mæta til þeirra sem
ekki eru of feitir, en hafa við-
kvæman maga?
Einnig slikt fólk verður aö
borða fæöu, sem gerö er úr sem
flestum og ólikustum fæðuteg-
undum þannig, að mataræðið
verði sem fjölbreyttast. bað er
ekki hægt að gefa eitt ráð, sem
öllum hentar — þvi það er svo
misjafnt, hvað fólk, sem er með
veikan maga, ekki þolir. Hver
og einn verður þvi sjálfur að
þreifa sig áfram og hann verður
fljóturaðfinna.hvaöa mat hann
þolir ekki.
Hvað varðar mjólk og
mjólkurmat, þá þola sumir
sýröa mjólk og súrmjólk betur
en nýmjólk. Flestir þola einnig
magra osta betur en feita.
Sá, sem hefur viðkvæman
maga, verður einnig að borða
bæði kjöt og fisk. Hreint kjöt og
hreinn fiskur fara oftast betur i
maga en vörur, sem unnar eru
úr þessum fæöutegundum, svo
sem eins og pylsur og fars. Soð-
inn eða grillsteiktur matur er
yfirleitt einnig betri í maga, en
brasaður, hrár eða sýrður mat-
ur, svo ekki sé þá talað um
I reykta matinn.
Að sjálfsögðu á sá, sem er
veill i maga, að borða grænmeti
og ávexti. Margir, sem hafa við-
kvæman maga, þola best soðið
grænmeti og ávexti og græn-
meti, sem hafa ekki og grófa
mötu (t.d. epli,banana,appelsin-
ur, kartöflur og gulrætur).
bá er einnig best að prófa sig
bara áfram með það sjálfur,
hvernig ávaxtadrykki hver og
einn helst þolir — hvort safinn á
að vera ferskur, niðursoðinn,
sykraður eða ósykraður o.s.frv.
Flestir þola betur ávaxtasafa
blandaðan með vatni en óbland-
aðan.
Grófmalað brauð er hollara,
en finmalað brauð — það er auð-
ugra af næringarefnum, málm-
söltum og vitaminum. En nú eru
það ekki allir, sem þola gróf-
malaða brauðið, þvi það finmal-
aða fer oft betur i maga.
En þótt þú sért einn af þeim,
sem ekki þolir hollasta brauðið,
þá ættir þú samt sem áður alls
ekki að hætta þá bara að borða
brauö vegna þess, að það fin-
malaöa sé ekki nógu hollt. Melt-
ingu þinni er nauðsynlegt að
geta fengist við einhverjar
kornvörur og þótt grófmalaða
brauðið sé hollara en það fin-
malaða, þá er þó hið siðar-
nefnda betra en ekkert.
SLETT
STRAU-
FRÍTT
SÆNGUR-
FATAEFNI
VÆNTAN-
LEGT
Norskt fyrirtæki er hið fyrsta i
heimi, sem senn riður á vaðið
með framleiðslu á straufriu
sængurfataefni, sem meðhöndl-
að hefur verið i ammóniakbaði.
bað er Norsk Tekstilinstitutt
ásamt Sentralinstituttet for
Industriel Forskning, sem fund-
ið hafa upp hina nýju aðferð við
að gera efni straufri. Aöferðin
byggir á þeirri einföldu vitn-
eskju, að sellulósaefnið i bóm-
ullarþráðum sængurfataefnis
þenst út eftir aö hafa um
skamma stund v.erið gegnvætt i
ammóniaki. bá eykst þvermál
bómullarþráðanna, en efnið
dregst saman þvi þræðirnir
styttast. Eftir meðhöndlunina
verður efnið léttara og auðveld-
ara til meðhöndlunar og getur
yfir höfuö varla krumpast. beg-
ar meðhöndluninni er lokið er
ammóniakið alveg fjarlægt úr
efninu með upphitun, en eigin-
leikar þess haldast óbreyttir.
Við rannsóknir hefur komið i
ljós að efnið krumpast e.d. alls
ekkert við þvott, en sum strau-
friu sængurfataefnin vildu gera
það nokkuð. bá hefur efnið eftir
þessa meðhöndlun ekki heldur
hið hrjúfa yfirborð, sem er á
mörgu straufriu sængurfata-
efni. bvert á móti er það alveg
slétt, mjúkt og voðfellt. bá tek-
ur þaö einnig mun betur við lit-
um' og kemiskri meðferð, en
eldri straufri efni.
býðingarmesti ávinningurinn
er þó senpilega sá, að efnið
verður mjög sterkt við þessa
meðhöndlun. Samkvæmt eldri
aðferöum missti bómullarefni
30-40% af endingu sinni við að
vera gert straufritt, en slikt ger-
ist ekki með nýju aðferðinni.
bvert á móti verðu efnið
sterkara eftir hana en áður.
Ungur millionamæringur endurfundinn
— iafn rikur og fvrr
HEFUR
STOFNAÐ
ÓKEYPIS -
FLUGFÉLAG
V
Geta peningarnir — heilmikiö
af þeim — gert mann virkilega
frjálsan! Svarið, jafnvel miðað
við himinhátt verðlag vorra
daga, litur út fyrir að vera já.
Til dæmis Kenneth Moss.
britugur að aldri. Féll i
menntaskóla. Aður eitt af kaup-
hallarsjeniunum i Wall Street.
Nú alþjóðlegur flakkari. Dvelur
meðal hippa. Siöhærður fri-
þenkjari. Og milljónamæringur.
Kenneth Moss hafði grætt 1,5
milljón dollara i Wall Street
þegar hann var 26 ára, og þá
hætti hann skyndilega öllu —
bæði kauphallarbraskinu og
öðru.
Nú, eftir fjögur ár á flakkinu,
hefur hann skotið upp kollinum
aftur, nokkuð breyttur en ennþá
flugrikur, ungur maður. Nú býr
hann berfættur i leiguhúsi á
Malibu-ströndinni og eyðir
meiri tima, en hann myndi
vanalega kæra sig um, við tvo
hvita sima, sem alltaf eru
hringjandi.
Hann umber simana — svona
nokkurn veginn. Moss þarf á
þeim að halda i sambandi við
nýtt fyrirtæki sitt — Freelandia
Inc. — en það fyrirtæki rekur
einnar flugvélar ókeypis- „flug-
félag” handa fólki, sem ekki
getur (eða kærir sig um ) borgað
fargjöld með hinum flugfé-
lögunum.
Freelandia á ekki að græða
peninga. bvi hefur fyrirtækiö
fengið skirteini frá bandarisku
flugmálayfirvöldunum sem
ferðaklúbbur, og fyrsta flug-
ferðin á vegum félagsins var
farin 21. sept. sl. frá Honululu.
Einhvern tima i framtiðinni
(þannig hljóðar áætlunin) á
Moss svo að fá aftur til baka þá
1,5 milljón dala, sem hann
lánaði (án timatakmörkunar og
vaxta) til þessa nýja fyrirtækis.
Sérhver ágóði, sem verða kann
á fyrirtækinu umfram hina 1-
ánuöu 1,5 milljón, á umsvifa-
laust að renna til viðurkenndrar
góðgerðarstarfsemi, svo sem
eins og til endurhæfingar eitur-
lyfjasjúklinga, að þvi Moss
segir sjálfur.
En hvað ber Moss sjálfur úr
býtum á þessu?
„Ekkert”, segir hann.
„Ekki nokkurn skapaðan hlut
i peningum”.
En hver er þá ástæðan fyrir
þvi, að maður, sem á nóga
peninga til þess aö lifa lifinu
eins og best hann vill, skuli
hætta stórum hluta þessara
fjármuna án nokkrar vissu um,
hvort hann fái nokkurn tima
eyri aftur til baka?
Til þess að fá svariö við þeirri
spurningu verðum við að hverfa
aftur um sex ár til þeirra tima,
þegar hlutabréfamarkaðurinn
blómstraði hvað mest i sögu
Bandarikjanna og 24ra ára
gamall miðstéttardrengur hafði
fallið i annaö skipti i undir-
búningsnámi við háskólann i
Syrakúsu.
En þessi ungi maður hafði
numið talsvert um hlutabréfa-
markaðinn — og ákvað að njóta
góðs af honum. Eftir að hafa
raétt við Lee Vogel, forstjóra
vixlarafirmans Vogel-Lorbel
Inc„ þá hóf Moss störf sem
ólaunaður vixlari, sem aöeins
tók prósentur af þeim viðskipt-
um, sem vel gengu fyrir við-
skiptavinum hans.
Og ekki leið á löngu áöur en
Moss, sem hóf störf með 1.500
dollurum, sem faöir hans hafði
lánaö honum, var kominn i
„innsta hring þeirra viröu-
íegustu i kauphallarviöskipt-
unum”, eins og fyrrverandi
atvinnuveitandi hans, Lee Vogel
segir.
„Ef þú ert mjög snjall”, sagöi
Moss, „þá getur þú grætt
peninga með undraverðum
hraða. Ef þú kannt ekki fagið,
þá geturðu oröiö þurrkaður út —
bókstaflega talað — á einni
nóttu.”
Auk þess aö annast viðskipti
fyrir atvinnuveitenda sinn fór
Moss fljótlega að vinna fyrir
sjálfan sig.
Um það leyti, sem Moss yfir-
gaf Wali Street, þá bjó hann i
850-dollara-á-mánuði-leiguibúð
á Park Avenue, hafði nýlega
keypt sér 1967 árgerð af
Rolis-Royce sem „kveðjugjöf”
og lét sér ekki brenna fyrir
brjósti að eyöa 200 dollurum eöa
meiru i einn kvöldverð með
kunningjunum.
„betta er geöbilaö liferni”,
sagöi hann nýlega, þar sem
hann sat með krosslagða fætur á
gólfinu á kofa sinum á Malibu
strönd.
„Ég varð mannleg fjárgróða-
vél — i simanum á öllum
stundum dags og nætur að gera
viðskipti við menn, sem ég
þekkti aðeins á röddunum.”
„begar þú ert orðinn
milljónamæringur, þá kostar
enginn hlutur neitt lengur vegna
þess, að hversu miklu sem þú
eyðir i einhvern ákveöinn hlut —
bil, skemmtikvöld i borginni
o.s.frv. — þá hefur það engin
áhrif á þig, þvi þú tekur ekki
einu sinni eftir þvi.”
„bað sem mér geöjaðist ekki
að, var að komast að raun um,
að þarna var ég oröinn 26 ára
gamall, hafði alist upp i and-
rúmslofti miðstéttarfjölskyldu,
haföi hafist af sjáfum mér upp
til þeirra lifshátta, sem
hástéltunum fylgir — en hafði
ekki minnstu hugmynd um lifið
annars staðar."
Moss lagði peningana sina á
banka, hélt aöeins eftir nógu
fyrir ferðakostnaöi og til þess aö
geta dregiö fram lifið — og
„hvarf”.
Hann fór til Spánar.
Um hriö bjó hann i 500 ára
gömlu hlöðnu húsi á eyjunni
Ibiza þar sem hann i stað
simanna fann fólk sem honum
geðjaðist að — fólk, sem var
hvert ööru ólikt.
Frá Ibiza fór hann til Sviss,
þar sem hann flæktist um.
Morgun einn var hann svo á
Genfer-flugvelli með segldúks-
sekk um öxl og hafði i huga að
halda „eitthvað austur á
bóginn". A brottfarartöflu fyrir
ofan höfuð hans var skráð brott-
för til Bombay og þangað fór
hann.
„Ég býst við, að það hafi verið
i Indlandi, sem ég fór fyrst að
breytast”, segir Moss nú.
„Flest fólk þar á ekkert,
bókstaflega ekki neitt.”
„En þú getur gengiö um götur
þar að næturþeli og séð handa-
lausan mann sitja brosandi i
skuggunum. barna fór ég senni-
lega fyrst að sjá hinar mann-
legu hliðar lifsins. Kallaðu það
hvað, sem þú vilt.”
„begar ég fór frá Ameriku,
þá fann ég öðru visi lifsháttu —
lifsháttu, sem ég hafði ekki hug-
mynd um aö væru til.”
1 New York, þá hlýddi fyrrum
atvinnuveitandi hans á áætlanir
Moss um stofnun ókeypis-flug-
félagsins Freelandia. Vogel
hafði ekkert heyrt frá Moss
siðan 1969.
„Jamm”, sagði Wall Street
kaupahéðininn. „Moss var
ávallt brot af uppreisnarmanni.
bú veist síöa háriö og allt
þaö....”
„En ég hef aöeins áhyggjur af
einu i sambandi viö þetta.
Ekki-ágóða áætluninni. Slikt og
þvilikt er ekkert likt þeim Moss,
sem ég þekkti”.
„Sennilega skil ég ekki allar
forsendur hans. Ég á viö, hvað
ætlar hann sér aö bera úr
býtum?”
fólki er hættara við slysum en giftu
r
Hverjum þeim, er býr i hefð-
bundnu hjónabandi allt sitt lif,
er hættast við slysum meðan
hann er ungur. A hinn bóginn
hverfur slysahættan nær alveg
er hann lýkur störfum á efri ár-
um. bá er það aftur á móti
eiginkonan. sem er á hættu-
svæðinu. bað er ekki aðeins ald-
ur og kynferði, sem hefur áhrif
á slysatölurnar. bað hefur sitt
að segja ef karlmaður kvæntur
eða ókvæntur. Sannreynt er, að
ókvæntum mönnum er hættara
viðslysum en kvæntum. Og gift-
um konum er t.d. hættara við
slysum en körlum, á efri árum.
Giftar konur, er stunda atvinnu
utan heimilisins — og geta þvi
átt von á að verða fyrir slysum,
bæði á vinnustað og á heimilinu
— er hættara við slysum en hin-
um ógiftu kynsystrum þeirra,
þær siðarnefndu eru nefnilega
ekki jafn önnum kafnar á heim-
ilinu.
bessar staðhæfingar koma
framigrein eftir Knud Knudsen,
félagsfræöing, er nýlega birti
grein um þetta mál i timaritinu
„Timarit um þjóðfélagsrann-
sóknir” i Osló.
Aldur felur gjarnan i sér lik-
amlega og andlega afturför.
Afleiðingar aukins aldurs á
hvern og einn hlýtur að vera i
nánu sambandi við möguieika
hans við annað fólk, aðstoð
þegar á bjátar o.s.frv. Augljóst
er, hverja kosti hjónabandið
hefur, m.a. vegna þess, að hjón
sinna verkefnunum i samein-
ingu. bau veita hvoru öðru
aðstoð þegar erfiöleikarnir birt-
ast. Og samkvæmt athugunum
Knudsens á hjónabandið rikan
þátt i að milda „elliáfallið”, þ.e.
þegar árin færast yfir.
Aldursmunur.
A yngri árum sr karlmanninum
hættast við slysum. bi veldur
atvinna hans, honum er hættara
við vinnuslysum en húsmóður-
inni, sem er heima. begar árin
færast yfir breytist þetta hins
vegar. Karlmaðurinn lætur af
störfum, slysahættan minnkar
þar af leiðandi til muna. A elli-
árum dregur með öðrum orðum
mjög úr gildi kynferðisins að
þessu leyti, meðan gildi þess
eykst hins vegar stórlega, hver
hjúskaparstaðan er. Ókvæntur
karlmaður verður áfram að
annast öll sin heimilisstörf og
býr þess vegna við þá
slysahættu, sem þvi er samfara.
Norskar hagtölur fyrir tima-
bilið 1961-1969 sýna, að meðan á
starfsaldrinum stendur er karl-
mönnum hættara við slysum en
konum — burt séð frá þvi, hvort
konan stundar vinnu eða ekki.
Félagsfræðingurinn skýrir
þetta m.a. með þvi, að visa til
hlutverkaskiptingar kynjanna.
Karlmenn eru oft i hættusamari
og erfiðari störfum en konur. En
eftir þvi, sem munurinn minnk-
ar — og konur og karlar taka að
bera álika þungar byrðar bæði i
atvinnulífinu og á heimili —
mun það likast til leiða ti! þess,
að „jafnræði” skapast, að þvi er
slysahættuna varðar.
Gift eða ógift.
Ógiftu fólki er hættara en giftu
við slysum meðan starfsaldur-
inn varir, hvort sem kynferðið
er. Söm er raunin þegar
aldurinn færist yfir. En á efri
árum er konunni hættara við
slysum, burt séð frá hjúskapar-
stöðu hennar. Fullorðnar giftar
konur hafa þó lægri slysatölu en
ókvæntir karlar á efri árum.
Eldra fólki, er daglega
umgengst aðrar manneskjur, er
ekki jafn hætt við slysum og
jafnöldrum þeirra, er búa
einangraðir. betta þýðir, að
ógiftu öldruðu fólki, er býr á
elliheimilum eða með fjölskyld-
um, er ekki jafn hætt við slysum
og ógiftum jafnöldrum þeirra,
er búa einir. Telur sálfræðing-
urinn þetta að visu vera full-
yrðingu, sem eftir sé að ganga
úr skugga um hvort muni stand-
ast. Hann setur einnig fram
aðra fullyröingu, sem hann
vonast til að verði rædd: Konum
sem á yngri árum hafa unnið i
dæmigerðri starfsgrein karla,
er ekki jafn hætt við slysum og
jafngömlum kynsystrum
þeirra, er hafa unnið i
dæmigerðum starfsgreinum
kvenna. Astæðan fyrir þessu er
sú, að hinar fyrrnefndu hafa
öðlast meiri þjálfun og reynslu i
að fást við „hættulegar”
aðstæður. Fólki, sem misst
hefur maka sina, er hættara við
slysum i elli sinni en þeim, sem
aldrei hafa veriö giftir. Giftar
konur, sem stunda atvinnu utan
heimilisins eru i meiri hættu
fyrirslysum en húsmæður, sem
ekki gera það, vegna þess, aö á
herðum hinna fyrrnefndu hvilir
bæði þungi starfs og heimilis.
Giftar konur, sem vinna utan
heimilisins eru I meiri hættu en
ógiftar konur, er atvinnu
stunda, þar sem eiginkonan
hefur þunga heimilisins á sinum
herðum.
Sá, er býr við minnsta
slysahættu á efri árum, er
karlmaðurinn, sem býr i hefö-
bundnu hjónabandi. Hann veitir
ekki umtalsveröa hjálp við
heimilisstörfin og þvi eru minni
likur til að hann verði fyrir
slysum á vinnustað. 1 fjöl-
skyldu, þar sem hjónin bæði
annast heimilisstörfin, er
karlinum hættara við slysum.
begar slysatölur hafa veriö
metnar til þessa hefur veriö á
tvenns konar grundvelli:
félagsfræðilegum og kynferðis-
iiffræðilegum. Könnun félags-
fræðingsins hefur sýnt, að
kynferði og aldur nægja ekki til
þess að skýra til fulls hverjar
séu slysalikur ákveðinnar
manneskju. Hjúskaparstaðan
skiptir lika máli. Margt bendir
þvi til þess, að hinn félags-
fræðilegi grundvöllur hafi
mesta þýðingu.
Hver sá, sem eiga vitl góða elli, ætti að búa í
góðu hefðbundnu hjónabandi allt sitt líf
©
Fimmtudagur 8. nóvember 1973.
Fimmtudagur 8. nóvember 1973.
o